همانطور که در مطالب قبل نیز اشاره کردیم ، این روز ها تنوع غذایی نسبت به گذشته به مراتب بیشتر شده است ، یکی از وسوسه انگیز ترین پیشنهاد های غذایی ، فست فود های مختلف با طعم های متفاوت است. اما باید بدانید که این خوراکی ها برای شما مضر هستند.
عادات نامطلوب غذایی در شیوه زندگی کشورهای در حال توسعه از جمله جامعه ما، علاوه بر این که تهدیدی برای سلامت کودکان و نوجوانان محسوب می شود و سایر افراد را نیز در معرض خطر ابتلا به بیماری های غیرواگیر قرار داده است. مشکل تغذیه از یک طرف ناشی از تقلید ناآگاهانه از فرهنگ غذایی غرب و از طرف دیگر حاکی از پیشرفت صنعت تهیه غذاهای فرآوری شده است. در دنیای امروز که کار و تحصیل بیش از پیش مورد توجه اقشار مختلف جامعه به ویژه زنان و جوانان قرار گرفته است، فرصت آشپزی سنتی را محدود کرد و مصرف فست فودها را بیش از پیش در جامعه افزایش داده است. در حال حاضر متاسفانه مصرف نوشابه های گازدار و سایر نوشیدنی های شیرین نیز به ویژه در سنین مدرسه رو به افزایش است، به طوری که ۳۷. درصد نوجوانان و جوانان کشور هر روز این نوشیدنی را مصرف می کنند و تنها حدود ۱۰ درصد از این گروه سنی هیچ وقت نوشیدنی گازدار و شیرین مصرف نمی کنند.
فست فود چیست؟
منظور از فست فود غذای آماده ای است که معمولاً بدون قاشق، چنگال و بشقاب و عمدتاً به شکل ساندویچی سرو می شود و غذای انگشتی به حساب می آید. این نوع غذاها هرچند ظاهر و طعم جذاب دارند، اما عادت غذایی نادرستی مانند پرخوری، کم تحرکی و سریع غذا خوردن ایجاد می کنند.
انواع غذاهای آماده عبارتند از:
همبرگر، انواع ساندویچ های سوسیس و کالباس، هات داگ، سیب زمینی سرخ شده، مرغ سوخاری، ناگت مرغ، انواع پیتزا و…
ترکیب غذاهای آماده چیست؟
¤ ترکیبات سوسیس و کالباس که شایع ترین نوع غذاهای آماده هستند عبارتند از: گوشت چرخ کرده (گوشت گاو، گوساله، بره، گوسفند، مرغ و بوقلمون): ۴۰ تا ۹۰ درصد محتویات سوسیس و کالباس را گوشت تشکیل می دهد. در موارد نادر ماهی نیز در تهیه سوسیس مورد استفاده قرار می گیرد.
نمک:
نمک به عنوان طعم دهنده، نگه دارنده (به علت خاصیت ضدباکتریایی) و پیوند دهنده ذرات گوشت عمل می کند. جذب کلسیم و پروتئین در بدن با مصرف زیاد این غذاها به علت نمک بالای آن ها کم شده و در نهایت باعث پوکی استخوان می شود. ادویه جات: فلفل، دانه خردل، پیاز، سیر، رازیانه و زنجبیل برای ایجاد طعم های مختلف در انواع سوسیس و کالباس مورد استفاده قرار می گیرند.
شیرخشک، آرد، نشاسته، پروتئین سویا، خرده های نان، پودر سیب زمینی و برنج، روغن مایع، آب، شکر (دکستروز) و ویتامین ث.
جگر و چربی گاو گوسفند و مرغ.
پسته، قارچ و پنیر (در برخی موارد استفاده می شوند.)
نیتریت ها، نیترات ها و فسفات ها:
این ترکیبات جهت حفظ رنگ و طعم سوسیس و کالباس مورد استفاده قرار می گیرند.
نیتریت ها و نیترات هاچه خصوصیاتی دارند؟
نیترات و نیتریت سدیم به عنوان نگه دارنده به سوسیس و کالباس اضافه می شوند و به علت خاصیت ضدباکتریایی مانع رشد باکتری های خطرناکی مانند کلستر یدیوم بوتولونیم می گردند. ترکیب این مواد با میوگلوبولین و هموگلوبین گوشت، باعث ایجاد رنگ صورتی و حفظ عطر و طعم ادویه های آن شده به آن ظاهری تازه می بخشد. اما متاسفانه این دو ماده در بدن به یک ماده سرطان زا به نام نیتروز آمین تبدیل می شوند. بسیاری از نیتروز آمین ها در ایجاد تومورهای بدخیم مؤثرند. سرطان های معده و روده در سال های اخیر عمدتاً به علت استفاده بی رویه از غذاهای آماده و کنسرو شده به ویژه موادغذایی که به روش غیراستاندارد تهیه می شوند در دنیا به شدت افزایش یافته است.
عوارض ناشی از مصرف غذاهای آماده کدامند؟
چاقی و اضافه وزن، بیماری های قلبی و عروقی و اختلالات گوارشی و کبد از عوارض مصرف این مواد هستند. زیرا این نوع غذاها با کالری، نمک و چربی به ویژه اسید چرب اشباع بالا و ویتامین و مواد معدنی اندک، در درازمدت خطر ابتلا به فشار خون بالا را افزایش می دهند. نان های مورد استفاده در غذاهای آماده نیز غالباً بدون سبوس است که منجر به کاهش دریافت فیبر مورد نیاز بدن می شود.
شیوع برخی سرطان ها نیز از عوارض مصرف مداوم غذاهای آماده است که به علت ترکیبات نیتریت و نیترانتت ایجاد می شود.
انواع چاشنی ها و سس ها که با غذاهای آماده مصرف می شوند محرک اشتها، ترشح اسید معده حرکات سیستم گوارشی هستند که این موضوع زمینه را برای پرخوری و بروز چاقی فراهم می کند.
در رستوران هایی که غذاهای آماده سرو می شود، غالباً غذاهای از پیش آماده شده و در طول روز گرم نگه داشته می شوند و به همین علت احتمال آلودگی در آن ها افزایش می یابد.
به هنگام سرخ کردن برخی از غذاهای آماده، درجه حرارت غذا به بالاتر از نقطه جوش می رسد و در چنین درجاتی بعضی مواد مغذی موجود در غذا به مقدار زیادی کاهش می یابد و هم چنین هضم این مواد در دستگاه گوارش به علت چربی بالای آن ها مختل می گردد.
نوشابه های گازدار که همراه غذاهای آماده مصرف می شوند. حاوی مواد اسیدی، شیمیایی و قند هستند به همین علت سبب شیوع چاقی و اختلال در هضم و جذب مواد مغذی غذاها در دستگاه گوارش می شوند. هم چنین به دلیل داشتن اسید فسفریک سبب کاهش جذب کلسیم مواد غذایی شده، در ایجاد پوسیدگی دندان و پوکی استخوان نقش دارند. مصرف نوشابه های گازدار در تشدید بیش فعالی کودکان نیز مؤثر است. از طرف دیگر در تهیه نوشابه های گازدار مانند سایر نوشیدنی های صنعتی از مواد افزودنی نگه دارنده استفاده می شود. مصرف مکرر این نوشیدنی ها سبب تجمع این مواد در بدن شده و زمینه ابتلاء به انواع بیماری های مزمن را فراهم می کند. مصرف نوشابه های گازدار در کودکان ایجاد سیری زودرس و بی اشتهایی و در نهایت سوءتغذیه می شود.
چه افرادی بیشتر در معرض خطرات ناشی از مصرف غذاهای آماده قرار دارند؟
کودکان؛ باتوجه به این که این گروه در سن رشد قرار دارند و بیش از سایر سنین نیازمند مواد مغذی می باشند. با مصرف بی رویه غذاهای آماده و نوشابه های گازدار از دریافت مواد غذایی لازم برای رشد خود محروم می شوند. از طرف دیگر مصرف این مواد زمینه ابتلا به فشار خون بالا، چربی خون بالا و دیگر عوامل خطر ابتلا به بیماری های مزمن را در سنین بالاتر فراهم می کند.
نوجوانان و جوانان؛ افرادی که در یکی از وعده های غذایی روزانه خود غذاهای آماده مصرف می کنند، نسبت به سایر هم سالان خود کالری، نمک و چربی بیشتر و ویتامین و مواد معدنی کمتری دریافت می کنند. بنابراین باتوجه به این که این گروه در سن رشد و بلوغ است در معرض خطر ابتلا به بیماری های مزمن در سنین بالاتر را فراهم می نماید.
مادران باردار؛ این افراد در معرض افزایش خون حاملگی قرار دارند بنابراین نه تنها نمک بالای این مواد، بلکه افزودنی های دیگر موجود در این غذاها نیز نمی تواند در آنها مشکل ساز شود. هم چنین بسیاری از این ترکیبات به ویژه نیتروز آمین ها از جفت عبور می کند و احتمال ایجاد تومورهای مغزی در نوزادان را نیز افزایش می دهند.
سالمندان:
این گروه سنی به علت این که اکثراً مبتلا به فشار خون بالا یا سایر بیماری های مزمن هستند باید تا حدامکان از مصرف غذاهای آماده پرهیز کنند.
چند توصیه برای کاهش خطر مصرف غذاهای آماده:
در صورت تمایل زیاد به مصرف غذاهای آماده و برای کاهش مصرف این مواد، تعداد دفعات مصرف را در طول زمان کاهش دهید و تا حد امکان موادغذایی را در شرایط مناسب از نظر نگه داری، نوع روغن مصرفی و با استفاده از مواد اولیه تازه و سالم در منزل تهیه کنید.
برای کاهش اثرات مضر غذاهای آماده، از میوه ها و سبزی های سالم و تازه در کنار غذا استفاده شود. مصرف مقادیر مناسب این مواد می تواند ویتامین های لازم را برای بدن تأمین نموده و اثرات مضر مواد سرطان زایی که با مصرف زیاد غذاهای آماده وارد بدن شده و در بدن انباشته می شود را خنثی کند.
مصرف غذاهای شور و چرب مانند:
پنیر پیتزا، چیپس، ترشی جات، خیارشور، انواع سس (کچاب، مایونز و…) و سیب زمینی سرخ کرده که معمولا به همراه غذاهای آماده مصرف می شوند را کاهش دهید.
معمولا غذاهای آماده در حجم زیاد روغن سرخ شده و حاوی چربی زیادی هستند. هم چنین انواع سس ها و پنیر پیتزا مملو از چربی اضافه می باشند. بنابراین ضمن توصیه به عدم استفاده از روغن های جامد، بر استفاده از روغن های مخصوص سرخ کردنی در حجم کم برای موارد سرخ کردن و کاهش مصرف غذاهای چرب تأکید می شود.
نوشابه های گازدار کولا را تا حد امکان از برنامه غذایی حذف کرده یا به حداقل مقدار برسانید. به جای نوشابه های گازدار از آب، دوغ های کم نمک و بدون گاز یا انواع آب میوه استفاده نمایید.
نقش مادران در تهیه موادغذایی سالم و تازه، پرهیز از خریداری انواع ساندویچ های آماده و نوشابه های گازدار و فرهنگ سازی تغذیه مناسب در خانواده اهمیت و ارزش بالایی دارد.
