استفاده خودسرانه از ملین‌های گیاهی و شیمیایی یکی از متداول‌ترین کارهایی است که این دسته از افراد برای برطرف کردن یبوست از آن کمک می‌گیرند ولی باز هم به نتیجه نمی‌رسند. دکتر سیدامیرمنصور رضادوست، فوق تخصص گوارش و عضو مرکز تحقیقات بیماری‌های گوارش و کبد بیمارستان فیروزگر، شما را با این مشکل و راه برطرف کردن آن آشنا می‌کند.

علائم را بشمارید!

معمولا اگر فردی در هفته کمتر از سه‌بار دفع داشته باشد به یبوست مبتلاست. علاوه بر این، ابتلا به یبوست با علائمی همراه است که می‌توان به زور زدن هنگام دفع، احساس عدم دفع کامل، مدفوع سفت (تکه تکه)، کمک گرفتن از دست برای دفع و احساس انسداد در مجرای دفع اشاره کرد. البته برای این‌که بگوییم که یک فرد به یبوست مبتلاست، داشتن دو مورد از علائم یاد شده کافی است و تنها برخی افراد تمام علائم را به صورت همزمان دارند. ضمن این‌که علائم باید در سه ماه اخیر اتفاق افتاده باشد.

یبوست نشانه چیست؟

یبوست به دلایل زیادی می‌تواند ایجاد شود که مهم‌ترین آن سن افراد محسوب می‌شود، بسیاری از افراد با بالا رفتن سن دچار مشکل یبوست می‌شوند. دلایل دیگری هم در ابتلا به یبوست نقش دارند که برخی از آنها دلایل اولیه و برخی دیگر دلایل ثانویه به حساب می‌آیند. چنانچه یبوست به دلیل مشکلات عملکردی روده به وجود بیاید به آن یبوست اولیه می‌گویند. در ‌حالی‌که اگر دلیل ابتلا به یبوست یک بیماری یا مشکل در بدن باشد، به آن یبوست ثانویه گفته می‌شود. اختلال دفعی، کند بودن حرکات روده، ناهماهنگی عضلات دفع و ابتلا به سندروم روده تحریک‌پذیر، در واقع برخی دلایل یبوست اولیه هستند. برخی بیماری‌ها مانند سرطان روده، اختلالات غدد به ویژه کم کاری تیروئید، تنگی در روده، فیبروم رحم (به‌دلیل فشاری که به دستگاه گوارش وارد می‌کند)، پارکینسون افزایش کلسیم در خون و نارسایی کلیوی و می‌تواند یبوست را به وجود بیاورد. علاوه بر این، افرادی که به شقاق یا بواسیر مبتلا هستند نیز می‌توانند دچار ابتلا به یبوست شوند.

درمان سخت نیست

برای درمان یبوست، پیش از هر چیز علت آن باید توسط پزشک متخصص گوارش تشخیص داده شود و درمان متناسب با دلیل به وجودآورنده یبوست، انجام می‌شود. اگر دلیل یبوست بیماری یا مشکل خاصی نباشد، با تغییر در سبک زندگی، نوع تغذیه و استفاده از ملین‌ها زیر نظر پزشک می‌توان به‌راحتی آن را درمان کرد. یک رژیم غذایی پرفیبر می‌تواند به بهبود وضعیت بیمار کمک کند. بسیاری از افراد مبتلا به یبوست معمولا دچار نفخ نیز هستند به همین دلیل مصرف غذاهای فیبردار در ابتدا باید با حجم کم باشد و به مرور بر حجم آنها اضافه شود. چنانچه مشکل فرد با برنامه غذایی برطرف نشود باید از راه‌های دیگر کمک گرفت. یکی از این راه‌ها استفاده از داروهای ملین محسوب می‌شود که باید زیرنظر پزشک متخصص مصرف شود. مصرف روزانه حدود 20 تا 35 گرم فیبر می‌تواند در پیشگیری از یبوست مفید باشد. همه افراد بویژه آن دسته از افرادی که یبوست دارند، باید به اندازه کافی آب بنوشند. تحرک و فعالیت بدنی نیز در این مساله نقش مهمی را ایفا می‌کند. مصرف آلو، انجیر خیس خورده، خرما، موز، سیب با پوست، گریپ فروت، پرتقال، هلو با پوست، انگور، آناناس، گلابی، کلم بروکلی، کاهو، توت‌فرنگی و… در پیشگیری و درمان یبوست مفید هستند.

اتهام دارویی!

گاهی عوامل دیگری نیز در ابتلا به یبوست نقش دارد. برای‌ مثال؛ مصرف برخی داروها، می‌تواند باعث ابتلا به یبوست شود که این مساله اجتناب‌ناپذیر است، چون فرد نمی‌تواند دارو را قطع کند. داروهایی که برای کنترل فشار خون یا اعصاب مصرف می‌شود، احتمال ابتلا به یبوست را افزایش می‌دهد. علاوه بر این داروهای ضدصرع و ضد پارکینسون نیز افراد را مستعد ابتلا به یبوست می‌کند.

رابطه یبوست با سرطان

برخی افراد تصور می‌کنند یبوست‌های طولانی مدت به دلیل ابتلا به سرطان به وجود می‌آیند در حالی‌که یبوست به تنهایی دلیلی برای ابتلا به سرطان محسوب نمی‌شود. البته همه افرادی که به یبوست مبتلا هستند، باید توسط پزشک متخصص گوارش بررسی شده تا علت یبوست مشخص شود. چنانچه فرد علاوه بر یبوست علائم دیگری نیز داشته باشد باید آن را جدی گرفت. خونریزی از روده و خون مخفی در مدفوع (از طریق آزمایش خون قابل تشخیص است)، علائمی است که نباید از آنها چشم‌پوشی کرد. چنانچه در روده انسداد وجود داشته باشد، علائمی چون حالت تهوع، دل پیچه، استفراغ، کاهش قطر مدفوع و کاهش وزن را همراه با یبوست به‌وجود می‌آورد. این علائم، علائم هشداردهنده بوده به ویژه در شرایطی که فرد، بالای 50 سال سن داشته و سابقه قبلی یبوست نیز نداشته باشد. بسیاری از افرادی که برای مدت طولانی یبوست دارند، تصور می‌کنند که باید حتما کولونوسکوپی انجام بدهند، در حالی‌که انجام کولونوسکوپی برای همه افراد ضروری نیست. آن دسته از افرادی که علائم هشداردهنده دارند یا سن آنها بالای 50 سال است، با تشخیص پزشک متخصص گوارش باید کولونوسکوپی انجام بدهند. برخی افراد به‌دلیل ترس، کولونوسکوپی انجام نمی‌دهند. کولونوسکوپی یک روش تشخیصی دقیق و بی‌خطر محسوب می‌شود که در بیشتر مراکز، آن را با بیهوشی انجام می‌دهند و بیمار دردی احساس نخواهد کرد در نتیجه در صورت صلاحدید پزشک متخصص گوارش، باید حتما آن را انجام داد.