آیا شما هم تا به حال این جمله را شنیده بودید؟ براستی استرس در پرخوری تاثیر دارد؟ چه عاملی باعث می شود که انسان در حالتی که پر از استرس است دست به غذا خوردن زیاد بزند. طبق تحقیقات صورت گرفته ثابت شده است که اکثر افرادی که به استرس دچار می شوند، بیشتر به دنبال تنقلات و مواد غذایی برای خوردن می گردند. با دکتر سلام و پرخوری ناشی از استرس همراه باشید.
بسیاری افراد نمی‌دانند که استرس نه تنها پیامدهای روحی دارد، بلکه سبب پرخوری و اضافه وزن <Overweight>می‌شود. بسیاری از افراد، زمانی که استرس دارند دست به پرخوری می‌زنند. شکلات، شیرینی، چیپس و غیره بیش از همه مورد علاقه افرادی است که دچار استرس هستند.به آندره کلاین‌ردیس، کارشناس موسسه پژوهشی امور تغذیه در آلمان، در این‌باره می‌گوید: «حدود ۴۰ درصد افراد در زمان استرس غذای بیشتری می‌خورند.»
اما چرا تن و روان آدمی در زمان استرس چنین واکنشی از خود نشان می‌دهد؟ استرس بدن را در وضعیت آماده‌باش قرار می‌دهد. اما آدرنالین، که هورمون استرسی است در لحظه خطر سبب می‌شود ما اشتها و گرسنگی خود را فراموش کنیم و متناسب با خطر پیش‌آمده دست به فرار یا مقابله بزنیم.
به گفته کلاین‌ردیس «این سیستم دفاعی بدن در گذشته‌های دور دارای اهمیت زیادی برای بقای انسان بود.» اما در مرحله پس از استرس یعنی درفاز آرامش بدن در پی جبران انرژی‌ای بر می‌آید که در زمان فرار یا مقابله مورد مصرف قرار داده بود.
لارس زلیگ، رئیس بخش تغذیه کلینیک دانشگاه لایپزیگ، نیز درباره جبران انرژی از دست‌رفته در زمان استرس می‌گوید: «به همین علت انسان مدرن می‌کوشد با مواد غذایی نشاسته‌دار همچون چیپس این خلاء را پر کند.»
شمار زیاد مبتلایان به استرس مزمن
اما زمانی که استرس به مدت طولانی ادامه دارد، ما شاهد افزایش ترشح هورمون‌هایی هستیم که به گروه هورمون‌ها گلوکوکورتیکوئید تعلق دارند. این هورمون‌ها سبب افزایش اشتها می‌شوند بی‌آنکه بدن به‌طور واقعی نیاز به غذا داشته باشد.
در دوران کنونی زمانی که انسان دچار استرس می‌شود به مراتب کمتر از گذشته‌های دور انرژی از دست می‌دهد. به همین دلیل مبتلایان به استرس مزمن دچار مشکلی به نام «اضافه وزن» می‌شوند.
برای مثال در آلمان حدود ۱۱ درصد مردم از استرس مزمن رنج می‌برند. اما باید تصریح کرد که همه مبتلایان به استرس واکنش یکسانی از خود نشان نمی‌دهند. ۴۰ درصد پرخوری می‌کنند، ۲۰ درصد تغییری در تغذیه خود نمی‌دهند و ۴۰ درصد باقی‌مانده نیز کمتر غذا می‌خورند. اما توجه متخصصان امور تغذیه معطوف به ۴۰ درصدی است که به دلیل استرس دست به پرخوری می‌زنند.
بدن انسان بر اساس سیستمی کار می‌کند که آن را میتوان با الگوی «تشویق و مجازات» مقایسه کرد. مصرف شکلات و شیرینی‌ها نه تنها تشویقی برای مقابله با استرس است، بلکه به طور کوتاه‌مدت سبب برانگیختن «احساس مثبت و خوب» در آدمی می‌شود.
به گفته کارشناسان تغذیه در آلمان «زمانی که کودک برای هر کار خوبی با شیرینی یا شکلات تشویق می‌شود، در زمان بزرگسالی نیز این مکانیزم ادامه می‌یابد.»
متخصصان تاکید می‌کنند که «سیستم تشویق از طریق دریافت غذا» در کودک تاثیراتی دیرپای خواهد داشت و به‌سختی میتوان با این عادت و القا در بزرگسالی مقابله کرد. حتی در زمانی که «کار خوبی» انجام نداده‌ایم برای ایجاد احساس شادی یا جلوگیری از اندوه دست به خوردن شیرینی و شکلات می‌زنیم.
ممنوعیت مطلق راه‌حل نیست
افراد بزرگ‌سال می‌توانند از خرید شیرینی و تنقلات چربی‌دار و انبار کردن آنها در کشوی میز کارشان خودداری کنند، اما به گفته متخصصان «استرس سبب افزایش فعالیت‌ها و واکنش‌های ناگهانی می‌شود و درست در این زمان تصمیم‌گیری عقلانی کاهش می‌یابد. در این زمان به سختی میتوان با خواهش‌های درونی بدن مقابله کرد.»
۴۰ درصد کسانی که دچار استرس هستند گرایش به پرخوری دارند
کریستف کلوتر، روانکاو امور تغذیه در مدرسه عالی شهر فولدا در آلمان، می‌گوید: «هرچیزی که دچار ممنوعیت شود از جاذبه بیشتری برخوردار می‌شود.»
او راه‌حل مشکل پرخوری را در ممنوعیت مطلق ندانسته و می‌افزاید: «انسان به‌طور طبیعی تمایل به خوردن خوراکی‌های شیرین دارد. به‌طور معمول مواد غذایی شیرین از کالری بیشتری برخوردارند و خطرناک محسوب نمی‌شوند.» این دو مولفه (کالری بیشتر و عدم خطر) در گذشته‌های دور برای انسان در انتخاب خوراکی‌ها دارای اهمیت زیادی بودند و در حافظه تاریخی انسان حک شده‌اند.
به گفته این روانکاو امور تغذیه، میتوان هرازگاهی غذاهای شیرین و چرب را مصرف کرد، اما خطر آنجایی است که این مصرف به عادتی دائمی بدل شود. زمانی که پرخوری به صورت «حمله‌ای ناگهانی» به آدمی دست دهد و کنترل آن دشوار شود، پیامدهایی برای روان انسان نیز به همراه دارد که معمول‌ترین آن «عذاب وجدان» است.
راه‌های جلوگیری
به گفته لارس زلیگ متخصص آلمانی گام نخست این است که آگاهانه دریابیم دچار استرس هستیم و بکوشیم دلیل استرس را بیابیم.
گام دوم مقابله با ریشه‌های استرس است، بی‌آنکه به شکلات و شیرینی متوسل شویم. برای برخی افراد انجام تمرین‌هایی برای دست‌یابی به آرامش درونی بسیار سودمند است. این تمرین‌های ساده افراد دچار استرس را به فکر چیزهای دیگری به جز خوردن غذا می‌اندازد.
کلوتر، روانکاو امور تغذیه نیز می‌گوید: «کسانی که دچار استرس مزمن هستند، باید به‌طور جدی درباره ریشه‌های آن فکر کنند و اگر این استرس ناشی از کار روزانه است باید با مسئولان و همکاران درباره آن گفت‌وگو کنند.»
سرانجام باید در پی یافتن مشوق‌های دیگری به جز شیرینی و چیپس بود. لارس زلیگ در این‌باره می‌گوید: «هر کس باید دریابد که چه چیز سبب تغییر وضعیت روحی و شادی روانش می‌شود.»
برای برخی گفت‌وگو با دوستی شادی‌آور است و برای برخی دیگر قدم زدن در پارک. راه‌های یکسانی برای ایجاد «احساس خوب و مثبت» در افراد وجود ندارد و هر کس باید به‌طور فردی بدان دست یابد.
اما چرا تن و روان آدمی در زمان استرس چنین واکنشی از خود نشان می‌دهد؟ استرس بدن را در وضعیت آماده‌باش قرار می‌دهد. اما آدرنالین، که هورمون استرسی است در لحظه خطر سبب می‌شود ما اشتها و گرسنگی خود را فراموش کنیم و متناسب با خطر پیش‌آمده دست به فرار یا مقابله بزنیم.
به گفته کلاین‌ردیس «این سیستم دفاعی بدن در گذشته‌های دور دارای اهمیت زیادی برای بقای انسان بود.» اما در مرحله پس از استرس یعنی درفاز آرامش بدن در پی جبران انرژی‌ای بر می‌آید که در زمان فرار یا مقابله مورد مصرف قرار داده بود.
لارس زلیگ، رئیس بخش تغذیه کلینیک دانشگاه لایپزیگ، نیز درباره جبران انرژی از دست‌رفته در زمان استرس می‌گوید: «به همین علت انسان مدرن می‌کوشد با مواد غذایی نشاسته‌دار همچون چیپس این خلاء را پر کند.»
شمار زیاد مبتلایان به استرس مزمن
اما زمانی که استرس به مدت طولانی ادامه دارد، ما شاهد افزایش ترشح هورمون‌هایی هستیم که به گروه هورمون‌ها گلوکوکورتیکوئید تعلق دارند. این هورمون‌ها سبب افزایش اشتها می‌شوند بی‌آنکه بدن به‌طور واقعی نیاز به غذا داشته باشد.
در دوران کنونی زمانی که انسان دچار استرس می‌شود به مراتب کمتر از گذشته‌های دور انرژی از دست می‌دهد. به همین دلیل مبتلایان به استرس مزمن دچار مشکلی به نام «اضافه وزن» می‌شوند.
برای مثال در آلمان حدود ۱۱ درصد مردم از استرس مزمن رنج می‌برند. اما باید تصریح کرد که همه مبتلایان به استرس واکنش یکسانی از خود نشان نمی‌دهند. ۴۰ درصد پرخوری می‌کنند، ۲۰ درصد تغییری در تغذیه خود نمی‌دهند و ۴۰ درصد باقی‌مانده نیز کمتر غذا می‌خورند. اما توجه متخصصان امور تغذیه معطوف به ۴۰ درصدی است که به دلیل استرس دست به پرخوری می‌زنند.
بدن انسان بر اساس سیستمی کار می‌کند که آن را میتوان با الگوی «تشویق و مجازات» مقایسه کرد. مصرف شکلات و شیرینی‌ها نه تنها تشویقی برای مقابله با استرس است، بلکه به طور کوتاه‌مدت سبب برانگیختن «احساس مثبت و خوب» در آدمی می‌شود.
به گفته کارشناسان تغذیه در آلمان «زمانی که کودک برای هر کار خوبی با شیرینی یا شکلات تشویق می‌شود، در زمان بزرگسالی نیز این مکانیزم ادامه می‌یابد.»
متخصصان تاکید می‌کنند که «سیستم تشویق از طریق دریافت غذا» در کودک تاثیراتی دیرپای خواهد داشت و به‌سختی میتوان با این عادت و القا در بزرگسالی مقابله کرد. حتی در زمانی که «کار خوبی» انجام نداده‌ایم برای ایجاد احساس شادی یا جلوگیری از اندوه دست به خوردن شیرینی و شکلات می‌زنیم.
ممنوعیت مطلق راه‌حل نیست
افراد بزرگ‌سال می‌توانند از خرید شیرینی و تنقلات چربی‌دار و انبار کردن آنها در کشوی میز کارشان خودداری کنند، اما به گفته متخصصان «استرس سبب افزایش فعالیت‌ها و واکنش‌های ناگهانی می‌شود و درست در این زمان تصمیم‌گیری عقلانی کاهش می‌یابد. در این زمان به سختی میتوان با خواهش‌های درونی بدن مقابله کرد.»
۴۰ درصد کسانی که دچار استرس هستند گرایش به پرخوری دارند
کریستف کلوتر، روانکاو امور تغذیه در مدرسه عالی شهر فولدا در آلمان، می‌گوید: «هرچیزی که دچار ممنوعیت شود از جاذبه بیشتری برخوردار می‌شود.»
او راه‌حل مشکل پرخوری را در ممنوعیت مطلق ندانسته و می‌افزاید: «انسان به‌طور طبیعی تمایل به خوردن خوراکی‌های شیرین دارد. به‌طور معمول مواد غذایی شیرین از کالری بیشتری برخوردارند و خطرناک محسوب نمی‌شوند.» این دو مولفه (کالری بیشتر و عدم خطر) در گذشته‌های دور برای انسان در انتخاب خوراکی‌ها دارای اهمیت زیادی بودند و در حافظه تاریخی انسان حک شده‌اند.
به گفته این روانکاو امور تغذیه، میتوان هرازگاهی غذاهای شیرین و چرب را مصرف کرد، اما خطر آنجایی است که این مصرف به عادتی دائمی بدل شود. زمانی که پرخوری به صورت «حمله‌ای ناگهانی» به آدمی دست دهد و کنترل آن دشوار شود، پیامدهایی برای روان انسان نیز به همراه دارد که معمول‌ترین آن «عذاب وجدان» است.
راه‌های جلوگیری
به گفته لارس زلیگ متخصص آلمانی گام نخست این است که آگاهانه دریابیم دچار استرس هستیم و بکوشیم دلیل استرس را بیابیم.
گام دوم مقابله با ریشه‌های استرس است، بی‌آنکه به شکلات و شیرینی متوسل شویم. برای برخی افراد انجام تمرین‌هایی برای دست‌یابی به آرامش درونی بسیار سودمند است. این تمرین‌های ساده افراد دچار استرس را به فکر چیزهای دیگری به جز خوردن غذا می‌اندازد.
کلوتر، روانکاو امور تغذیه نیز می‌گوید: «کسانی که دچار استرس مزمن هستند، باید به‌طور جدی درباره ریشه‌های آن فکر کنند و اگر این استرس ناشی از کار روزانه است باید با مسئولان و همکاران درباره آن گفت‌وگو کنند.»
سرانجام باید در پی یافتن مشوق‌های دیگری به جز شیرینی و چیپس بود. لارس زلیگ در این‌باره می‌گوید: «هر کس باید دریابد که چه چیز سبب تغییر وضعیت روحی و شادی روانش می‌شود.»
برای برخی گفت‌وگو با دوستی شادی‌آور است و برای برخی دیگر قدم زدن در پارک. راه‌های یکسانی برای ایجاد «احساس خوب و مثبت» در افراد وجود ندارد و هر کس باید به‌طور فردی بدان دست یابد.
شفا آنلاین
