دشواری در بلع یا ناتوانی در بلع راحت غذا و مایعات که در علم پزشکی دیسفاژی نامیده می شود، شرایطی است که ممکن است دلیل آن همواره نشان دهنده یک وضعیت پزشکی نباشد. این عارضه ممکن است موقتی باشد و به خودی خود از بین برود. افرادی که در بلع با مشکل مواجه هستند، ممکن است با ناتوانی در بلع غذا یا مایع مواجه شوند.
دلایل دشواری در بلع
چه چیزی موجب دشواری در بلع می‌شود؟
بنابر گزارش موسسه ملی ناشنوایی و اختلالات ارتباطی دیگر آمریکا، پنجاه جفت ماهیچه و عصب برای کمک به بلع استفاده می‌شوند. به بیان دیگر، دلایل بسیاری می‌توانند به بروز مشکل در بلع منجر شوند. از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
بازگشت اسید معده به مری و GERD: علائم رفلاکس اسید زمانی شکل می‌گیرند که محتوای معده وارد مری می‌شود و شکل گیری نشانه هایی مانند سوزش سردل، معده درد، و آروغ زدن را در پی دارد.
سوزش سردل:
شرایطی است که با احساس سوزش در ناحیه سینه تعریف می‌شود و اغلب با شکل گیری یک مزه تلخ در گلو و دهان همراه است.
اپیگلوتیتیس:
اپیگلوتیتیس یا انسداد مجاری تنفسی به واسطه بافت ملتهب در دریچه نای شکل می‌گیرد. این حالت به طور بالقوه می‌تواند زندگی انسان را در معرض تهدید قرار دهد. اپیگلوتیتیس یک شرایط اورژانسی پزشکی در نظر گرفته می‌شود و نیازمند مراقبت فوری است.
گواتر:
تیروئید غده است که در گردن و زیر سیبک گلو قرار دارد. بیماری که موجب بزرگ شدن اندازه تیروئید می‌شود، گواتر نام دارد.
ازوفاژیت:
ازوفاژیت یا التهاب مری می‌تواند به واسطه رفلاکس اسید یا مصرف برخی دارو‌ها شکل بگیرد.
سرطان مری:
سرطان مری زمانی رخ می‌دهد که یک تومور بدخیم (سرطانی) در دیواره داخلی مری شکل گرفته که می‌تواند موجب دشواری در بلع شود.
سرطان معده:
سرطان معده زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های سرطانی در دیواره داخلی معده شکل می‌گیرند. از آنجایی که تشخیص این بیماری دشوار است، اغلب زمانی تشخیص داده می‌شود که پیشرفت بسیاری داشته است.
تبخال‌های ازوفاژیت:
تبخال‌های ازوفاژیت به واسطه ویروس هرپس سیمپلکس نوع ۱ (HSV- ۱) شکل می‌گیرند. این عفونت می‌تواند موجب درد در سینه و دشواری در بلع شود.
تبخال‌های دهانی:
تبخال‌های دهانی عفونتی در ناحیه دهان هستند که به واسطه ویروس هرپس سیمپلکس شکل می‌گیرد و می‌توانند موجب دشواری در بلع شوند.
گره تیروئید:
گره تیروئید یک توده است که می‌تواند در غده تیروئید شکل بگیرد. این توده می‌تواند حالتی جامد یا پر شده با مایع داشته باشد. شما ممکن است دارای یک گره یا یک خوشه از گره‌ها باشید.
مونونوکلئوز عفونی:
مونونوکلئوز عفونی یا مونو به گروهی از علائم ارجاع می‌شود که معمولا به واسطه ویروس اپشتین-بار شکل می‌گیرند.
نیش مار:
نیش یک مار سمی باید همواره به عنوان یک مورد پزشکی اورژانسی درمان شود. حتی نیش یک مار بی ضرر نیز می‌تواند به واکنش آلرژیک یا عفونت منجر شود.
انواع دیسفاژی
بلع در چهار مرحله انجام می‌شود: پیش دهانی، دهانی، حلقی، و مروی. دشواری در بلع می‌تواند در دو دسته تقسیم بندی شود: اوروفارنژیال (که شامل سه مرحله نخست است) و ازوفاژیال که وابسته به مری است.
اوروفارنژیال
دیسفاژی اوروفارنژیال (دهانی حلقی) به واسطه اختلالاتی در اعصاب و عضلات ناحیه گلو شکل می‌گیرد. این اختلالات عضلات را تضعیف می‌کنند و بلع را دشوار می‌سازند.
دلایل دیسفاژی اوروفارنژیال بیماری هایی هستند که عمدتا بر سیستم عصبی تاثیرگذار هستند و از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مولتیپل اسکلروزیس یا ام اس
- بیماری پارکینسون
- آسیب عصبی ناشی از عمل جراحی یا پرتو درمانی
- سندرم پس از فلج کودکان
دیسفاژی اوروفارنژیال می‌تواند به واسطه سرطان مری و سرطان سر و گردن نیز شکل بگیرد. این شرایط می‌تواند در نتیجه انسداد در بالای گلو، حلق، یا کیسه‌های حلقی که غذا را جمع آوری می‌کنند، رخ دهد.
ازوفاژیال
دیسفاژی ازوفاژیال شامل احساس گیر کردن چیزی در گلو می‌شود. این شرایط به واسطه دلایل زیر شکل می‌گیرد:
- اسپاسم در قسمت پایین مری، مانند اسپاسم‌های منتشر یا ناتوانی اسفنکتر مری برای کسب آرامش
- تنگی در قسمت پایین مری به واسطه باریک شدن متناوب حلقه مری
- باریک شدن مری به واسطه رشد توده یا زخم
- ورود جسم خارجی به مری یا گلو
- تورم یا باریک شدن مری در نتیجه التهاب یا بیماری رفلاکس گاستروازوفاژیال (GERD)
- وجود بافت زخمی در مری به واسطه التهاب مزمن یا درمان پس از پرتوافشانی
علائم دیسفاژی
- اگر فکر می‌کنید به دیسفاژی مبتلا هستید برخی علائم مشخص وجود دارند که ممکن است در کنار دشواری در بلع پدیدار شوند. از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آبریزش دهان
- صدای خرخر
- احساس وجود جسم خارجی در گلو
- استفراغ
- کاهش وزن غیر منتظره
- سوزش سردل
- سرفه یا احساس خفگی هنگام بلع
- درد هنگام بلع
- دشواری در جویدن غذاهای جامد
این علائم می‌توانند موجب شوند تا فرد از غذا خوردن اجتناب کند، وعده‌های غذایی روزانه را نادیده بگیرد، یا اشتهای خود را از دست بدهد.
کودکان مبتلا به دشواری در بلع ممکن است نشانه‌های زیر را بروز دهند:
- اجتناب از خوردن بعضی غذا‌ها
- نشت غذا یا مایع از دهان
- استفراغ طی وعده‌های غذایی
- دشواری در تنفس هنگام غذا خوردن
- کاهش وزن بدون دلیل
درمان دشواری در بلع
برخی موارد دشواری در بلع غیر قابل پیشگیری بوده و درمان برای آن‌ها ضروری است. پزشک متخصص پس از ارزیابی شرایط ممکن است موارد زیر را توصیه کند:
اصلاح در رژیم غذایی
تمرینات بلع اوروفارنژیال برای تقویت عضلات
راهبردهای بلع جبرانی
پیروی از اصلاحات وضعی هنگام غذا خوردن
اگر دشواری در بلع همچنان ادامه پیدا کرد، سوء تغذیه یا کم آبی، به ویژه در افراد بسیار جوان و افراد پیر، می‌توانند در این زمینه نقش داشته باشند. تمام این عوارض جدی هستند و می‌توانند زندگی فرد را در معرض تهدید قرار دهند. از این رو، درمان باید به صورت کامل و قطعی صورت بگیرد.
اگر دشواری در بلع به دلیل تنگی مری رخ داده باشد، یک عمل جراحی به نام اتساع مری ممکن است برای گشاد کردن آن انجام شود. طی این عمل، یک بالن کوچک وارد مری می‌شود تا آن را گشاد کند. سپس بالن از مری خارج می‌شود.
اگر توده‌های غیر طبیعی در مری رشد کرده باشند، انجام عمل جراحی ممکن است برای حذف آن‌ها ضروری باشد. همچنین، برای حذف بافت زخمی نیز ممکن است به عمل جراحی نیاز باشد.
اگر با رفلاکس اسید یا اولسر‌ها مواجه هستید، ممکن است داروهایی برای درمان آن‌ها تجویز شوند و دنبال کردن یک رژیم غذایی ضد رفلاکس اسید توصیه شود.
در موارد شدید، بیمار ممکن است در بیمارستان بستری شود و تغذیه از طریق لوله صورت بگیرد. این لوله مخصوص مستقیم به معده متصل است و مری را دور می‌زند. دنبال کردن رژیم‌های غذایی اصلاح شده ممکن است تا زمانی که دشواری در بلع بهبود یابد، ضروری باشند. بر همین اساس، از کم آبی بدن و سوء تغذیه جلوگیری می‌شود.
منبع: بلاغ
