حتما با واژه سیاتیک تا حدودی آشنا هستید.سیاتیک به دردی سریع و برق آسایی گفته می شود که معمولا از کمر شروع می شود و به پشت پا ختم می شود و باعث درد های ناگهانی و اختلال در راه رفتن و فعالیت های روزمره ما می شود.
سیاتیک به درد برق‌آسایی گفته می‌شود که از قسمت انتهایی کمر شروع شده و به باسن و پشت پا کشیده می‌شود. منشاء این درد اغلب فشار وارده بر عصب سیاتیک ناشی از فرسایش دیسک، زوائد استخوانی یا فشار عضلانی است.
شما نقش مهمی در پیشگیری، درمان و بهبود درد پای خود دارید. این درد به طور معمول با استراحت، فیزیوتراپی و دیگر اقدامات مراقبت از خود، بهبود می‌یابد. در صورتی که این درد مزمن باشد، راه حل نهایی ممکن است گزینه جراحی باشد.
انواع درد پا
طیف درد پا می‌تواند خفیف تا شدید، حاد تا مزمن باشد.
درد حاد سیاتیک به طور ناگهانی رخ می‌دهد و معمولاً در عرض چند روز تا چند هفته بهبود می‌یابد. شدت درد به طور مستقیم به میزان آسیب بافت مربوط است. منبع درد ممکن است در مفاصل ستون فقرات، دیسک‌ها، اعصاب و یا عضلات و رباط‌ها باشد.
درد مزمن سیاتیک بیش از ۳ ماه طول می‌کشد و تشخیص منبع آن ممکن است دشوار باشد. درد مزمن ممکن است در همه اوقات احساس شود و یا با فعالیت‌های خاص بدتر گردد. عوامل مؤثر بر درد ممکن است شامل آسیب عصبی، اسکار بافت، ورم مفاصل و یا اثرات روانی درد باشد. افراد مبتلا به علائم مزمن ممکن است به یک متخصص درد معرفی و ارجاع داده شوند.
علائم و نشانه‌های درد سیاتیک
درد سوزشی
برخی از افراد مبتلا به درد پا درد سوزشی را تجربه می‌کنند که گاهی اوقات از انتهای کمر یا باسن به پشت پا کشیده می‌شود، در حالی که دیگران از درد متناوبی شکایت دارند که از کمر به ساق پا و گاهی اوقات به انتهای پا می‌رسد. کلماتی که بیماران برای توصیف این نوع درد سوزشی ساق پا به‌کار می‌برند، شامل تیرکشیدن، درد جرقه‌ای و یا برق‌آسا است که به معنای واقعی کلمه مانند یک شوک احساس می‌شود. بر خلاف بسیاری از اشکال کمر درد که اغلب می‌تواند دارای درد خفیف و مبهم باشد، برای بسیاری از افراد، درد ساق پا می‌تواند آزار دهنده و تقریباً غیر قابل تحمل باشد. بروز این نوع درد سوزشی، هنگامی که یک ریشه عصب در پایین ستون فقرات تحریک شود، نسبتاً معمول است و اغلب به عنوان درد سیاتیک نامیده می‌شود.
بی‌حسی پا یا گزگز و ضعف رفتن ساق پا
اگر تابه‌حال “خواب رفتن” پا را تجربه کرده‌اید، می‌توانید تصور کنید که بی‌حسی پا چگونه است. بی‌حسی به معنی عدم احساس فشار یا سرما و گرما است. بر خلاف بی‌حسی کوتاه مدت یک اندام به خواب رفته، بی‌حسی ناشی از مشکل کمر می‌تواند تقریباً پیوسته باشد و کیفیت زندگی فرد را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. به عنوان مثال، اگر ساق پا یا پا بی‌حس باشد، راه رفتن یا رانندگی می‌تواند دشوار و یا تقریباً غیر ممکن باشد. علائم شایع آن شامل احساس سوزن سوزن شدن کم تا بی‌حسی کامل است که به پایین ساق پا و انتهای پا می‌رسد.
سنگین شدن پا و ضعف پا (افتادگی پا)
شکایت اغلب بیماران از ضعف پا یا سنگینی پا است که به طور قابل توجهی عملکرد فرد را مختل می‌سازد. بیماران در توصیف این وضعیت می‌گویند باید پای خود را به دنبال خود کشیده و در حین راه رفتن یا بالا رفتن از پله، به دلیل ضعف یا واکنش آهسته قادر نیستند پای خود را به سرعت و به راحتی حرکت دهند. بیماران مبتلا به افتادگی مچ پا قادر به راه رفتن بر پاشنه خود، خم کردن مچ پا و یا راه رفتن با الگوی عادی پاشنه- پنجه نیستند.
درد مداوم
این نوع از درد به طور معمول در منطقه باسن احساس می‌شود، بنابراین اصطلاحاً درد ساق پا محسوب نمی‌شود، اما ممکن است همراه با نوعی درد در پاها باشد. همچنین ممکن است دردی باشد که گاهی اوقات از باسن به پا کشیده می‌شود. این نوع از درد معمولاً به عنوان “درد عصب” در مقابل درد مداوم یا ضربان‌دار توصیف می‌شود. این درد تنها در یک طرف بدن بروز می‌کند و معمولاً به نام درد سیاتیک و یا رادیکولوپاتی کمر نامیده می‌شود. این درد اغلب با حرکات کششی، راه رفتن و یا سایر حرکات ملایم و آرام تسکین می‌یابد.
پا درد موقعیتی یا وضعیتی
اگر درد ساق پا به طور چشمگیری در حالت نشسته، ایستاده و یا راه رفتن بدتر می‌شود، می‌تواند نشان دهنده وجود یک مشکل در یک بخش خاص از آناتومی انتهای کمر باشد. معمولاً یافتن موقعیت راحت‌تر بدن برای کاهش درد پا مفید است. به عنوان مثال، خم شدن ممکن است درد ناشی از تنگی کانال نخاعی را رفع کند، در حالی که پیچش کمر (مانند حرکت سوئینگ گلف) می‌تواند درد مفصل فاست مربوط به کشاله ران، مفصل ران و درد پا را افزایش دهد.
علل و عوامل درد ساق پا
منشاء درد سیاتیک می‌تواند عوارضی باشد که باعث تحریک و یا فشردگی عصب سیاتیک می‌شود، از جمله:
سندروم پیریفورمیس
سفت شدن یا اسپاسم عضله گلابی شکل (پیرفورمیس) می‌تواند موجب فشرده شدن عصب سیاتیک شود.
تروما
آسیب‌های ورزشی و یا سقوط می‌تواند موجب شکستگی در ستون فقرات یا پارگی عضله و آسیب اعصاب گردد.
فرسایش دیسک کمر
این عارضه ستون فقرات زمانی رخ می‌دهد که مرکز ژل‌مانند دیسک به دلیل پارگی قسمت ضعیفی در دیواره سخت بیرونی آن، دچار فرسایش می‌شود. این حالت شبیه به یک دونات ژله‌ای است که فشرده می‌شود. درد کمر یا پا ممکن است زمانی ایجاد شود که مواد دیسک با یک عصب نخاعی مجاور تماس یافته و یا آن را فشرده می‌سازد. این درد زمانی رخ می‌دهد که مرکز ژل‌مانند دیسک به دلیل پارگی دیواره سخت دیسک (آنولوس)، دچار فرسایش می‌شود. این مواد ژله‌ای موجب تحریک اعصاب نخاعی و باعث چیزی شبیه به یک تحریک شیمیایی می‌گردد. درد به دلیل التهاب عصب نخاعی و تورم ناشی از فرسایش دیسک بوجود می‌آید.
تنگی کانال نخاعی کمر
این عارضه به معنی تنگی کانال و ریشه عصب نخاعی همراه با بزرگ شدن مفاصل فاست است. اغلب اوقات این عارضه به دلیل آرتروز و روند پیری طبیعی بدن ایجاد می‌شود، اما می‌تواند ناشی از یک آسیب یا جراحی قبلی نیز باشد. با تنگ شدن کانال نخاعی، فضای کمتری برای انشعاب اعصاب و حرکت آزادانه آنها وجود دارد. در نتیجه، اعصاب ممکن است متورم و ملتهب شده، موجب درد، گرفتگی، بی‌حسی یا ضعف در پاها، کمر، گردن و بازوها شود.
آرتروز
این بیماری ناشی از شکستن دیسک‌هایی است که استخوان‌های ستون فقرات را از هم جدا می‌کند. با افزایش سن، با خشک و کوچک شدن دیسک‌ها، ستون فقرات به تدریج دچار علائم ساییدگی و پارگی می‌شود. این تغییرات وابسته به سن می‌تواند منجر به ورم مفاصل، فرسایش دیسک و یا تنگی کانال نخاعی شود. فشار بر روی نخاع و اعصاب ممکن است باعث درد و ناراحتی شود. این تغییرات وابسته به سن شامل: خشک و کوچک شدن دیسک، پارگی کوچک در دیواره دیسک (آنولوس)، کوچک‌تر شدن فضای دیسک، رشد زائده استخوانی (اسپرز) و تنگی کانال نخاعی می‌باشد.
درد سیاتیک
منشاء این درد در عصب سیاتیک است که از کمر به پشت پا منتقل می‌شود. علائم سیاتیک شامل احساس سوزش در ساق پا، درد در پشت ساق پا در هنگام نشستن، ضعف پا، درد برق‌آسا و غیره است. علل سیاتیک ممکن است شامل تنگی کانال نخاعی، تحلیل دژنراتیو دیسک، بارداری و عوامل دیگر باشد.
علائم شایع بیماری سیاتیک عبارتند از: درد کمر، درد در باسن یا پا که در حالت نشستن بدتر می‌شود، درد لگن، سوزش یا سوزن سوزن شدن پایین ساق پا، ضعف، بی‌حسی یا اختلال در حرکت ساق پا یا پا، درد ثابت در یک طرف باسن، درد برق‌آسایی که ایستادن را دشوار می‌کند.
لغزش مهره
ضعف یا شکستگی استرسی در یکی از پل‌های استخوانی که مفاصل فاست بالا و پایین را به هم متصل می‌سازد، می‌تواند باعث تغییر موقعیت طبیعی مهره و لغزش آن به جلو شود.
موارد خفیف لغزش مهره معمولاً باعث حداقل درد می‌شود. لغزش مهره می‌تواند به دلایل مادرزادی باشد و یا به دلیل یک آسیب رخ دهد. شکستگی استرسی مکرر ناشی از کشیدگی بیش از حد کمر و شکستگی تروماتیک نیز باعث لغزش مهره می‌شود. شایع‌ترین علت آن در بزرگسالان، ورم مفاصل دژنراتیو است.
هنگامی که علت درد، لغزش مهره است، شما ممکن است کمردرد، سفتی و اسپاسم‌های عضلانی را تجربه کنید. شما همچنین ممکن است درد سیاتیک (دردی که به پایین یک یا هر دو پا می‌کشد) و یا بی‌حسی را تجربه کنید. درد ساق پا معمولاً هنگام ایستادن و یا راه رفتن بدتر خواهد شد.
تشخیص علت درد ساق پا
یک معاینه دقیق پزشکی برای تعیین نوع و علت مشکل ستون فقرات و گزینه‌های درمان، انجام خواهد شد. ارزیابی تشخیصی، شامل شرح حال پزشکی و انجام معاینه از کمر، باسن و پاها به منظور تست قدرت، انعطاف پذیری، احساس و رفلکس است. عبارات توصیفی که می‌تواند به تشخیص علت عارضه کمک کند عبارتند از:
- موقعیت و یا مسیر دردی که تا پایین ساق پا کشیده می‌شود.
- موقعیت بدن هنگامی که درد رخ می‌دهد.
- نوع احساس درد (به عنوان مثال درد، سوزن سوزن شدن، درد برق‌آسا، نیزه‌ای و فرورونده، درد سوزشی)
- دفعات تکرار (به عنوان مثال گاه به گاه، مکرر، مداوم)
- شرح آنچه باعث می‌شود که احساس درد بهتر یا بدتر شود.
گاهی اوقات جهت بررسی قدرت و رفلکس عضلات ، از تصاویر اسکن و آزمایشاتی استفاده می‌شود. این آزمایشات عبارتند از:
- اشعه X
- ام.آر.آی
- سی تی اسکن
روش‌های درمان
التیام شما با مراقبت از خود و استراتژی‌های غیر جراحی آغاز می‌شود. هدف از درمان، رفع مشکل، بازگرداندن عملکرد و جلوگیری از آسیب مجدد است.
