کم کاری مادرزادی تیرویید در نوزاد چیست؟

در زمانی که عقب ماندگی ظاهر می شود، درمان بی فایده است اما در موقع تولد به راحتی با یک آزمایش ساده از روز سوم تا پنجم بعد از تولد قابل شناسایی است و با درمان سریع می توان از بروز این معضل پیشگیری نمود و هرگونه تاخیر در درمان آن از ضریب هوشی و سلامتی نوزادان خواهد کاست.

هرگاه به دلیلی غده تیرویید نوزاد قادر به تولید هورمون تیرویید (تیروکسین) به اندازه کافی نباشد یا هورمون تیرویید در بدن به درستی فعالیت نکند، کم کاری تیرویید اتفاق می افتد.

هورمون تیرویید یکی از هورمون های مهم در رشد و تکامل نوزاد است و کمبود این هورمون عوارضی مانند عقب ماندگی ذهنی، کوتاهی قد، ناشنوایی، اختلال گفتار و بعضی از بیماری های مغزی و عصبی را به دنبال دارد.

با انجام یک آزمایش ساده در فاصله روزهای۳ تا ۵ بعد از تولد می توان به وجود کم کاری  مادرزادی تیرویید پی برد. این آزمایش با گرفتن چند قطره خون از  پاشنه پای نوزاد انجام می شود. این نمونه گیری ساده، بی خطر و به حدی کم درد است که گاه حتی نوزاد از خواب بیدار نمی شود.

نتیجه این آزمایش ۴۸ ساعت بعد مشخص شده و در صورت وجود کم کاری مادرزادی تیرویید در نوزاد بلافاصله اقدامات درمانی شروع می شود لذا خواهشمند است روز سوم بعد از تولد فرزندتان، به نزدیک ترین مرکز بهداشتی درمانی محل زندگی خود مراجعه نمایید. زمان در جلوگیری از عقب ماندگی ذهنی نوزادان مبتلا به کم کاری مادرزادیتیرویید از طلا با ارزش تر است.

کم کاری مادرزادی تیرویید به مواردی از کم کاری تیرویید گفته می شود که قبل از تولد و یا در زمان تولد وجود داشته باشد. هورمون های تیرویید نقش عمده ای را در رشد و تکامل تمام اعضای بدن به خصوص سیستم عصبی مرکزی هر فرد به عهده دارند. این نقش از هفته ۱۱ جنینی آغاز شده و تا آخر دوران رشد و بلوغ جسمی، فیزیکی و روانی فرد ادامه می یابد.

در دوران جنینی اگر غده تیرویید بنا به هر دلیلی تشکیل نشود، مقدار اندکی هورمون تیروکسین ازمادر به جنین منتقل می شود که ممکن است برای رشد جسمی و عصبی جنین کفایت کند اما در دوران بعد از تولد در صورت ادامه وضعیت فوق و عدم درمان سریع و به موقع، فقدان و یا کمبود هورمون تیرویید، تاثیر شدیدی روی رشد سلول های عصبی و سیناپس ها یا ارتباط های بین سلول های عصبی می گذارد.

◉ هیپوتیروییدی نوزادان

هیپوتیروئیدی نوزادان، بیماری ای است که در حدود ۵ درصد موارد در روز های اول بعد از تولد دارای علایم و نشانه است. این علایم معمولاً کم و غیراختصاصی هستند. معمولاً بیماری در روز های اول بعد از تولد به ندرت تشخیص داده می شود، به طوری که تنها ۱۰ درصد نوزادان در ماه اول زندگی شناسایی می شوند بنابراین نوزاد مبتلا تشخیص داده نمی شود و به علت این کم کاری غده تیرویید، دچار عقب ماندگی در رشد جسمی و ذهنی خواهد شد و به مرور علایم تاخیر در رشد عقلی کودک به صورت تأخیر در گردن گرفتن، کاهش فعالیت، خواب آلودگی و … خود را نشان خواهد داد.

در حال حاضر تقریباً تمامی کشور های صنعتی جهان برنامه غربالگری نوزادان را به طور اجباری انجام می دهند. کم کاری مادرزادی تیرویید یکی از علل مهم و قابل پیشگیری عقب افتادگی ذهنی در نوزادان است که در صورت شناسایی و درمان به موقع از عوارض بیماری پیشگیری به عمل می آید.

میزان بروز هیپوتیروییدی نوزادی در دنیا ۱ در هر ۳۰۰ تا ۴۰۰ تولد زنده است و در مطالعات انجام شده در ایران این نسبت، ۱ به ۱۰۰ است. نسبت سود به هزینه غربالگری کم کاری مادرزادی تیرویید در کشورهای توسعه یافته در مقایسه با عدم انجام آن ۱۰ به ۱ است. این نسبت در کشورهای درحال توسعه از ۷ تا ۱۱ به ۱ متفاوت بوده است.

برای اولین بار در کشور ما اجرای برنامه غربالگری کم کاری مادرزادی تیرویید نوزادان درا ستان گیلان در سال های ۸۵ و ۸۶ علاوه بر شناسایی ۵۰ بیمار که به اندازه جمعیت یک آسایشگاه نگهداری از کودکان عقب ماندها ست، باعث جلوگیری ا ز هزینه های احتمالی و پیشگیری از مشکلات روحی وروانی خانواده های این نوزادان گردید . بعد از آن برنامه کم کاری مادرزادی تیرویید نوزادان در حال حاضر در همه استان های کشور و برای تمامی نوزادان زنده به دنیا آمده نمونه گیری انجام میشود.

همچنین برنامه کنترل بیماری فنیل کتون اوری یا پی کی یو از سال ۸۵ با سه استراتژی ساماندهی خدمات بالینی بیماران در سراسر کشور، پیشگیری از طریق مشاور ژنتیکی برای تمامی بیماران و خانواده هایشان و بالاخره غربالگری نوزادان از نظر پی کی یو در استان های تهران، فارس و مازندران آغاز شد. در این برنامه با شناسایی نوزادان مبتلا به فنیل کتون اوری از عقب ماندگی ذهنی و جسمی بعدی بیماران پیشگیری می شود که تاکنون نزد کی به هزار بیمار شناسایی و تحت درمان قرار گرفته اند.

◉ نحوه برخورد با آزمایشات مربوطه:

الف) در سن ۳-۷ روزگی:

– اگر غلظت TSH mu/L :

کمتر از ۵ باشد   : طبیعی تلقی شود

بین ۵ تا ۹/۹  : در سن ۴ هفتکی نوزاد نمونه وریدی برای تعیین غلظت T4, T3RUP ,TSH اخذ شده و پس از دریافت جواب در صورت نیاز برابر دستورالعمل درمان میکنیم.

بین ۱۰ تا ۹/۱۹ برای تعیین غلظت T4, T3RUP , TSH اخذ شده و پس از دریافت جواب آزمایشها، در صورت بیمار بودن نوزاد، درمان براساس دستورالعمل شروع شود

بیشتر مساوی ۲۰ : اخذ نمونه وریدی برای تعیین غلظت , T4 و T3RUP , TSH و شروع درمان براساس دستورالعمل پس از دریافت پاسخ آزمایشات:

– در صورت بیمار بودن نوزاد، درمان براساس دستورالعمل ادامه می یابد

– در صورت سالم بودن نوزاد، درمان قطع میگردد

– ۸ روز تا ۴ ماه و ۲۹ روزگی در صورتی که بیشتر مساوی از ۴ :نمونه وریدی برای تعیین غلظت T4, T3RUPوTSH اخذ شده و پس از دریافت نتایج براساس دستورالعمل اقدام شود.

* تذکر مهم: در نوزادانی که براساس دستورالعمل نیاز به نمون هگیری مجدد از پاشنه پا دارند، نتایج

نوبت دوم غربالگری مورد ارزیابی قرار گرفته و براساس جدول بالا اقدام می شود.پزشکان بدون مرز

منبع : شفا آنلاین