بیماری پوکی استخوان از آن جهت بیماری خاموش نامیده می‌شود که هیچ علامتی ندارد و تنها وقتی مشخص می‌شود که به مراحل پیشرفته رسیده و به تراکم و استحکام استخوان های بدن صدمه جدی وارد کرده باشد. پوکی استخوان در واقع خالی شدن استخوان از بافت‌های سازنده آن است و می‌تواند به حدی برسد که حتی بلند کردن یک جسم سبک یا سرفه کردن هم موجب ایجاد شکستگی در استخوان‌ها شود.
طبق آمار سازمان بهداشت جهانی تقریبا 40 درصد از زنان و 10درصد از مردان در طول عمر خود با خطر ابتلا به این بیماری رو به رو هستند و تعداد مبتلایان به آن در سطح جهان در حال رشد است. در کشور ما هم این بیماری در بین جمعیت نسبتا فراگیر است و نتایج یکی از تحقیقات وزارت بهداشت حاکی از ابتلای 47 درصد از زنان و 44 درصد از مردان ایرانی بالای 50 سال است. البته پوکی استخوان تنها محدود به سنین بالا نیست و می‌تواند جوان‌تر ها را هم درگیر خود کند.
– بهترین روش مقابله با این بیماری رعایت رژیم غذایی مناسب، تأمین ویتامین D و کلسیم لازم برای حفظ سلامت استخوان‌هاست. این تمام داستان نیست؛ چراکه خوردن برخی غذاها می‌تواند به طور کلی باعث کاهش تراکم استخوانی فرد و پوک شدن آن‌ها شود. در ادامه بعضی از این مواد غذایی را که می‌توانند باعث کاهش تراکم استخوانی و بروز پوکی استخوان شوند، با هم مرور می‌کنیم تا آن‌ها را در برنامه غذایی خود محدود کنید.
پروتئین زیادی ممکن است باعث کاهش تراکم استخوان شود
– بدن شما برای ساختن و حفظ استخوان‌های مستحکم به پروتئین نیاز دارد، اما وقتی مصرف پروتئین شما بیش از اندازه باشد، این روند برعکس می‌شود. در این شرایط بدن شما ماده شیمیایی به نام سولفات تولید می‌کند که می‌تواند باعث تخلیه کلسیم موجود در استخوان‌ها شود. نکته جالب دیگر این که پروتئین حیوانی بیشتر می‌تواند باعث بروز این شرایط شود تا پروتئین گیاهی. نتایج تحقیق گسترده‌ای که شامل بیش از صد هزار شرکت کننده زن به مدت بیشتر از 10 سال بود، نشان داد افرادی که در طول هفته پنج وعده یا بیشتر گوشت قرمز مصرف می‌کنند، نسبت به کسانی که تنها یک بار در هفته از گوشت قرمز استفاده می‌کنند، به احتمال بیشتری ممکن است دچار شکستگی استخوان شوند.
در این باره بیشتر بخوانید: متهم ردیف اول پوکی استخوان چیست؟
نقش نوشیدنی‌های کافئین‌دار
– در مطالعه‌ای که اخیرا در سوئد روی بیشتر از 30 هزار زن انجام شد، مشخص شد که زنانی که در طول روز یک لیوان یا بیشتر نوشیدنی های کافئین دار (قهوه، نوشابه، انواع نوشیدنی انرژی‌زا) مصرف می‌کنند، به احتمال بیشتری دچار شکستگی استخوان می‌شوند. این خطر به خصوص در زنانی که دچار فقر نسبی کلسیم بودند، بیشتر مشهود بود که نشان دهنده اثر ترکیبی و مضر نخوردن کلسیم و مصرف بیش از حد کافئین است. محققان قادر به پیدا کردن رابطه مشابهی بین مصرف چای و پوکی استخوان‌ها نبودند.
– تحقیق دیگری تراکم استخوانی ستون فقرات و لگن بیش از 1400 زن و 1100 مرد انگلیسی را با توجه به میزان مصرف نوشابه‌های گازدار توسط آن ها مورد بررسی قرار داد. نتیجه آن بود که انواع نوشابه‌های گازدار (و نه سایر انواع نوشیدنی گازدار) می‌توانند باعث کاهش تراکم استخوان در زنان شوند که علت آن نه تنها وجود کافئین بلکه حضور ترکیباتی مثل فسفر در محتویات این نوشیدنی‌هاست. یک دلیل دیگر هم می‌تواند جایگزین کردن نوشابه گازدار به جای شیر باشد که باعث فقر کلسیم شدید و درنتیجه کاهش استحکام استخوان‌ها شود.
در این باره بیشتر بخوانید: پودر سنجد و خواص بی نظیرش در درمان پوکی استخوان
ویتامین A و رتینول
– با وجود آن که ویتامین A برای رشد و استحکام طبیعی استخوان‌ها ضروری است، اما مقادیر اضافی از رتینول موجود در آن می‌تواند باعث اخلال در جذب ویتامین D و در نتیجه کاهش تراکم استخوانی شود. رتینول را می‌توانید در غذاهایی مثل جگر، زرده تخم‌مرغ و فرآورده های لبنی پیدا کنید.
برخی از مواد غذایی که بر تراکم استخوانی فرد تأثیر دارند، عبارتند از:
– سدیم: وجود سدیم اضافی در برنامه غذایی شما می‌تواند باعث دفع کلسیم از طریق تعریق یا ادرار شود. سدیم در نمک خوراکی و بسیاری از غذاهای فرآوری شده وجود دارد و بهتر است بیشتر حواس‌تان را درباره میزان سدیم مصرفی خود جمع کنید.
– تنها ماده غذایی که ثابت‌شده خوردن آن هم زمان با کلسیم باعث کاهش جذب کلسیم می‌شود، سبوس گندم خالص است. در صورتی که از مکمل‌های غذایی کلسیم استفاده می‌کنید، باید خوردن غذاهایی که از سبوس گندم در آن‌ها استفاده شده را به حداقل دو ساعت قبل یا بعد مکمل کلسیم موکول کنید.
– اکسالات‌ها: این مواد که در واقع نمک محسوب می‌شوند، می‌توانند در صورت مصرف همزمان باعث کاهش جذب کلسیم بدن شما شوند. اسفناج، سیب زمینی سرخ‌شده، چغندر، خشکبار و سبوس پرک شده حاوی اکسالات هستند و نباید به عنوان منابع کلسیم مورد استفاده قرار بگیرند. البته خوشبختانه اکسالات با کلسیم موجود در سایر مواد غذایی اختلالی ایجاد نمی‌کند و می‌توانید برای تأمین کلسیم موردنیاز، غذاهای حاوی اکسالات را با خوراکی‌های سرشار از کلسیم ترکیب کنید.
توازن را برقرار کنید
– یک برنامه غذایی عاری از میوه های تازه، سبزی ها و سرشار از پروتئین های حیوانی و کربوهیدرات‌ها (مثل فست فودها) می‌تواند باعث اسیدی شدن بدن شود که به مرور زمان باعث افت قابل توجه تراکم استخوانی می‌شود؛ بنابراین خودتان را به خوردن میوه و سبزی عادت بدهید تا روند کاهش تراکم استخوان های بدن را کاهش دهید.
– بهترین روش برای جلوگیری از پوکی استخوان، تأمین میزان کلسیم موردنیاز روزانه بدن برای جبران کردن هرگونه اخلالی بوده که ممکن است خوردن غذاهای دیگر در جذب کلسیم به وجود بیاورند. بهترین منبع طبیعی کلسیم، شیر و فرآورده‌های لبنی هستند.
گردآوری و تنظیم: ساناز مطلبی خامنه کارشناس تغذیه و رژیم درمانی
منبع: مجله زندگی ایده آل
