سردرد ها دلایل مختلفی می توانند داشته باشند که یک متخصص پزشکی برای درمان آن و روش تشخیص نوع سردرد پیشنهاد می کند که در دفترچه ای نشانه های سردرد را یادداشت نماید. این روش در واقع به شخص بیمار کمک می کند که با آنالیز دقیق تر سردرد خود، درمان و روش های درمانی که پزشک باید تجویز می نماید را تسهیل کند.
گرچه بيشتر سردردهاى مزمن خطرناك نيستند، ولى هر تغيير مهمى در الگوى سردرد، بلا اثر شدن دارويى كه تاكنون موثر بوده، يا به وجود آمدن مشكل ديگرى علاوه بر سردرد، پزشك را موظف مى سازد كه وضعيت را مجدداً بررسى كند.
داون ا.ماركوس دانشيار دانشكده پزشكى پيتسبورگ، دپارتمان بيهوشى، در اين باره توضيح مى دهد وقتى كه سردرد شديد و ضربان دارى را احساس مى كنيد سرتان را با دو دست تان مى گيريد و مى گوييد: «احساس مى كنم، مغزم دارد بيرون مى زند، فكر مى كنم اگر نگهش دارم بهتر است.»
اين احساس كاذب وجود دارد كه مغز بزرگ تر شده و همين درد ايجاد مى كند. جالب است اگر بدانيم بافت مغز هيچ گونه احساس دردى همچون بافت هاى ديگر مثل پوست ندارد. از آنجا كه مغز در داخل پوشش سخت و محافظى قرار گرفته، لذا فاقد حس هايى چون لمس و فشار است، كه بيشتر مختص بخش هاى باز و در معرض تماس خارج از بدن اند. در واقع جراحان مغز مى توانند بافت مغز را در فرد بيدار برش دهند، بى آنكه وى حتى متوجه حركت چاقو شود.
سردرد به دليل فعال شدن و تحريك ساختمان هايى كه درد را حس مى كنند، ايجاد مى شود. در موارد تومورهاى مغز، درد علامت ديرهنگامى است و در اين مواقع درد به طور كلى زمانى احساس مى شود كه تومور آن قدر بزرگ شود كه بتواند به استخوان ها آسيب رساند يا عروق خونى يا اعصاب را تحت كشش قرار دهد. مشكلات در ناحيه گردن نيز مى توانند موجب درد شوند كه در اين حالت درد از گردن به پشت سر و غالباً از آنجا به سر و يك چشم تير مى كشد. ليكن عفونت يا التهاب سينوس ها (كه معمولاً بخشى از يك واكنش حساسيتى اند) جزء علت هاى غيرشايع سردردهاى عود كننده اند.
نكته جالب اينكه راجر كدى و كرتيس اشنايدر از «مركز مراقبت هاى سردرد» در مونتانا دريافته اند ۲۵ تا ۳۰ درصد كسانى كه از ميگرن رنج مى برند علائمى را در بين طول دوره هاى شدت سردرد گزارش مى كنند و نزديك ۹۸ درصد كسانى كه تصور مى كردند دچار سردردهاى سينوسى هستند، در واقع ميگرن داشتند.
شايع ترين انواع سردردهاى مزمن، ميگرن و انواع سردردها از نوع تنشى هستند.
ميگرن سردردى دوره اى است كه معمولاً بين ماهى يك بار تا دوبار در هفته روى مى دهد و هر دوره اش بين هشت تا ۱۲ ساعت به طول مى انجامد. ميگرن اغلب به صورت درد يك طرفه ضربانى احساس مى شود كه فعاليت ها را محدود مى كند و ممكن است با تهوع و حساسيت به نور صدا و بو همراه باشد.
درد تنشى بيشتر پيش مى آيد و درد _ كه به طور معمول به صورت درد فشارى مبهمى در دو طرف سراحساس مى شود- فعاليت ها را كم مى كند. اين دردگاه تا چندين روز ادامه پيدا مى كند. هر دو نوع سردرد در پاسخ به قرار گرفتن در معرض عوامل آغازگر داخلى يا خارجى، مثل تغييرات هورمونى، محروميت از خواب، گرسنگى يا تنش پيش مى آيند.
قرار گرفتن در معرض اين آغازگرها، مغز را وادار مى سازد كه پيام ها و اشاراتى به مراكز درد بفرستد كه موجب ترشح پيام برهاى شيميايى گوناگون، منجمله سروتونين و نوراپينفرين شده نهايتاً عروق مننژها (پرده هاى) اطراف مغز را گشاد مى كند. حاصل اين گشاد شدن عروق افزايش جريان خون است كه موجب مى شود عروق دو طرف بيرون سر پر خون، برجسته و تا حدى دردناك شوند.
با تورم و بزرگ تر شدن عروق خونى، اعصابى كه در اطراف آنها قرار گرفته كشيده مى شود كه همين موجب مى شود علائمى به سيستم سه قلو – ناحيه اى از مغز كه پيام هاى درد را به سر و صورت مى فرستد- بفرستند. فعال شدن سيستم سه قلو در اكثر موارد موجب درد اطراف چشم ها و گونه ها مى شود، همان احساس كاذب درد «سينوس» است.
همچنين سيستم سه قلو پيام هايى نيز به هيپوتالاموس- ناحيه اى در مغز كه مسئول فعاليت هاى ما براى به دست آوردن غذا است – و بخش فوقانى طناب نخاعى مى فرستد كه همين موجب گرفتگى عضلات در ناحيه گردن مى شود. همين كه مسير سردرد به طور كامل فعال شد، ديگر درمان ها چندان كارگر نخواهند بود.
كارى كه رامى برستاين از دانشگاه هاروارد بر روى موش ها و انسان ها انجام داد، نشان داد كه براى آنكه داروها موثر واقع شوند بايد هر چه زودتر در مسير پيشرفت بيمارى از آنها استفاده كرد. بيماران ميگرنى اغلب متوجه مى شوند كه سردردشان با احساس ضربان و سپس افزايش حساسيت پوست آغاز مى شود. اين افزايش حساسيت پوست مى تواند به شكل دردناك بودن كف سر، موهاى دردناك يا احساس درد به هنگام شانه كردن موهاى سر يا انداختن گوشواره يا زدن عينك درآيد.
اگر بتوانيم علائم سردرد را به دقت در دفترى ثبت كنيم برآورد خوبى راجع به اينكه معمولاً چه موقع درد صورت يا پوست سر شروع مى شود، مى تواند به فرد كمك كند كه بداند چه وقت بايد داروها را شروع تا حداكثر تسكين درد را به دنبال داشته باشد. گرچه بيشتر سردردهاى مزمن خطرناك نيستند، ولى هر تغيير مهمى در الگوى سردرد، بلا اثر شدن دارويى كه تاكنون موثر بوده، يا به وجود آمدن مشكل ديگرى علاوه بر سردرد، پزشك را موظف مى سازد كه وضعيت را مجدداً بررسى كند.
