اغلب قریب به اتفاق کودکان از تاریکی می ترسند؛ ترس از تاریکی ریشه های مختلفی دارد و علل متفاوتی را شامل می شود؛ در برخی کودکان ترس از تاریکی در سن معینی از بین می رود و لی در سایر کودکان کدت زمان بیشتری لازم است تا این ترس از بین برود. در این مطلب به بررسی علل ترس از تاریکی و روش های برطرف کردن آن خواهیم پرداخت. با دکتر سلام همراه باشید.
کودکی که در مرحله رشد تصورات خیالی است به راحتی می تواند از هر چیزی در تاریکی برای خود هیولایی بسازد و از آن هیولای خیالی خود بترسد. گاهی ترس از تاریکی صرفا معمول این نکته است که کودک نمی تواند در تاریکی چه باید بکند. گاهی نیز عادت ترس کودک از تاریکی آن است که نمی تواند مادر، پدر و یا شخص مراقب خود را ببیند. در صورتی که اگر این فرد دستش را به کودک بدهد، ترس کودک از بین خواهد رفت.
در برخی موارد، ترس کودک از تاریکی، ناشی از تصورات ذهنی او درباره دزد و موجودات خیالی ای است که از اطرافیان خود می شنود و یا گاهی خواب می بیند. از نظر یک کودک 6 ساله، تاریکی مظهر هیولاها، غول ها، دزدها و … است که می توانند به او صدمه بزنند. برای مثال زمانی که کودک به رختخواب می رود به یاد موقعیت ترسناکی که شب پیش در خواب دیده است، می افتد و آن گاه خواب از سر او می پرد و شروع به خیال پردازی مجدد می کند.
در بعضی موارد حتی فکر تنهایی در یک اتاق تاریک کودک را می ترساند. کودکانی که از تاریکی و تنهایی شدیدا دچار ترس، دلهره و اضطراب می شوند از آن فرار می کنند بیش از هر چیز نیازمند احساس امنیت و آرامش هستند که والدین و اعضای خانواده می توانند به آنها ببخشند.
ترس و اضطراب کودک می‌تواند به دلیل مسائل دیگری هم باشد که به این شکل نمود پیدا کرده است، مثلا در خانواده‌هایی که والدین اختلافات شدید دارند، به دلیل اینکه کودک می‌ترسد که مبادا پدر یا مادر را از دست بدهد یا کودکانی که به تازگی وارد محیط مهدکودک و مدرسه شده‌اند یا در محیط مدرسه توسط کودک قلدری اذیت می‌شوند یا تحت آزار جسمی یا جنسی قرار دارند، ممکن است ترس و اضطرابشان به شکل ترس از تنهایی یا تاریکی تظاهر پیدا کند.
ترس از تاریکی نشانه هوش است نه حماقت و بی‌عرضکی، بنابراین هرگز یک کودک هراسان را مسخره نکنید.
چگونه می توان با ترس از تاریکی مقابله کرد؟
پاسخ برای سنین 4-2
تو می‌توانی چراغ‌خواب اتاقت را روشن بگذاری یا من چراغ بیرون را روشن می‌گذارم. نگران نباش، هیچ‌کس نمی‌تواند آسیبی به تو برساند، مامان و بابا اینجا هستند. برای اینکه مطمئن شوی من نزدیک تو هستم تا مدتی از بیرون اتاق با تو صحبت می‌کنم. حالا بگو «شب‌بخیر مامان و بابا»، تا ما هم به تو شب‌بخیر بگوییم.
پاسخ برای سنین 6-4
در این سن به دلیل اینکه عقل و منطق کودک نسبت به سن پائین تر کامل تر است از صحبت کردن و حرف زدن می توان برای توجیح کردن کودک استفاده کرد. به عنوان مثال شما می توانید به کودک خود بگوئید اشخاصی مانند جادوگر و یا هیولا به هیچ وجه واقعی نیستند و فقط در دنیای تخیل او زنده هستند. اما حتی در داستان‌ها هم آنها همیشه بد نیستند. به هر حال چون واقعی نیستند پس نمی‌توانند در تاریکی به سراغ ما بیایند. اگر تو به اشباح و هیولاها اعتقاد نداشته باشی آنها نمی‌توانند به تو آسیبی برسانند، این‌طور نیست؟ اما اگر نگران هستی، این را بدان که ما نزدیک تو هستیم و امکان ندارد بگذاریم کسی به تو آسیب برساند.
پاسخ برای سنین 8-6
هیچ کس داخل گنجه اتاق تو نیست. بیا با هم برویم و ببینیم، هیچ‌چیز داخل آن نیست. حالا باهم در آن را می‌بندیم تا مطمئن شویم که دیگر هیچ‌کس نمی‌تواند داخل آن شود. حال با هم زیر تخت و پشت پرده‌ها را نگاه می‌کنیم تا خیال تو راحت شود. نگران نباش، ما زیاد از تو دور نیستیم، همین‌جا داخل اتاق نشیمن هستیم. به هر حال فعلا می‌توانی چراغ مطالعه‌ات را تا مدتی روشن بگذاری. بیا با هم یک کتاب قصه قشنگ پیدا کنیم. من چراغ بیرون را روشن می‌گذارم،تو می‌توانی تا زمانی که خوابت ببرد به یک موسیقی آرام و لطیف گوش کنی. من قبل از اینکه بخوابم به تو سر می‌زنم تا مطمئن شوم همه چیز روبراه است.
پاسخ برای سنین 11- 8
تو خواب بدی دیدی که واقعی نبود، فقط یک رویا بود. فکر می‌کنم این خواب تو به علت تماشا کردن آن فیلم در باره دایناسورها بود. خوب، تو می‌‌دانی که آن فیلم فقط یک داستان بود، همراه با بازیگران و جلوه‌های ویژه. دایناسورهای فیلم واقعی به نظر می‌رسیدند اما واقعی نبودند. ما می‌توانیم کتابی در کتابخانه پیدا کنیم که طرز ساخت چنین فیلم‌هایی را توضیح می‌‌دهد. حالا قبل از اینکه به خواب بروی من روی تخت دراز می‌کشم تا با هم درباره اوقات خوشی که خیلی از آن لذت برده‌ای، مثل آن روز که به شهر بازی رفته بودیم، صحبت کنیم. بهترین اسباب‌بازی که سوار شدی چه بود؟
سایر راهکار های عمومی
گاهی انجام برخی بازی ها و سرگرمی ها در تاریکی می تواند موجب کاهش ترس کودک از تاریکی شود؛ برای مثال پدر و مادر می توانند جلوی نور شمع به سایه بازی با انگشتان روی دیوار بپردازند و یا در تاریکی جایشان را تغییر دهند و از کودک بخواهند آن ها را پیدا کند. هدف از انجام این بازی ها این است که کودک به تاریکی عادت کند و دریابد که اشیاء در تاریکی هیچ تفاوتی با زمانی که هوا روشن است نمی کنند.
اگر کودک عادت دارد نیمه های شب از خواب بیدار شود هیچ گاه او را به اتاق دعوت نکنیم زیرا ترک چنین عادتی دشوار و سخت است.
علت اصلی ترس کودک را باید شناخت؛ برای مثال، پدر و مادر می توانند نسبت به رفتارها و رویدادهای روزانه فرزند خود حساس باشند و تغییرات محیطی او را اعم از خانه، مدرسه و دوستانش مورد بررسی قرار دهند، حتی می توانند علایق و انگیزه های جدید او را بشناسند. گاهی که کودک به شدت ترسیده است و قادر به بیان کلامی ترس خود نیست، می توانیم از او بخواهیم با رسم نقاشی، ترس خود را به تصویر درآورد. آن گاه دقت کنیم که کودک چه می کشد و با چه رنگ هایی آن را رنگ آمیزی می کند.
معمولا اضطراب ها و ترس ها با رنگ های تیره، مات و تاریک رسم می شوند و گاهی هم کودک با خط خطی کردن چهره ای که کشیده است برای از بین بردن و محو کردن عامل ترس خود تلاش می کند. پس از نقاشی می توانیم با کودک درباره اثرش صحبت کنیم و با سوالات ساده ای که از او می پرسیم، علت ترس او را جویا شویم.
نکته مهم در اینجا آن است که لازم نیست تا بلافاصله بعد از بروز این اتفاق شروع به تفتیش کودک و پی بردن به جزئیات ماجرا بکنید ابتدا اجازه دهید تا کودکتان آرامش روانی کافی را کسب کند و پس از آن از وی بخواهید تا در صورت تمایل تصویر ذهنی خود از موضوع را نقاشی کند.
زمان خواب کودک را می توان با تداعی های خوش و آرامش بخش همراه ساخت؛ برای مثال مسواک زدن، شب بخیر گفتن، پوشیدن لباس خواب، شنیدن داستانی ساده و یا خاطره ای از دوران کودکی می تواند دلهره و اضطراب کودک را کاهش دهد.
با روشن نگه داشتن یک چراغ کم نور و یا چراغ خواب، می توان اتاق کودک را از تاریکی محض درآورد. دقت داشته باشیم، چراغ خواب را جایی قرار دهیم که نور آن موجب افتادن سایه وسایل اتاق روی دیوار نشود، زیرا کودکان با خیال پردازی های خود سایه ها را به صورت اشباح و موجودات خیالی تجسم می کنند و در مواردی نیز استفاده از یک چراغ قوه کوچک که کودک بتواند آن را زیر بالش خود بگذارد، به او آرامش خیال می دهد.
در این باره بیشتر بخوانید: هر آنچه در مورد ترس کودکان باید بدانید
هرگونه کپی برداری با ذکر نام دکتر سلام و لینک دهی مستقیم مجاز است
