در پیمانی جهانی که در سال 1989 بسته شد و در سازمان ملل به تصویب رسید، هر فردی که دارای سنی کمتر از 18 سال باشد، کودک به حساب می آید. به دلیل اینکه ازدواج در سنین پایین، روز به روز در حال افزایش است، باید به طور جدی تر به خطرات و عوارض کودک همسری پرداخته شود.
کودک همسری چیست؟
“کودک همسری” نوعی از پدیده کودک آزاری است، از آنجایی که این پدیده را خانواده‌ها زیر پوشش قرار می‌دهند و به نوعی حتی تحت حمایت و اجبار خانواده ازدواج کودک شکل می‌گیرد، شناسایی و بررسی آن روندی بسیار پیچیده و دشوار است. زناشویی کودکان در کشور در فاصله سنی 10 تا 14 سال رخ می‌دهد. در این بین شاهد ازدواج دختران و پسران زیر سن قانونی هستیم که در این قبیل ازدواج‌ها، بیشتر مواقع یکی از زوجین بزرگ سال است. رییس فراکسیون زنان مجلس از تلاش برای افزایش حداقل سن ازدواج دختران از ۱۳ سال به ۱۵ سال خبر داد.
چرا کودک همسری؟
این پدیده با وجود برخورداری از کارکردهایی که در برهه هایی از تاریخ اجتماعی انسان چه بسا دارای کارکردهای مناسبی نیز بوده است! ولیکن با پیشرفت و تحولات اجتماعی و فرهنگی حاصل از توسعه اقتصادی و صنعتی جوامع و نوسازی و مدرنیزاسیون آنها، امروزه از آثار و تبعات آسیب شناختی مهمی برخوردار است.
- عدم توانایی جسمی
- عدم توانایی روحی
- عدم آمادگی آموزشی و تربیتی کودکان
برای پذیرش مسئولیت اجتماعی و اقتصای بزرگ و سنگینی همچون همسری (اعم از زن یا شوهر) ، پدری و مادری، نه تنها منجر به آسیب پذیری و عدم ماندگاری آنان در این نقشهای اجتماعی گردیده ، بلکه سبب سستی بنیان های خانواده، وقوع تجربه تلخ اجتماعی، آسیب پدیری جسمی و روحی فرد کودک و در نهایت محرومیت های اجتماعی و اقتصادی حاصل از انگ بی همسری (بیوه یا مطلقه) شده است.
دلایل گرایش به کودک همسری
1- اطاعت پذیری بیشتر و محض دختران از پسران یا زنان از مردان که ناشی از اندیشه و تجربه محدود و کمتر دختران نسبت به پسران.
2- تمتع و لذت جویی جنسی بیشتر مردان از طراوت و دوشیزگی دختران است که میل به «نا هم سن گزینی» در همسریابی مردان را تقویت کرده و بخش قابل توجهی از دختران واقع در سنین کودکی ، تحصیل و رشد جسمی و ذهنی را به همسری مردان بزرگسال در می آورد.
پیامدهای کودک همسری
مانع از شکوفایی شخصیت فردی و اجتماعی مستقل آنان
تضعیف سطح آموزشی و تربیتی خانواده ها بدلیل افت تحصیلی و ترک تحصیل پس از ازدواج
افت کارایی و اثربخشی مادری به دلیل مادران کودک و نداشتن آگاهی لازم
آسیب های شناختی و روانی در کودک به دلیل اینکه او در حال شکل گیری شخصیت و هویت است.
وجود عوارض و خطرات بارداری در سن بلوغ
پیامدهای حاملگی در سن پایین برای دختران کمتر از 15 سال
برای آنها خطر بالایی وجود دارد و آنها به دلیل آناتومی خود، تکامل نیافتگی و خونریزی، عفونت و مرگ را تجربه می‌کنند.
سه مشکل حاملگی و زایمان زیر 18 سال، زایمان زودرس، سقط و تولد نوزاد کم‌وزن است که وزن پایین نوزاد مرتبط با سوءتغذیه مادر نوجوان و آماده نبودن او برای فرزندآوری است.
بارداری در سنین پایین همچنین باعث می شود که بیشتر به بیماری های عفونی دچار شوند و مرگ و میر در این دختران هم بیشتر است. وضعیت شیردهی این افراد هم خوب نیست چون اطلاعات کمی دارند و بچه‌هایشان بیشتر از بچه‌های زنان دیگر دچار توقف رشد می‌شوند.
پیامدهای روانی ازدواج زودهنگام
طلاق گرفتن این کودکان باعث تدوام و تشدید زنانه شدن فقر می شود. زیرا، فقری که خود منجر به ازدواج می شود با طلاق گرفتن کودک تدوام یافته و تشدید می شود. همچنین موارد زیر در این ازدواج ها دیده می شود:
* استرس
* اختلالات اضطرابی
* افزایش خشونت خانگی است خودکشی
پیامدهای اجتماعی کودک همسری
* ثبت نشدن ازدواج‌ها
* نداشتن اوراق هویتی
* ظهور پدیده کودک بیوه
* خشونت خانگی
* همسرآزاری
* تن فروشی
* فرار از خانه
* کارتن خوابی
* محرومیت تحصیلی
* فاصله سنی زیاد با همسر
* خودسوزی و خودکشی
* بازتولید چرخه فقر
پیامدهای جسمی ازدواج کودکان
* افزایش سقط
* زایمان زودرس
* افزایش تولد نوزادان کم وزن در سنین نوجوانی
* فشار زیاد برای بارداری
* حاملگی و سایر بیماری‌های مرتبط با HIV مثبت
سن ازدواج در آیات
در قرآن مجید خداوند به طور مشخص و مستقیم سن ازدواج را تعیین نکرده است، بلکه آنچه در آیات بیان شده، بلوغ است و به سه نوع بلوغ در آیات اشاره شده است که عبارت‌اند از: بلوغ حلم، بلوغ نکاح و بلوغ اشد که به شرح ذیل هستند:
بلوغ حلم
“واذا بلغ الاطفال منکم الحلم فلیستاذنوا کما استاذن الذین من قبلهم کذلک یبین الله لکم آیاته والله علیم حکیم: و چون كودكان شما به [سن] بلوغ رسيدند، بايد از شما كسب اجازه كنند؛ همان‌گونه كه آنان كه پيش از ايشان بودند كسب اجازه كردند. خدا آيات خود را اين‌گونه براى شما بيان می‌دارد، و خدا داناى سنجيده كار است.”
برخی گفته‌اند واژه حلم، به معنى عقل آمده است و كنايه از بلوغی است كه معمولاً با يك جهش عقلى و فكرى توأم است، و گاهی گفته‌اند حلم، به معنى رؤيا و خواب‌ديدن است و چون جوانان مقارن بلوغ، صحنه‌هایى در خواب مى‌بينند كه سبب احتلام آنها مى‌شود، اين واژه به عنوان كنايه در معنى بلوغ به كار رفته است.
بلوغ نکاح
“وابتلوا الیتامی‌حتی اذا بلغوا النکاح فان انستم منهم رشدا فارفعوا الیهم اموالهم: یتیمان را آزمایش کنید، تا هنگامی که بالغ شده و به ازدواج گرایش پیدا کردند؛ اگر آنان را به درک مصالح زندگانی خود دانا یافتید، اموالشان را به آنان بدهید”
“بلغ” در لغت به معنای رسیدن است. عده‌ای از فضلا معتقدند «بلغوا النکاح» یعنی فرد به حدی از رشد جسمی و جنسی برسد که بتواند نکاح کند و قدرت تولیدمثل و باروری داشته باشد. بلوغ نکاح، عام است و به طور کلی حالت طبیعت انسان را بیان می‌کند که اگر به حدی از رشد جسمی و جنسی رسید که توانست نکاح کند؛ یعنی در پسر به حد تولیدمثل و در دختر به حد باروری رسید، آن‌وقت بلوغ حاصل شده است.
از این آیه استفاده می‌شود که بلوغی را که خداوند در «بلغوا النکاح» بیان کرده است، تعبدی نیست؛ چون بلوغ نکاح، یعنی توان آمیزش و تولیدمثل و باروری‌داشتن، و این حالت برای پسر و دختر یک امر تکوینی است؛ یعنی طبیعت انسان (چه پسر و چه دختر) اگر به این حد از رشد جسمی و جنسی برسد، توان تولیدمثل و باروری دارد.
بلوغ اشد
“ولا تقربوا مال الیتیم الا بالتی هی احسن حتی یبلغ اشده: به مال یتیم نزدیک نشوید، مگر آن که راه بهتری را برگزینید، تا آن که به حد رشد برسد.” مقصود از” يَبْلُغَ أَشُدَّهُ” رسيدن به حد بلوغ و رشد هر دو است.
“و وصینا الانسان بوالدیه احسانا حملته امه کرها ووضعته کرها و حمله و فصاله ثلاثون شهرا حتی اذا بلغ اشده و بلغ اربعین سنة …: ما انسان را به احسان در حق پدر و مادر سفارش کردیم. مادر، با رنج، بار حمل را تحمل کرد و با مشقت وضع حمل کرد و سی ماه مدت حمل و شیرخواری بود، تا وقتی که به حد رشد رسید و چهل ساله شد”
به عقیده مرحوم علامه طباطبایی با توجه به کلیه آیات قرآن کریم، “بلوغ اشد” به معناى سنينى از عمر انسان است كه در آن سنين قواى بدنى رفته رفته بيشتر می‌شود و به‌تدريج آثار كودكى زايل می‌گردد، و اين از سال هيجدهم تا سن كهولت و پيرى است كه در آن موقع ديگر عقل آدمى پخته و كامل است. زمانی است که فرد به حد بلوغ و رشد هر دو برسد. ظاهراً منظور از آن رسيدن به ابتداى سن جوانى است، نه اواسط و يا اواخر آن كه از حدود چهل سالگى به بعد است؛
سن کودکی بر اساس تعریف جهانی، تا 18 سالگی است و در این سن کودکان باید مورد حمایت مالی و عاطفی خانواده قرار گیرند. بهتر است تا زمانی که کودکان به بلوغ و رشد شخصیتی و هویتی نرسیده اند، اجازه دهیم کودکی کنند. نظر شما چیست؟
هرگونه کپی برداری با نام دکتر سلام و لینک دهی مستقیم مجاز است.
