به مقدار اضافی وزن بدن، که برای یک قد سالم خاص، در نظر گرفته می شود چاقی و اضافه وزن گفته می شود اضافه وزن و چاقی پنجمین علت مرگ و میر جهانی است. حداقل 2.8 میلیون بزرگسال در هر سال در اثر یک نتیجه ای از اضافه وزن یا چاق بودن می میرند. 44 درصد در اثر بیماری دیابت، 23 درصد بیماری های ایسکمیک قلب و بین 7٪ و 41٪ سرطان های خاص با اضافه وزن و چاقی مرتبط هستند. بیش از 30 میلیون کودک دارای اضافه وزن در کشورهای در حال توسعه و 10 میلیون نفر در کشورهای توسعه یافته زندگی می کنند.
چاقی
در حال حاضر عوامل خطرساز قلبی عروقی در جوانان مبتلا به اضافه وزن و چاق بدتر شده و شواهد اولیه آترواسکلروز آشکار با اختلال عملکرد اندوتلیال و افزایش کلسیم عروق کرونر در درصد بالایی از جوانان مبتلا به اضافه وزن وجود دارد. مشکلات روانی اجتماعی متعددی در میان جوانان دارای اضافه وزن و چاق افزایش یافته است علت اصلی چاقی و اضافه وزن عدم تعادل انرژی بین کالری مصرف شده و کالری خورده شده است. چربی بالا در غذاهای پر انرژی سبب افزایش کالری دریافتی می شود. شیوع عدم فعالیت بدنی و کم تحرکی در اثر ( اشکال در کار کردن، تغییر شیوه های حمل و نقل و افزایش شهرنشینی )، تغییر در رژیم غذایی و الگوهای فعالیت فیزیکی اغلب ناشی از تغییرات زیست محیطی و اجتماعی و نبودن سیاست های حمایتی در بخش هایی مانند ( بهداشت، کشاورزی، حمل و نقل، برنامه ریزی شهری، محیط زیست، پردازش مواد غذایی، توزیع، بازاریابی و آموزش و پرورش ) می باشد که سبب چاقی شده است.
اندازه گیری شاخص توده بدن ( BMI ) برای بررسی اضافه وزن و چاقی مفید است.
BMI با اندازه گیری قد و وزن محاسبه می شود.
چاقی درجه 1 با BMI از 25 – 29.9 kg/m2 ( اضافه وزن ) نامیده می شود.
چاقی درجه 2 با BMI از 30 – 39.9 kg/m2 ( معمولا به نام چاقی ) نامیده می شود.
چاقی درجه 3 با BMI ≥ 40 kg/m2 معمولا چاقی شدید و یا مرضی نامیده می شود.
تشویق به کاهش وزن در بیماران با BMI 25 kg/m2 یا بالاتر که حداقل 1 عامل مرتبط با چاقی مانند ( افزایش دور کمر، فشار خون بالا، چربی خون، قند خون ) داشته باشند. تشویق به از دست دادن وزن در مردانی که دور کمر 101.6 سانتی متر و یا بیشتر و در زنانی که دور کمر 88.9 سانتی متر و یا بیشتر دارند.
میلیون ها آمریکایی و مردم سراسر جهان اضافه وزن یا چاقی دارند. اضافه وزن یا چاق بودن، شما را در معرض خطر بسیاری از مشکلات سلامتی قرار می دهد. چربی زیاد بدن و وزن اضافی شما احتمال بیماری های عروق کرونر قلب، دیابت نوع 2، فشار خون بالا، سنگ صفراوی، مشکلات تنفسی و انواع سرطان ها را افزایش می دهد.
اضافه وزن شما ناشی از عوامل بسیاری است این عوامل عبارتند از محیط زیست، سابقه خانوادگی و ژنتیک، سوخت و ساز بدن ) راهی که بدن شما مواد غذایی و اکسیژن را به انرژی تغییر می دهد )، رفتار یا عادات و غیره
شما برخی از عوامل مانند سابقه خانوادگی را نمی توانید تغییر دهید ولی عوامل دیگر مانند عادات و شیوه زندگی خود را می توانید تغییر دهید. از یک برنامه غذایی سالم پیروی کرده و کالری مورد نیاز مصرفی خود را در ذهن داشته باشید از نظر جسمی فعال باشید و سعی کنید مقدار زمانی که فعالیت ندارید را محدود کنید.
گزینه داروهای کاهش وزن و عمل جراحی برای برخی از مردمی است که تغییر در شیوه زندگی به اندازه کافی در کاهش وزن موثر نباشد استفاده می شود.
رسیدن و ماندن در یک وزن سالم برای کسانی که اضافه وزن یا چاقی دارند یک چالش بلند مدت است. اما یک فرصتی برای کاهش خطر ابتلا به مشکلات جدی سلامتی است با درمان مناسب و انگیزه داشتن، این امکان برای از دست دادن وزن و کاهش خطر ابتلا به بیماریهای طولانی مدت وجود دارد.
چاقی بر اساس درصد چربی بدن به شرح زیر است
در مردان درصد چربی بدن بیشتر از 25 درصد چاقی و 21-25 ٪ را حد مرزی چاقی گویند.
در زنان درصد چربی بدن بزرگ تر از 33 درصد چاقی و 31-33 ٪ را حد مرزی چاقی گویند.
چگونه می توان اضافه وزن و چاقی را کاهش داد ؟
چاقی و اضافه وزن و همچنین بیماری های غیرمسری مربوط به آنها تا حد زیادی قابل پیشگیری است. حمایت های محیط و جوامع در شکل دادن به انتخاب مردم و تهیه مواد غذایی سالم و انجام ورزش منظم ساده ترین انتخابهای ( قابل دسترس و مقرون به صرفه ) برای جلوگیری از چاقی هستند. هر فرد می تواند با محدود کردن انرژی دریافتی از چربی و مواد قندی، افزایش مصرف ( میوه و سبزیجات، لوبیا، مغزها، حبوبات و آجیل ها ) و شرکت در فعالیت بدنی منظم ( 60 دقیقه در روز برای کودکان و 150 دقیقه در هفته برای بزرگسالان ) تنها برای دسترسی به یک زندگی سالم تلاش کند. لذا سطح حمایت های اجتماعی از طریق حمایت افراد در توصیه های بالا، تعهد پایدار با همکاری بسیاری از دست اندرکاران دولتی و خصوصی، فعالیت بدنی منظم و انتخاب های غذایی سالم، مقرون به صرفه و به راحتی در دسترس همه ( به ویژه برای فقیرترین افراد ) به کاهش وزن کمک کند.
صنایع غذایی نیز نقش مهمی در ترویج رژیم غذایی سالم از طریق ( کاهش چربی، شکر و نمک درغذاهای فرآوری شده، تضمین انتخاب های غذایی سالم و مغذی و مقرون به صرفه برای همه مصرف کنندگان، حصول اطمینان از در دسترس بودن انتخاب مواد غذایی سالم و حمایت منظم از تمرین فعالیت فیزیکی در محل کار ) دارد.
بهترین روش موثر برای کاهش وزن عبارتند از: تغییر در شیوه زندگی، مانند ( رژیم غذایی، فعالیت بدنی و مشاوره رفتاری ) می باشد.
جراحی چاقی برای بیماران با BMI 40 و یا بیشتر یا BMI 35 یا بیشتر و 1 عامل مرتبط با چاقی داشته باشد. ممکن است انجام شود.
در درمان چاقی پزشک باید ابتدا بررسی کند که آیا بیمار تاکنون یکی از بیماریهای ارتباط با چاقی را داشته است و سپس مطالعات آزمایشگاهی و درمان را انجام می دهد.
بیماریهای مرتبط با چاقی
تنفسی – آپنه انسدادی خواب، استعداد بیشتری برای عفونت های تنفسی، افزایش بروز آسم و سندرم کاهش حجم هوای تنفسی چاقی
بدخیم – آندومتر رحم، پروستات، روده بزرگ، پستان، مثانه و صفرا و احتمالا سرطان ریه
روانی – افسردگی و لکه های ننگ اجتماعی
قلب و عروق – بیماری عروق کرونر، فشار خون اساسی، هیپرتروفی بطن چپ، نارسایی قلبی، کاردیومیوپاتی های مرتبط با چاقی، آترواسکلروز و پرفشاری خون ریوی ناشی از چاقی
سیستم عصبی مرکزی (CNS) – سکته مغزی، فشار خون داخل جمجمه ایدیوپاتیک و پارستزی بدخیم
زنان و پری ناتال – مرتبط با بارداری، فشار خون بالا، ماکروزومی جنینی و سخت زایی لگن
جراحی – افزایش خطر جراحی و عوارض بعد از عمل، از جمله ( عفونت زخم ، پنومونی پس از عمل، ترومبوز وریدی عمقی و آمبولی ریوی )
لگن – بی اختیاری استرسی
دستگاه گوارش (GI) – بیماری کیسه صفرا ( کوله سیستیت ) ، استئاتوهپاتیت غیر الکلی ( NASH ) ، کبد چرب و ازوفاژیت
ارتوپدی – استئوآرتریت ، کوکساورا، اپیفیزیس استخوان ران، بیماری بلانت، بیماری پرتس و کمر درد مزمن
متابولیک – نوع دیابت 2، مرحله پیش از دیابت، سندرم متابولیک و دیس لیپیدمی
تولید مثل ( در زنان ) – اختلالات تخمک گذاری، بلوغ زودرس، ناباروری، آندروژن و تخمدان پلی کیستیک
تولید مثل ( در مردان ) – هیپوگنادیسم هایپوگونادوتروپیک
جلدی – عرق سوز ( باکتریایی یا قارچی ) ، آکانتوز نیگریکانس، هیرسوتیسم، افزایش خطر ابتلا به سلولیت و کربونکل
اندام – varicosities وریدی ، ادم وریدهای اندام تحتانی و یا لنفاوی
مطالعات آزمایشگاهی برای تشخیص چاقی
تست ناشتای چربی
تست های عملکرد کبد
آزمون های عملکرد تیروئید
قند خون ناشتا و هموگلوبین HbA1c
بررسی میزان چربی بدن
محاسبه BMI، دور کمر و نسبت دور کمر به هیپ
درمان چاقی با مدیریت شیوه زندگی جامع به عنوان مثال ( رژیم غذایی، فعالیت بدنی، اصلاح رفتار ) شروع می شود فاز اصلی هر برنامه کاهش وزن موفقیت آمیز به شرح زیر است :
فاز غربالگری
فاز کاهش وزن
فاز نگهداری – این مرحله برای بقیه زندگی بیمار است اما ایده ال آن است که حداقل برای 1 سال پس از برنامه کاهش وزن این مرحله ادامه یابد.
درمان چاقی
درمان چاقی با مدیریت شیوه زندگی جامع ( رژیم غذایی، فعالیت بدنی و اصلاح رفتار ) شروع می شود که باید شامل موارد زیر باشد.
نظارت خود بر مصرف کالری و فعالیت بدنی
داشتن هدف
کنترل محرک
پاداش برای کم غذا خوردن
پیشگیری از عود
همانند شرایط پزشکی بیماریهای مزمن، مدیریت موثر چاقی نیز باید در همکاری بین بیمار بسیار با انگیزه و یک تیم متعهد و بهداشت حرفه ای باشد این تیم ممکن است شامل پزشک، روانشناس یا روانپزشک، درمانگرهای فیزیکی و ورزش، پزشک متخصص تغذیه و بسته به بیماریهای همراه چاقی از تخصص های دیگر استفاده می شود.
داروهای مورد استفاده درمان چاقی و اضافه وزن
تعداد کمی از داروهای موجود برای درمان چاقی وجود دارد داروهایی که توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده ( FDA) برای مدیریت طولانی مدت تایید شده اند ارلیستات ( با نامهای تجارتی Xenical) است که برای استفاده در نوجوانان و بزرگسالان تایید شده است، و ( lorcaserin ( Belviq ترکیبی از فن ترمین و توپیرامات طولانی رهش (Qsymia ) است و فقط برای استفاده بزرگسالان تایید شده است.
در حال حاضر 3 گروه عمده از داروهای که برای مدیریت چاقی استفاده می شود به شرح زیر است :
داروهای عمل کننده مرکزی است که اشتها را کاهش می دهد.
داروهایی که به صورت محیطی عمل کرده و جذب رژیم غذایی را کاهش می دهد.
داروهایی که مصرف انرژی را افزایش می دهد.
بیشتر داروها برای درمان چاقی فقط برای استفاده کوتاه مدت تایید شده است.
اعمال جراحی در میان روش های استاندارد برای درمان چاقی به شرح زیر است
بای پس معده Roux-en-y
باند معده قابل تنظیم
عمل جراحی غلاف معده
گاسترکتومی غلاف عمودی
گاستروپلاستی افقی
گاستروپلاستی عمودی متحد
روش سوئیچ دوازدهه
بای پس بیلوپانکراتیت
انحراف بیلوپانکراتیت
عوارض کاهش وزن غیر استاندارد
آریتمی های قلبی
اختلالات الکترولیت ( هیپوکالمی )
هیپراوریسمی
عوارض روانی ( از جمله افسردگی و توسعه اختلالات غذا خوردن )
سنگ کیسه صفرا
دکترفتحی
منبع- رژیم غذایی اینترنتی
