هر روز در روند رشد نوزاد اتفاق تازه‌‌ای رخ میدهد. درواقع آنها هر روز مهارت جدیدی یاد می‌‌گیرند. یک روز می‌بینید در حال دست و پا زدن است، روز دیگر چهار دست و پا می‌رود و یک روز هم می‌بینید که در حال کشف دنیای اطراف است.
اکتشاف محیط پیرامون یکی از اصلی‌ترین ویژگی‌های دنیای کودکانه است و او در این راه از هر وسیله‌ای استفاده می‌کند. گاهی او را درحالی می‌بینید که انگشتان دست و پای خود را در دهان فرو برده و از این طریق می‌خواهد بیشتر بداند. احتمالا در چنین صحنه‌ای می‌دوید و دوربین خود را می‌آورید تا از شیرین‌کاری او فیلم و عکس ثبت کنید.
اما اگر او را درحالی ببینید که پیچ و مهره را به دهان برده، قطعا قید فیلم و عکس را می‌زنید و فقط به این فکر می‌کنید که او را از خطر نجات دهید. کشف دنیا در درجه اول از طریق دهان و بعد از آن از طریق حواس دیگر اتفاق می‌افتد. در این مرحله لازم است خیلی مراقب باشید که فرزندتان دچار حادثه‌ای نشود، چرا‌که او تفاوت بین اشیای خطرناک و مفید را تشخیص نمی‌دهد و احتمالا حتی خاک را نیز به طرف دهان خود خواهد برد. در این مطلب نکاتی درباره این خصلت نوزادان می‌گوییم و شما را راهنمایی می‌کنیم که در این مواقع چه کاری باید انجام دهید.
سن به دهان بردن اشیا
کودکان وقتی به سن سه تا چهار ماهگی می‌رسند سعی می‌کنند تمام چیزهای پیرامون خود را با دهان‌شان کشف کنند، از انگشتان گرفته تا هر چیزی که قادر باشند دست خود را روی آن بکشند؛ مو، خاک، مداد شمعی، اسباب‌بازی و غیره. عادت به دهان بردن وسایل و اشیا اغلب تا دو سالگی ادامه دارد و در برخی موارد حتی تا بعد از آن هم طول می‌کشد و به‌نوعی بخشی از نقطه عطف رشد آنها محسوب می‌شود. در اکثر موارد این عادت به خودی خود از بین می‌رود. با این حال، برخی بچه‌ها در طول دوران رشد همچنان به این کار ادامه می‌دهند.
عوارض به دهان بردن اشیا
عمل به دهان بردن وسایل و اشیا، اغلب منجر به بلعیدن آن شیء نخواهد شد. برخی بچه‌ها عادت دارند چیزهایی را به دهان ببرند که قابل خوردن نیست مانند خاک، گِل، گچ، زغال، رنگ، صابون، لیوان، مو، یخ و غیره. به این اختلال خوراکی، اختلال هرزه‌خواری می‌گویند. اما میزان ایمنی و سلامت در این عادت واقعا چقدر است؟ ممکن است به دهان بردن چیزی منجر به خفگی، سرفه، مشکلات تنفسی و حتی بیهوشی نوزاد شود.
بچه‌ها ممکن است چیزهایی مانند تکه‌های کوچک اسباب‌بازی، دکمه، مهره، تیله، سکه و غیره را ببلعند. یک‌سوم بخش بالایی مری یکی از نقاطی است که اغلب اشیا در آن گیر می‌کنند. علاوه بر این خطر سوراخ شدن معده، عفونت و حتی مرگ به‌دلیل بلعیدن باتری یا چیزهای تیز هم در کودکان وجود دارد. در اینجا به مواردی اشاره می‌کنیم که تا حد امکان نباید در دسترس نوزادتان قرار دهید تا حادثه‌ای به بار نیاید.
ماجرای خوردن خاک و گل
خوردن خاک معمولی و گرد و خاک در بچه‌ها طبیعی است. این مسئله باعث پرورش سیستم ایمنی و تقویت آنها می‌شود، اما خطراتی هم به همراه دارد. میکروب‌ها و ذرات ریز موجود در خاک یا گِل می‌توانند به عفونت یا بیماری‌های انگلی بینجامند. خاک به کرم‌ها آلوده بوده و تخم‌های آنها وارد بدن نوزاد شده و داخل معده او رشد می‌کنند. از طرفی عفونت‌های مختلف و مسمومیت غذایی هم می‌تواند منجر به اسهال و یبوست شود.
بلعیدن سکه مساوی با خفگی
سکه‌ها یکی از رایج‌ترین اشیا برای خوردن هستند. بلعیدن سکه می‌تواند منجر به بسته شدن راه تنفسی و خفگی، علائمی مانند استفراغ، سرفه، آبریزش بینی و غیره شود. هرگز پول‌های سکه‌ای خود را در دسترس کودکان قرار ندهید زیرا معمولا کامل بلیعده نمی‌شود و خفگی بزرگ‌ترین عارضه آن است.
غذای افتاده روی زمین
اکثر افراد بر این باورند که اگر غذایی تنها ۵ثانیه روی زمین افتاده باشد، می‌توان آن را برداشت و خورد. در تحقیقی مشخص شده که بیش از ۹۹درصد از باکتری‌ها بعد از ۵ثانیه از سطح زمین به غذایی که بر زمین افتاده است، منتقل می‌شوند. از طرفی میزان آلودگی غذا به‌خاطر باکتری تا حد زیادی به کثیف بودن زمین و نوع زمینی که غذا روی آن افتاده ارتباط پیدا می‌کند. احتمال انتقال باکتری از سطح فرش نسبت به سطوح چوبی یا کاشی شده به غذا خیلی کمتر است. به خاطر داشته باشید که تنها بخش کوچکی از یک باکتری به شدت عفونت‌زا می‌تواند منجر به بیماری نوزاد شود.
جویدن اسباب‌بازی‌ها و جواهرات فلزی
یکی از دلایلی که توصیه می‌شود متناسب با سن بچه برایش اسباب‌بازی بخرید این است که بخش‌های کوچک اسباب‌بازی که برآمده یا بیرون زده است، می‌تواند منجر به بروز آسیب‌های خطرناکی به نونهالان شود. اسباب‌بازی‌های توپُر هم می‌توانند زیستگاه باکتری‌ها باشند. جویدن اسباب‌بازی‌های پلاستیکی بچه‌ها را در‌معرض مواد شیمیایی سمی قرار میدهد که می‌تواند روی هورمون‌ها تاثیر گذاشته و در روند رشد مغزی او اختلال ایجاد کند. اسباب‌بازی‌های فلزی و جواهرات کم‌بها اغلب آلوده به مواد سمی مانند کادمیم و سرب هستند.
این فلزات از طریق دهان کودک و مکیدن، راه خود را به درون بدن او می‌یابند. تماس با فلزات غیراصلی مانند سرب یکی از نگرانی‌های عمده با‌توجه به وجود گسترده این فلز در بسیاری از محصولاتی است که استفاده می‌کنیم. به دهان بردن مکرر بسیاری از اشیای فلزی توسط بچه‌ها می‌تواند باعث افزایش غلظت سرب خون آنها شود. همان‌طور که می‌دانید سرب ماده‌ای سمی است و تاثیرات مخربی بر عصب‌ها، خون، روده، قلب و کلیه‌ها دارد.
خوردن ابزار نقاشی و اشیای رنگی
بیشتر بچه‌ها عادت دارند مدادهای‌شان را گاز بزنند. بسیاری از افراد بر این باورند که هیچ نوع سربی در مدادهای به اصطلاح سربی وجود ندارد. بیشتر مدادها از سرب سیاه (نوعی کربن) و خاک رس درست شده‌اند. تا پیش از این، سربی که برای لایه بیرونی مدادها استفاده می‌شد نوعی نگرانی برای والدین بود، اما با حذف سرب از مواد نقاشی، این نگرانی از بین رفت.
تماس جزئی با قرار دادن یک تکه گچ یا زغال در دهان باعث آسیب به بچه‌ها به‌خاطر مواد شیمیایی موجود در آن نمی‌شود. وقتی خوردن گچ تبدیل به عادت شود، می‌تواند برای بچه مشکلاتی مانند مشکلات روده و اختلالات هاضمه به همراه داشته باشد. گچ و زغال حاوی مواد سمی هستند. از طرفی حواس‌تان به محصولات هنری و نقاشی باشد که حاوی مواد معطر هستند. آنها مواد شیمیایی مختلفی دارند که در صورت هضم می‌توانند کشنده باشند.
دندان کشیدن به بادکنک
بچه‌ها حین بازی اغلب بادکنک را به دهان می‌برند. برخی بچه‌ها عادت دارند آن را بجوند و دندان‌های‌شان را روی آن بکشند. انجام مکرر این کار باعث تماس مداوم با ترکیبات خطرناکی مانند بنزن، زایلن و فتالات موجود در مواد بادکنک می‌شود. بنزن ماده‌ای است که می‌تواند خطر سرطان را افزایش دهد. زایلن دارای تاثیرات مخرب بر عملکرد عصب‌های مغزی و هورمون‌هاست. از طرفی منجر به بروز اختلالات باروری و آسیب به DNA (ماده اصلی ژنتیک) هم می‌شود. فتالات‌ها برای دستگاه تناسلی بدن بسیار مضرند و در روند فعالیت هورمون‌ها اختلال ایجاد می‌کنند.
داروهایی که نباید خورده شوند
یکی از جملاتی که روی تمام داروها نوشته شده این است: «دور از دسترس اطفال نگهداری شود.» پاراستامول، شربت سرفه و آنتی‌بیوتیک‌ها برخی از شایع‌ترین داروهایی هستند که به‌طور ناخودآگاه توسط بچه‌ها خورده می‌شوند. بلعیدن برخی داروها توسط کودک می‌تواند بر کبد و کلیه‌های او اثر بگذارد و تبعات مصیبت‌باری به همراه داشته باشد، در ضمن ایبوپروفن هم می‌تواند مشکلات تنفسی به بار آورد.
مراقب محصولات شیمیایی باشید
متاسفانه شدیدترین مسمومیت‌ها در کودکان مربوط به مواد شوینده و شیمیایی است که اغلب موارد آسیب‌های جبران‌ناپذیری به‌دنبال دارد. کودکان معمولا از روی کنجکاوی یا علاقه به رنگ و بسته‌بندی جذاب مواد شوینده این محصولات را به دهان برده و می‌بلعند. هضم مقدار کمی از دهانشویه‌ها می‌تواند حالت تهوع به‌همراه داشته و به برهم خوردن وضعیت معده بینجامد. دهانشویه حاوی فلوراید و الکل بوده که اگر به میزان زیاد بلعیده شود، می‌تواند سمی باشد.
بلعیدن مواد شوینده مانند مایع ظرفشویی، مواد تمیزکننده و غیره می‌تواند باعث سوزش لب، دهان و گلو شود. کافور هم که در اسپری‌های حشره‌کش وجود دارد حتی به میزان کم می‌تواند مضر باشد و به تشنج بینجامد. با اینکه بارها نسبت به بلعیدن مواد شیمیایی توسط کودکان هشدار داده شده و به والدین توصیه شده که محصولات شوینده از دسترس کودکان دور نگه‌داشته شود، اما باز هم شاهد بروز مسمومیت‌هایی از این قبیل هستیم.
اگر باتری و آهنربا در دسترس باشد…
باتری‌های کوچکی که در برخی اسباب‌بازی‌ها استفاده می‌شوند به‌راحتی قابل بلعیدن هستند. خارج شدن محتوای آنها می‌تواند به آسیب‌های جدی و حاد در مجرای غذایی مانند سوزش شدید یا سوراخ شدن مری، آسیب به رگ‌های خونی، خونریزی زیاد و… بینجامد. بلعیدن اشیای آهنربایی هم می‌تواند به بروز خطرات حادی مانند مشکلات روده مثل زخم روده یا سوراخ شدن آن منتهی شود. بلعیدن آهنربا می‌تواند به عفونت جداره معده منتهی شده و به‌خاطر عفونت، خطرات مرگ هم به همراه داشته باشد.
محصولات شب‌نما
این محصولات به شکل چوبی، دستبند یا قلم نوری وجود دارند. این وسایل جذاب هستند و اغلب بچه‌ها دوست دارند آنها را گاز بگیرند. مایع موجود در این محصولات سمی است و می‌تواند منجر به التهاب و احساس سوزش در دهان و حالت تهوع شود.
چرا به‌جای غذا خاک می‌خورد؟
کودک پیش از 6ماهگی دست و انگشتانش را می‌مکد و از 6ماهگی که قادر به گرفتن اشیا می‌شود، هر چیزی را که در دسترس او باشد در دهان می‌گذارد. این موضوع چندان غیرطبیعی نیست اما چیزی که مهم است باید ببینید آیا کودک‌تان فقط اشیای خاصی را در دهان می‌گذارد یا به‌جای غذا تمایل به خوردن غیرخوراکی‌هایی مثل خاک، چسب، چوب و… دارد یا نه.
گروهی از کودکان به علت کمبود برخی مواد در بدن‌شان به سمت مواد غیرخوراکی جذب می‌شوند. مثل خوردن خاک برای جبران کمبود ید یا خوردن کاغذ و دستمال کاغذی که از مشتقات چوب است، که این امر می‌تواند تا‌حدودی طبیعی قلمداد شود و با رژیم غذایی خاص و برخی ویتامین‌ها قابل درمان است.
آیا فرزندم پیکا دارد؟
پیکا نام پرنده‌ای است مانند زاغ که همه‌چیزخوار است و چون برخی کودکان به هرزه‌خواری روی می‌آورند، این نام را برای این اختلال برگزیده‌اند. کودکان مبتلا به «پیکا» نیاز به درمان روانپزشکی دارند. لازم به ذکر است که شیوع این اختلال بالا نیست و تشخیص آن تنها به‌عهده پزشک است. کودکان در سال دوم زندگی تشخیص می‌دهند اما برخی کودکان استفاده از مواد غیرخوراکی را مصرانه ادامه داده و از این عمل خود لذت می‌برند.
ویژگی مهم این اختلال عادت به خوردن غیرخوراکی‌ها مانند رنگ، کاغذ، گل، تکه‌های لباس و پارچه، مو و حشرات است .این اختلال در کودکان سیاهپوست بیشتر از سفیدپوستان و در پسران اندکی بیشتر از دختران گزارش شده است. محرومیت شدید، عامل فرهنگی، اختلال رابطه مادر و کودک، عقب‌ماندگی ذهنی و سایکوز ازجمله علل ابتلا به این اختلال است.
