ضربان قلب طبیعی و سالم چگونه است در صورتی که با مشکل مواجه شود چه تغییراتی پیدا خواهد کرد نشانه های مهم برای ایجاد حمله قلبی چگونه اند افزایش ضربان قلب و کاهش آن برای بدن بسیار خطرناک خواهد بود مراقب این عارضه ها در قلبتان باشید
قلب یک فرد بزرگسال سالم در حالت استراحت بین ۶۰ تا ۱۰۰ ضربان در دقیقه دارد. زمانی که فردی ضربان قلبش را احساس کند تپش قلب معنا می‌گیرد، حال آنکه تپش قلب در اکثر اوقات مانند زمان بروز هیجانات، طبیعی است.
ضربان طبیعى قلب از امواج الکتریکى که در سلول‌هاى ضربان‌ساز موجود در گره‌هاى کوچک سینوسى دهلیزى دهلیز راست قلب آغاز مى‌شود، منشاء مى‌گیرد.
از آنجا امواج به سرتاسر دهلیز راست و سپس دهلیز چپ منتشر مى‌شود و در نهایت به بطن راست و چپ منتقل مى‌گردد و موجب هماهنگى انقباض عضلاتى که خون را به تمام بدن تلمبه مى‌کند، مى‌شود.
تعداد طبیعى ضربان قلب بین ۶۰ و ۱۰۰ ضربان در دقیقه و متوسط آن ۷۲ تا ۷۸ ضربان است. در قهرمانان ورزشى و افراد خیلى ورزیده ضربان قلب در حال استراحت ممکن است ۴۰ یا ۴۵ باشد و میزان طبیعى ضربان قلب در شیرخواران ممکن است به ۱۵۰ برسد.
در اکثر افراد ضربان قلب هنگام دم کمى افزایش و هنگام بازدم اندکى کاهش مى‌یابد. این پدیده آریتمی٭ سینوسى خوانده مى‌شود و طبیعى است.
به طور کلی هرچه تعداد ضربان قلب در حالت استراحت پایین تر باشد، نشان دهنده فعالیت موثرتر قلب و سلامت بهتر سیستم قلبی عروقی است، به طور مثال ضربان قلب یک ورزشکار حرفه ای در حالت استراحت نزدیک به ۴۰ ضربه در دقیقه است.
شیوع بیماری‌های مادرزادی قلبی میان افراد جامعه حدود یک تا دو درصد است که شایع‌ترین آن آئورت دو لتی است.
بعد از بیماری آئورت دولتی، در درجات بعد سوراخ میان دو دهلیز مطرح می‌شود.
بیماری‌های مادرزادی در اکثر موارد خفیف‌اند و در موارد کمتری شدید هستند که نیازمند عمل‌های جراحی باشند.
ضربان قلبی که بیش از اندازه کم یا زیاد باشد، می تواند بیانگر وجود یک مشکل باشد
نقش ژنتیک در ابتلا به بیماری‌های قلبی مادرزادی بی‌تأثیر نیست. ژنتیک در بیماری‌هایی نظیر تپش قلب غیر طبیعی، نارسایی قلبی و همچنین بیماری‌های عضله قلب تا ۵۰ درصد نیز نقش دارد.
زمانی که فردی ضربان قلبش را احساس کند تپش قلب معنا می‌گیرد، حال آنکه تپش قلب در اکثر اوقات مانند زمان بروز هیجانات، طبیعی است.
در واقع افرادی که ضربان قلبشان یک مرتبه تند می‌شود (بالاتر از ۱۵۰ ضربه در دقیقه) و یا کند می شود (کمتر از ۴۰ ضربه در دقیقه)، به عنوان ضربان قلب غیر طبیعی تلقی می‌شوند.»
روش اندازه گیری ضربان قلب
برای اندازه گیری ضربان قلب به سادگی می توانید نبض خود را طبق روش های زیر چک کنید.
۱- انگشت اشاره و انگشت سوم خود را بین استخوان داخلی مچ و تاندون و روی شریان رادیال که در سمت انگشت شست بر روی مچ است قرار دهید.
۲- برای انجام این کار انگشت اشاره و انگشت سوم خود را روی گردن نزدیک به نای قرار دهید.
وقتی که نبض خود را احساس کردید تعداد ضربان در ۱۵ ثانیه را اندازه گیری کنید و برای محاسبه ی تعداد ضربان در یک دقیقه این عدد را در چهار ضرب کنید.
به یاد داشته باشید عوامل متعددی می تواند بر روی ضربان قلب شما اثرگذار باشد، این موارد شامل:
– نوع فعالیت بدنی
– سطح آمادگی جسمانی
– دمای هوا
– موقعیت بدن (مثلا حالت ایستاده یا دراز کشیده)
– احساسات
– اندازه بدن
– داروهای مصرفی
اگرچه تعداد ضربان طبیعی طیف وسیعی را شامل می شود، ضربان قلبی که بیش از اندازه کم و یا زیاد باشد، می تواند بیانگر وجود یک مشکل باشد.
اگر ضربان قلب شما در حالت استراحت خیلی بیشتر از ۱۰۰ (تاکی کاردی) و یا خیلی کمتر از ۶۰ است (برادی کاردی)، حتما به پزشک مراجعه کنید.
اگر علایمی مانند ضعف ، سرگیجه و یا تنگی نفس نیز دارید، این موضوع اهمیت بیشتری پیدا می کند.
٭ نامنظمى و به هم خوردن آهنگ طبیعى ضربان قلب را آریتمى گویند .
کندى ضربان قلب
ضربان قلب کمتر از ۶۰ در دقیقه برادیکاردى خوانده مى‌شود. برادی از ریشهٔ یونانى و به معنى کُند است. کندى ضربان قلب همراه با کم‌کارى تیروئید، یرقان، برخى اختلالات گوارشی، بیمارى قلبی، و مصرف داروهاى خاص به‌ویژه مصرف بیش از حد دیجیتال دیده مى‌شود. همان‌طور که قبلاً ذکر شد کندى ضربان قلب در حال استراحت در قهرمانان ورزشى شایع است.
ضربان قلب بین ۴۰ و ۶۰ در دقیقه معمولاً علائمى ایجاد نمى‌کند. کندى ضربان قلب که با ورزش یا هیجان افزایش نیابد معمولاً نشانهٔ اختلال هدایت داخل قلبى (بلوک قلبی) است و باید در مورد آن با پزشک مشورت کنید. شروع ناگهانى افت ضربان قلب به زیر ۴۰ ضربان در دقیقه به‌ویژه اگر همراه با درد قفسه سینه، خستگی، یا تنگى نفس باشد، نشانگر یک حملهٔ قلبى جدید است و یک فوریت پزشکى مى‌باشد.
تندى ضربان قلب
ضربان قلب بیش از ۱۰۰ در دقیقه تاکى‌کاردى خوانده مى‌شود. تاکی از ریشهٔ یونانى و به معنى تُند است. علل بسیارى شامل پرکارى تیروئید، نارسائى قلب، کم‌خونی، خونریزی، عفونت‌ها، و مخدرها (مثل نیکوتین، کافئین، الکل، مارى‌جوآنا) وجود دارند. اگر متوجه ضربان تند و مداوم قلب خود شدید و یا در گردن و قفسهٔ سینهٔ خود احساس ضربان کردید به پزشک مراجعه کنید.
گاهى ممکن است دچار شروع ناگهانى ضربان تند قلب که به آن تاکى‌کاردى حمله‌اى دهلیزى مى‌گویند، شوید. این عارضه معمولاً در جوانى آغاز مى‌شود و در طول زندگى تکرار مى‌شود. اغلب هیچ‌گونه اختلال قابل تشخیص قلبى وجود ندارد و با وجود اینکه ممکن است هنگام حمله احساس ضعف و بى‌حالى کنید، این عارضه اساساً خوش‌خیم است.
این حملات ممکن است در اثر اختلالات هیجانی، خستگی، سوءهاضمه، مصرف الکل یا دارو بروز کند. ضربان قلب ممکن است از ۱۴۰ تا ۲۵۰ ضربان در دقیقه تغییر کند. داروهاى متعدد قلبى براى جلوگیرى از این حملات در دسترس است. وقتى این حمله شروع شد دراز بکشید و آرام باشید. ایستادن تنها باعث افزایش شدت حمله مى‌شود. هنگامى‌که با این حملات آشنائى پیدا کردید، روش‌هاى خاصى ممکن است براى توقف آنها به‌کار گرفته شود. با وجود این استفاده از این روش‌ها هنگامى‌که تشخیص کاملاً مسجل شد باید توسط پزشک نشان داده شوند.
سایر علل تاکى‌کاردى لرزش (فلوتر، ضربان یا لرزش سریع را فلوتر گویند) دهلیزی، فیبریلاسیون دهلیزی، تاکى‌کاردى بطنى و نشانگان ولف-پارکینسون وایت (این نشانگان نوعى تحریک زودرس بطنى است) مى‌باشد. کلیهٔ این موارد مهم هستند و براى تشخیص آنها نوار قلبى و سایر آزمایش‌ها ضرورى است.
ضربان نامنظم قلب
ضربان نامنظم قلب یا آریتمى علل متعددى دارد. اکثر موارد ضربان نامنظم قلب (اگر نه همهٔ آنها) که بیش از چند دقیقه طول مى‌کشند باید توسط پزشک مورد بررسى قرار گیرند.
یکى از علل ضربان نامنظم قلب که اکثر افراد گاه‌به‌گاه دچار آن مى‌شوند و کاملاً بى‌خطر است ضربان زودرس دهلیزى است. این ضربان‌ها معمولاً با احساس لرزش در گردن و قفسهٔ سینه مشخص مى‌شوند و در اثر ضربان‌هاى قلبى دوره‌اى که داراى قدرت بیشترى هستند پدید مى‌آیند. علت ضربان زودرس دهلیزى یک تحریک الکتریکى دوره‌اى است که به‌جاى گره سینوسى دهلیزى از عضلات دهلیز آغاز مى‌شود.
ضربان زودرس دهلیزى معمولاً بى‌خطر است و اکثر افراد به آن توجهى نمى‌کنند مگر آنکه تکرار آن نگران‌کننده شود. این ضربان‌ها معمولاً توسط مخدرهاى محرک قلب مثل نیکوتین، کافئین، مارى‌جوآنا، و الکل ایجاد مى‌شوند.
خوددارى از مصرف آنها معمولاً از بروز این عارضه جلوگیرى مى‌کند مگر آنکه زمینهٔ بیمارى قلبى وجود داشته باشد. اگر تعداد این ضربان‌ها زیاد شود و یا باعث نگرانى شما گردد، باید به پزشک مراجعه کنید. داروهاى متعددى براى کاهش یا توقف این ضربان‌ها وجود دارند. در موارد استثنائى یک دستگاه الکترونیکى ضربان‌ساز که باعث ایجاد ضربان قلب مى‌شود، ممکن است زیر پوست تعبیه شود تا ضربان طبیعى قلب را حفظ کند.
الکل و قلب
مصرف طولانى‌مدت الکل عوارض متعددى در دستگاه قلبى عروقى ایجاد مى‌کند. نوشیدن الکل با افزایش خفیف فشارخون همراه است. افزایش فشارخون در افرادى که زیاد الکل مى‌نوشند قابل توجه است و ممکن است باعث شیوع بیشتر سکته مغزی، بزرگى قلب، و نارسائى قلب در میان الکلى‌ها گردد. معلوم نیست که فشارخون بالا با پرهیز از مصرف الکل، به‌طور دائم به حد طبیعى بازگردد.
الکل مى‌تواند باعث آریتمى‌هاى گوناگون شود. این عارضه معمولاً هنگام مصرف زیاد الکل و بعد از آن ایجاد مى‌شود و با پرهیز مستمر از الکل برطرف مى‌گردد. علت دقیق این آریتمى‌ها معلوم نیست ولى تصور مى‌شود که الکل یک اثر سمى روى قلب داشته باشد. بدون تردید خطر عمدهٔ آریتمى‌ها مرگ ناگهانى در اثر فیبریلاسیون بطنى است. در این عارضه قلب به قدرى تند و نامنظم مى‌شود که برون‌ده قلبى قادر به حفظ حیات نیست.
نبض‌تان را در کجای بدن بگیرید؟
رایج‌ترین دو شریانی که برای گرفتن نبض به کار می‌روند، شریان رادیال در طرف درونی مچ در نزدیکی کناره شست دست، و شریان کاروتید در گردن در میان نای و عضله گردن.
نبض را می‌توان با گذاشتن انگشت روی شریان رانی در کشاله ران اندازه گرفت، و اغلب برای آزمایش‌های کاتتریزاسیون قلب برای مثال در آنژیوگرافی قلب از این محل استفاده می‌شود؛ و نبض‌های پشت‌پایی (pedal pulse) در پاها برای بررسی جریان خون در اندام‌های تحتانی به کار می‌روند.
به گفته کارشناسان گذاشتن انگشت بر روی این شریان‌ها و شمردن ضربان‌ها در ۶۰ ثانیه دقیق‌ترین اندازه‌گیری را به دست خواهد داد. همچنین میتوانید ضربان‌های نبض را برای ۱۵ ثانیه بشمارید و عدد به دست آمده را در چهار ضرب کنید، یا برای ۱۰ ثانیه این کار را انجام دهید و عدد به دست آمده را شش ضرب کنید، اما اغلب کارشناسان شمردن برای ۶۰ ثانیه کامل در صورت امکان را توصیه می‌کنند.
علل ضربان نبض غیرطبیعی
اختلال ریتم قلب (آریتمی) باعث می‌شود قلب با سرعت بیش از حد بالا یا بیش از حد پایین، یا با ریتم نامنظم بتپد.
“تاکیکاردی “را عموما به عنوان رسیدن سرعت ضربان قلب به بالای ۱۰۰ تپش در دقیقه تعریف می‌کنند و معمولا ناشی از آن است که گسیل پیام‌های الکتریکی که از حفره قلب منشا می‌گیرند، وضعیتی نابهنجار پیدا کرده است.
رسیدن سرعت ضربان قلب به ۱۵۰ و بالاتر ناشی از عارضه‌ای است که “تاکیکاردی فوق‌بطنی” نام دارد.
سرعت ضربان قلب کمتر از ۶۰ ضربه در دقیقه را “برادیکاردی” می‌نامند و ممکن است بیانگر آسیب‌دیدن قلب به علت حمله قلبی یا سایر بیماری‌های قلبی- عروقی یا مشکلات به گره سینوسی- دهلیزی- که به عنوان ضربان‌ساز قلب عمل می‌کند- باشد.
رابطه محکمی میان فشار خون و سرعت ضربان قلب وجود ندارد، و ممکن است با وجود سرعت ضربان قلب طبیعی، فشار خون شما بالا باشد.
سرعت ضربان قلب در هنگام فعالیت جسمی شدید افزایش می‌یابد، اما چنین فعالیتی ممکن است تنها اندکی فشار خون را بالا ببرد. هنگامی که فشار خون بیش از حد پایین می‌آید، بدن با افزایش سرعت ضربان قلب برای تشدید برون‌ده قلب به آن واکنش نشان می‌دهد.
محل های رایج لمس نبض:
نبض رادیال: که در قسمت داخلی مچ دست (پایین انگشت شست و روی استخوان رادیوس قرار دارد).
نبض کاروتید که در روی گردن و در فرورفتگی کنار سیب آدم می باشد.
در جاهای دیگر از جمله کشاله ران، مچ پا، آرنج (براکیال)، گیجگاهی (تمپورال) می توان نبض را لمس نمود.
نکات:
– با انگشت شست نبض را لمس نکنید زیرا خود شست نبض قابل لمس دارد.
– هر دو شریان کاروتید را همزمان لمس نکنید و فشار زیادی بر روی این شریان وارد ننمائید. زیرا در ریتم ضربان قلبی اختلال ایجاد می کند.
– در بزرگسالان رایج ترین محل، برای لمس نبض، شریان رادیال بوده و مطمئن ترین محل شریان کاروتید می باشد.
– در افرادی که خونریزی دارند نبض ضیعف ولی تعدادش زیاد است
– در افراد دچار اسهال و استفراغ شدید نبض ضعیف و حتی غیر قابل لمس است.
– تعداد نبض در شرایط طبیعی با افزایش سن تا رسیدن به سن بلو کاهش می یابد.
– جثه: تعداد نبض در افراد با جثه بزرگ و ورزشکار کمتر از افراد با جثه کوچک است.
برای لمس نبض در شیرخواران از شریان بازویی در داخل و وسط بازو استفاده کنید.
