همانطور که در مطالب گذشته گفتیم ، بارداری یکی از حساس ترین دوران از لحاظ سلامت برای مادر و همچنین جنین است. تا بحال در رابطه با نقش تغذیه در سلامت جسمی کودک صحبت کردیم ، در این مطلب قصد داریم در رابطه با تاثیر تغذیه مادر بر رفتار نوزاد را بررسی کنیم.
یافته ها حاکی است که رژیم های غذایی غنی از ماهی برای زنان باردار مفید است؛ اما در مورد ماهی و سایر موجودات دریایی یک مساله مهم دیگر هم وجود دارد و آن تاثیر آلاینده های زیست محیطی است.
یکی از خطرناک ترین این آلاینده ها جیوه است. از دهه ۱۹۵۰ میلادی به بعد تاثیرات این نوع آلاینده بر انسان به دقت مورد مطالعه قرار گرفت. تحقیقات اولیه نشان داد که ماهیان و سایر موجودات آبزی در محیط های آلوده به جیوه مستقیما تحت تاثیر قرار می گیرند. امروزه این آگاهی به دست آمده که این مشکل حاصل فرآیندی به نام انباشت بیولوژیکی است. منظور از انباشت بیولوژیکی پروسه ای است که در آن موجودات زنده نظیر انسان کم کم مواد آلاینده را از محیط جذب می کنند.مشکل زمانی حاد می شود که سرعت جذب خیلی سریع تر از آن است که بدن بتواند آن ماده آلاینده را، از بدن دفع کند. جیوه از دیگر آلاینده ها مستثنا نیست حتی مشکل جیوه این است که مقادیر ناچیز آن هم می تواند خطرناک باشد. اگر جیوه در محیط باشد، قطعا زنجیره غذایی از خرد تا کلان آن را جذب خواهند کرد. درک این موضوع خیلی ساده است، تصور کنید ماهی از مواد غذایی آلوده به جیوه تغذیه کند. انسان نیز از این ماهی تغذیه کند. در این شرایط وارد شدن جیوه به بدن انسان قطعی است؛ اگر موجود زنده به هر دلیلی منبع غذایی خود را تغییر دهد آنگاه به بدن مجال داده می شود که آن ماده را دفع کند؛ اما اگر استفاده از آن منبع کماکان ادامه داشته باشد، میزان آلاینده از سطح مجاز در بدن بالاتر خواهد رفت و این آغاز مشکل است. تحقیقات در آمریکا نشان داده که مناطق مختلفی از این کشور به دلایلی نظیر دفع پسماندهای زیست محیطی به جیوه آلوده شده اند. به دلیل شرایط خاص این کشور برخی بر این باورند که خوردن ماهی بیشتر از دو بار در هفته جایز نیست؛ در عین حال، بسیاری از محققان نیز معتقدند این موارد به هیچ وجه نباید مانع از خوردن ماهی شود. بتازگی تحقیقات گسترده ای در این زمینه صورت گرفته که نشان می دهد تغذیه مادران باردار از ماهی می تواند مانع از یکی از مهم ترین اختلالات رفتاری در کودکان شود. دکتر سوزان کوریک، اپیدمیولوژیست از بیمارستان بوستون و همکارانش تحقیقات زیادی را در این زمینه انجام داده اند. آنها مدعی هستند تحقیقات آنها ثابت کرده تغذیه منظم مادران باردار از ماهیانی که آلوده به جیوه نیستند می تواند روی سلامت روانی فرزندان آنها بسیار تاثیر داشته باشد.
تاثیر ماهی بر اختلالات رفتاری نظیر بیش فعالی
یکی از اختلالات رفتاری شایع در کودکان بیش فعالی یا ADHD است. کودکان مبتلا به این اختلال رفتاری فوق العاده پرانرژی، پرتحرک و خسته کننده هستند. این کودکان بدون اراده و با یک نیروی مهار نشدنی کارهایی را انجام می دهند که کودکان عادی حتی تصور آنها را هم در ذهن ندارند؛ همین مساله معمولا باعث می شود که آنها با واکنش های تندی از سوی اطرافیان مواجه شوند. با وجود این که این اختلال مدت هاست که شناخته شده، ولی متاسفانه والدین این کودکان اغلب از پذیرش آن در مورد فرزندانشان سرباز می زنند.
نکته: تغذیه مادر در دوران بارداری در بروز بسیاری از اختلالات رفتاری از جمله بیش فعالی نقش بسیار مهمی دارد. مواد مفید و مضر موجود در انواع مختلف مواد غذایی نه تنها سلامت مادر بلکه سلامت جنین را تحت تاثیر خود قرار می دهد
در حدود ۳ تا ۵ درصد از کودکان به این عارضه مبتلا هستند، اما اغلب درصد پسران بیش فعال از دختران بیشتر است. هنوز بدرستی مشخص نیست چه عاملی سبب این رفتارها می شود؛ اما محققان بر این باورند دلیل آن هرچه باشد، به آغاز حیات نوزاد یا دوره تکامل مغز برمی گردد. افسردگی، کمبود خواب، عدم توانایی در یادگیری، انقباض های غیرعادی اندام ها و مشکلات رفتاری از عوارض این اختلال است. تحقیقات تازه ای که دکتر کوریک و همکارانش انجام داده اند، نشان داده تغذیه مادران در دوران بارداری می تواند در این زمینه بسیار تاثیرگذار باشد. بخشی از این مجموعه تحقیقات گسترده در ایالت ماساچوست آمریکا صورت گرفته و در آن نوزادان ۵۱۵ زن با رژیم غذایی مشخص مورد مطالعه قرار گرفته اند. از موی سر ۴۲۰ نفر از این مادران نیز تست جیوه گرفته شد. هشت سال پس از این نمونه برداری دکتر کوریک و همکارانش روی کودکان این مادران تست هوش و سایر آزمایش های رفتاری را انجام دادند. تحقیقات نشان داد فرزندان مادرانی که به طور منظم از ماهی تغذیه کرده بودند، هیچ نشانی دال بر اختلالات رفتاری از نوع بیش فعالی از خود نشان نمی دهند. محققان بر این باورند که رژیم غذایی مادران قطعا فاکتور مهمی است. دکتر کوریک و همکارانش مشخصا روی گونه های مختلف ماهی که این مادران از آنها تغذیه کردند، آزمایش خاصی انجام ندادند؛ اما تحقیقات آنها نشان داد مادرانی که از ماهیان سالمون یا ماهیان فلس دار تغذیه کرده اند نسبت به آنهایی که از گوشت کوسه، ماهی تن یا شمشیر ماهی استفاده کرده اند در موی سرشان میزان کمتری جیوه دارند. این تحقیقات همچنین نشان داد کودکانی که مادرانشان در حین بارداری از ماهی تغذیه کرده اند و در موی سرشان کمتر از یک میکروگرم جیوه یافت شده، معمولا کمتر به بیش فعالی مبتلا شده اند. این در حالی است که کودکانی که در موی مادرانشان میزان جیوه بیشتری وجود دارد، بیشتر احتمال ابتلا به این عارضه رفتاری را دارند و البته این جدای از میزان ماهی ای است که این مادران در حین بارداری مصرف کرده اند. آزمایش ها نشان داد پسران نسبت به دختران بیشتر نسبت به جیوه حساسیت دارند. در این تحقیقات آزمایشات متعددی از کودکان به عمل آمد. یک نمونه از این آزمایش ها تست هوش بود و سایر آزمایش ها تمرکز کودکان را مورد بررسی قرار داد. به عنوان مثال در یک آزمایش از کودکان خواسته شد به صفحه رایانه نگاه کنند و هرگاه که تصویر گربه را دیدند با دست روی یکی از کلید ها فشار دهند.
جمع بندی
دکتر کوریک می گوید فرزندان مادرانی که در موی سرشان بیشتر از ۲۰ درصد جیوه یافت می شود، حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد احتمال دارد به اختلال رفتاری بیش فعالی مبتلا شوند؛ اما هرچقدر میزان جیوه در موی سر مادران کمتر باشد، احتمال ابتلا به این نوع اختلال نیز در کودکان کمتر است. تحقیقات متفاوتی در دانشگاه کبک انجام گرفت که نشان داد ارتباط مستقیمی میان اختلالات رفتاری و افزایش سطح جیوه وجود دارد. پروفسور سیمون فریزر از دانشگاه ونکوور بر این باور است که علاوه بر جیوه، آلاینده هایی نظیر دود سیگار، حشره کش ها و سایر مواد سمی نیز می توانند مستقیما سلامت مادران و اطفال را تحت تاثیر قرار دهند.
