در دنیای مدرن امروزی پیشرفت علم و فناوری در همه ی زمینه ها به کمک افراد آمده است، تا جایی که می توان بسیاری از دردهای پس از جراحی را تسکین داد. دستگاهی به نام پمپ درد، در بیمارستان ها وجود دارد و در تسکین دردها به بیمار کمک خواهد کرد. در ادامه با نحوه کار این دستگاه، مزایا و معایب آن بیشتر آشنا خواهیم شد.
پمپ درد چیست؟
دستگاه پمپ درد یا PCA یا (Patient-Controlled Analgesia) دستگاهی است که از طریق استفاده از یک پمپ تزریق پرتابل برای کنترل درد بیمار استفاده می شود. این پمپ دارای یک دکمه (دکمه بلوس) است و این دکمه در اختیار بیمار می باشد و می‌توان از انواع داروها در آن استفاده کرد.حدود 15 سال است که در بیمارستان‌های سراسر دنیا و عموما بعد از عمل جراحی از این روش برای کنترل درد بیماران استفاده می شود.
پمپ درد برای از بین بردن درد در انواع جراحی های مختلف کاربرد دارد که مکانیزم آن به صورت تزریق داروی مسکن به میزان دقیق و به موقع است.
پمپ های ضد درد به دو روش بعد از بیهوش شدن و قبل عمل جراحی یا بعد از عمل جراحی قبل از بهوش آمدن بیمار به بدن فرد وصل می شود.
پمپ درد دستگاهی برای کنترل درد با استفاده از یک پمپ تزریق پرتابل (قابل حمل) دارای یک دکمه است که در اختیار بیمار قرار دارد و می‌توان از انواع داروها در آن استفاده کرد. بعد از عمل جراحی این دستگاه توسط متخصص بیهوشی براساس وضعیت و نیاز واقعی بیمار طوری تنظیم می‌شود که هر چند دقیقه یک بار دوز مشخصی از داروی مسکن را به بدن بیمار وارد کند.
زمان مشخصی نیز برای دستگاه تعیین و در زمان مشخص شده دارو به شکل قطره داخل خون تزریق می شود. در استفاده از این پمپ نیازی نیست پرستار هر چند ساعت یک بار دارو برای بیمار تزریق کند بلکه خود دستگاه این کار را انجام می دهد.
در برخی موارد پمپی با دکمه ای روی آن در دست بیمار قرار می‌گیرد که در صورت داشتن درد آن را فشار می دهد تا یک دوز از دارو توسط دستگاه وارد بدن شود. البته در نظر داشته باشید بیمار نمی تواند به تعداد دفعات زیاد پمپ را برای دریافت مسکن فشار دهد.
حداکثر مقدار مجاز داروی دریافتی بیمار توسط متخصص برای جلوگیری از ورود بیش از حد دارو به بدن تنظیم می شود. در اصل این پمپ این گونه عمل می کند که به طور پیوسته و تدریجی دارو را تزریق کند و در صورت داشتن درد جدید بیمار می تواند دکمه موجود در دستگاه را فشار دهد.
این دکمه یک زمان قفل قابل تنظیم روی زمان هایی مانند 15، 30 و 60 دقیقه را دارد یعنی اگر زمان قفل دکمه 15 دقیقه باشد هنگامی که بیمار دکمه را فشار می دهد تا 15 دقیقه بعد دکمه عمل نمی کند. این زمان قفل برای جلوگیری از اوردوز شدن بیمار تعبیه شده است.
بدین ترتیب بیمار درد خود را بدون نیاز به حضور پرستار تحت کنترل دارد. چندین سال است از پمپ درد در بیمارستان های سراسر دنیا برای کنترل درد بیماران استفاده می شود، بنابراین پمپ های درد با تزریق پیوسته و تدریجی دارو و با ایجاد شرایطی باعث می شود بیمار در طول زمان دردی را احساس نکند.
بیشتر بخوانید:خاصیت های نهفته در ویتامین ب1
پمپ درد چگونه درد را کنترل می کند؟
پمپ های درد به این منظور ایجاد شدند که با تزریق پیوسته و تدریجی دارو شرایطی را ایجاد کنند تا بیمار در طول زمان لازم بی درد باشد.
در برخی موارد پمپی در دست بیمار قرار می‌گیرد و دکمه‌ای روی آن وجود دارد که اگر بیمار احساس درد داشته باشد آن را فشار می‌دهد تا یک دوز از دارو توسط دستگاه وارد بدنش شود. البته به این شکل نیست که بیمار هر قدر می‌خواهد پمپ را فشار بدهد و مسکن دریافت کند. حداکثر مقدار مجاز دارو که بیمار می‌تواند آن را دریافت کند، توسط متخصص تنظیم می‌شود که بیش از آن وارد بدن بیمار نشود. در موارد دیگر پمپ در دست بیمار نخواهد بود و براساس تنظیماتی که انجام شده به‌طور خودکار دارو از پمپ آزاد شده و به بدن بیمار وارد خواهد شد.
دستگاه چگونه از مصرف بیش از حد دارو جلوگیری می کند؟
این دکمه یک زمان قفل دارد که روی زمان‌هایی مثل 15 و 30 و 60 دقیقه قابل تنظیم است . بدین معنی که اگر زمان قفل دکمه 15 دقیقه باشد، وقتی که بیمار دکمه را فشار می دهد تا 15 دقیقه بعد دکمه عمل نمی کند.
این زمان قفل برای جلوگیری از Overdose شدن بیمار طراحی شده است. هر چند از لحاظ روانشناسی نیازی به توضیح زمان قفل دستگاه به بیمار نیست و بهتر است به بیمار فقط گفته شود که هر موقع احساس درد داشت از آن دکمه استفاده کند.
بدین ترتیب بیمار درد خود را تحت کنترل دارد بدون اینکه نیاز به مراقبت خاص پرستاری داشته باشد.
پمپ چه زمانی به بدن وصل می شود؟
برای استفاده از پمپ درد بعد از اعمال جراحی معمولا دو روش وجود دارد.
روش اول: بعد از بیهوش شدن بیمار و قبل از شروع جراحی، پمپ به بدن وصل می شود که این روش در مورد بی حسی اپیدورال رایج تر است.
روش دوم: پمپ در پایان عمل قبل از به هوش آمدن بیمار وصل و تزریق شروع می شود. به هر حال در هر دو روش موقعی که بیمار از حالت بیهوشی خارج می شود دردی نخواهد داشت یا دردش بسیار اندک خواهد بود.
همانطور که در بالا گفته شد برای استفاده از پمپ درد بعد از اعمال جراحی به طور معمولا دو روش که نخست بعد از بیهوش شدن بیمار و قبل از شروع جراحی پمپ به بدن وصل می شود که این روش در مورد بی حسی اپیدورال رایج تر است و دیگری پمپ در پایان عمل قبل از به هوش آمدن بیمار وصل و تزریق شروع می شود وجود دارد. به هر حال در هر دو روش موقعی که بیمار از حالت بیهوشی خارج می شود دردی احساس نخواهد کرد یا اینکه دردی کمی را تجربه می کند.
انواع روش‌های تجویز داروی ضد درد توسط پمپ PCA
- وریدی (IV)
- اپیدورال(Epidural)
- زیر جلدیSubcutaneous) )
- منطقه ای (Regional)
بیشتر بخوانید:علت دندان درد در هواپیما و راه های تسکین درد دندان در سفرهای هوایی
انواع پمپ‌های PCA یا پمپ درد:
پمپ الکترونیکی:خود دستگاه الکترونیکی یکبار مصرف نیست ولی ست تزریق مخصوص به خودش دارد که برای هر بیمار باید تعویض گردد.
پمپ یکبار مصرف مکانیکی: کل سیستم یکبار مصرف است.
مزایای پمپ‌های درد یکبار مصرف در مقایسه با انواع الکترونیکی:
- کمتر بودن خطر Overdose شدن بیمار: چون نیاز به تنظیم خاصی ندارند و هر پمپ تنظیم ثابت دارد احتمال اشتباه انسانی در آنها حذف شده است.
- کمتر بودن زمان راه اندازی و نصب پمپ
- عدم نیاز به آموزش پرسنل مخصوص برای کار با دستگاه
- سبک‌تر بودن و راحتی بیشتر برای بیمار
- عدم نیاز به باطری یا برق
- عدم نیاز به سرمایه گذاری اولیه برای خرید دستگاه الکترونیکی
- نداشتن هزینه‌های نگهداری و تعمیرات
- کمتر بودن ریسک‌های عفونتی برای بیماران و پرسنل
- قیمت مناسب تر
مزایای پمپ تزریق PCA یا پمپ درد
از مزایای پمپ درد برای بیمار می توان به کاهش مصرف داروهای ضددرد برای هر بیمار و در نتیجه کاهش ریسک مشکلات سیستمیک برای اعضای بدن، کاهش زمان درخواست دارو تا زمان تزریق دارو، بی دردی قبل از شروع درد، عدم نیاز به تزریق دردناک، الگوی بهتر خواب، عملکرد بهتر ریوی بعد از عمل و عوارض کمتر تنفسی، ترخیص سریع تر، کاهش زمان بستری و در نتیجه کاهش هزینه های درمانی اشاره کرد.
برای بیمار:
- کاهش مصرف داروهای ضد درد برای هر بیمار و در نتیجه کاهش ریسک مشکلات سیستمیک برای اعضای بدن.
- کاستن از زمان درخواست دارو تا زمان تزریق دارو.
- بی دردی قبل از شروع درد.
- عدم نیاز به تزریق دردناک.
- الگوی بهتر خواب.
- عملکرد بهتر ریوی بعد از عمل و عوارض کمتر تنفسی.
- ترخیص سریعتر بیماران وکاهش زمان بستری و در نتیجه کاهش هزینه های درمانی.
برای بیمارستان:
- افزایش نرخ رضایتمندی بیماران
- کاهش هزینه‌های آشکار و پنهان
- درآمد زایی ناشی از فروش پمپ به بیمار
- جلوگیری از سوء استفاده‌های احتمالی از داروهای مخدر
برای متخصص بیهوشی:
- انجام وظیفه کنترل درد بیمار به بهترین شکل ممکن طبق یک سیستم نظامند و در نتیجه رضایتمندی بیمار او.
- درآمدزایی
برای جراح:
- افزایش رضایتمندی بیمار از عمل جراحی به علت بیشتر شدن کیفیت جراحی و آرامش بیمار.
عوارض استفاده از پمپ درد یا PCA
PCA صرفا یک روش تجویز دارو می‌باشد پس اساسا عوارضی ندارد. عوارض احتمالی ناشی از داروهای مخدر و غیر مخدر که در این روش برای کنترل درد به کار می‌روند را باید ناشی از خاصیت داروها دانست. ولی با توجه به اینکه داروهای مخدر برای تزریق، تحت کنترل دستگاه هستند به منظور ایمنی عملکرد صحیح دستگاه‌ها باید از کیفیت و تاییدیه های فنی معتبر آنها اطمینان حاصل کرد. در ضمن برای کسب بهترین نتیجه از اجرای روش پی سی ای بایستی تیم متخصص سرویس کنترل درد آموزش‌های لازم را درباره روش و تجهیزات آن دیده باشند.
پمپ درد به عنوان یک روش تجویز دارو شناخته می شود که عوارض جانبی اساسی ندارد. عوارض احتمالی ناشی از مصرف داروهای مخدر و غیرمخدر مصرفی در این روش برای کنترل درد را باید ناشی از خاصیت داروها دانست، اما چونکه داروهای مخدر تزریقی تحت کنترل دستگاه هستند به منظور حفظ ایمنی عملکرد صحیح دستگاه ها باید از کیفیت و مورد تایید بودن آنها مطئن بود.
عوارض پمپ درد برای نوزادان
درباره عمل سزارین از آنجا که قرار است مادر، شیردهی به نوزاد را انجام دهد، باید حتما به نوع و دوز داروهایی که تجویز می‌شود توجه داشت. یعنی حتما از داروها و دوزی استفاده شود که در شیر ترشح نشود و روی نوزاد تاثیر نداشته باشد. بنابراین پمپ هایی که بعد از سزارین استفاده می‌شود به لحاظ دارو متفاوت از سایر جراحی‌هاست.
نوع و دوزهای داروهای مصرفی برای عمل سزارین جهت جلوگیری انتقال به شیر مادر تاثیر آن بر کودک باید تحت کنترل قرار گیرد، بنابراین پمپ های در مورد استفاده بعد از سزارین به لحاظ دارو متفاوت از سایر گزینه های جراحی است.
فواید پمپ درد
در صورت استفاده از پمپ درد اغلب داروی مسکن کمتری مصرف می شود در نتیجه خستگی کمتری به فرد غلبه می کند. کمتر خسته شدن فرد باعث کاهش خطر لخته شدن خون بعد از جراحی ها می شود. علاوه بر این، افرادی که اضطراب کمتری را تجربه می کنند با حفظ آرامش بیشتر راحت تر دورا نقاهت را پشت سر می گذارند در نتیجه کنترل بهتری روی خود دارند.
عوارض جانبی داروهای اپیوئیدی
داشتن عوارض پمپ درد بستگی به داروی مصرفی دارد. پزشک می تواند از داروهای بدون عارضه استفاده کند، اما در صورت استفاده از داروهای مسکن قوی و مخدر عوارض جانبی برای بیمار به وجود می آید که به دستگاه ربطی ندارد و به نوع و دوز داروها مرتبط است.
چند نوع داروی مورد استفاده در پمپ درد شامل داروهای ضدالتهاب غیرکورتونی، مسکن های مخدر، داروی ضدتهوع است. مسکن های مخدر و ضدالتهاب های غیرکورتونی، انواع و اقسام گوناگونی دارند که دایره انتخاب پزشک بسیار گسترده است.
عوارض جانبی رایج داروهای اپیوئیدی
برخی عوارض جانبی رایج داروهای اپیوئیدی برای کاهش و کنترل درد شامل موارد زیر است:
- ناراحتی معده
- استفراغ
- حالت تهوع
- خواب آلودگی
- خارش
- خشکی دهان
- ناتوانی در دفع مدفوع یا یبوست
- کند شدن تنفس
از دیگر عوارض جانبی آن می توان به سفت شدن عضلات و حساسیت نسبت به درد اشاره کرد. در صورت بروز هر گونه ناراحتی و نگرانی قبل از استفاده آن با پزشک خود صحبت کنید.
گزارش: الهه زارعی
هرگونه کپی برداری با نام دکتر سلام و لینک دهی مستقیم مجاز است.
بیشتر بخوانید:
بایدها و نبایدهای استفاده از مسکن ها
عوارض پس از عمل جراحی با بیهوشی
