چه عواملی بر بالغ شدن هرچه زودتر دختران تاثیر می گذارند و چه نشانه هایی خبر از بلوغ فرزندتان می دهند؟
بدون شک بلوغ از شگرف ترین پدیده ها در مسیر تکامل و نمو انسان است. بدون بلوغ امکان تداوم حیات بشری وجود ندارد و به همین دلیل، شناخت دقیق چگونگی بلوغ و موارد اختلال آن از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
دکتر ملیحه میرشه پناه جراح ومتخصص زنان در این باره می گوید: بلوغ عبارت است از دوره ای که طی آن صفات ثانویه جنسی (رشد سینه، رویش موهای تناسلی و قاعدگی) ظاهر و توانایی تولید مثل ایجاد می شود. اگرچه مکانیسم هایی که سبب پیدایش تغییرات هورمونی حین بلوغ می شود به درستی شناخته نشده است اما شواهد نشان می دهد که سیستم اعصاب مرکزی، شروع بلوغ را تا زمان مناسب مهار می کند. به گفته وی، مجموعه تغییراتی که ناشی از تاثیر هیپوتالاموسی و هیپوفیز بر تخمدان است، باعث ایجاد بلوغ می شود.
عوامل موثر بر شروع بلوغ:
1 – مهم ترین عامل وضعیت ژنتیکی فرد است: (همزمانی تقریبی سن قاعدگی در خواهران، دختران و مادران و در افراد هم نژاد تاییدکننده این امر است).
2 – تغذیه: در افراد با چاقی متوسط ( 30 درصد بیش از وزن طبیعی) سن اولین قاعدگی جلو می افتد و برعکس در افراد با سوء تغذیه شدید، با تاخیر همراه است.
3 – سلامت عمومی: در دخترانی که به دلیلی دچار ضعف و نارسایی قوای جسمانی هستند (مثلاً در بیماری های مزمن شدید) بلوغ به تاخیر می افتد.
4 – موقعیت جغرافیایی: سن بلوغ در دخترانی که نزدیک خط استوا هستند، یا در مناطق کم ارتفاع زندگی می کنند، پایین تر است.
5 – میزان تماس با نور: در جاهایی که افراد به طور جمعی زندگی می کنند و در ساعات معین می خوابند و بیدار می شوند، مثل خوابگاه ها زمان های قاعدگی تقریباً یکسان می شود.
6 – وضعیت روان شناختی: مسائل روانی تاثیر زیادی در بلوغ و نیز در نظم پریود دارد و علت آن نزدیکی قسمت های مربوط به هورمون های جنسی (هیپوتالاموس) با مسائل روحی است از شواهد آن بروز بلوغ زودرس در اکثر مواردی است که پدر در خانه نیست.
7 – مصرف یا تماس با مواد شیمیایی از بین برنده یا تحریک کننده مراکز تولید هورمون جنسی ( شیمی درمانی- پرتودرمانی و )….
از بحث انگیزترین نظریه ها درباره شروع اولین قاعدگی تاثیر وزن بحرانی8/47 کیلوگرم است. یعنی چربی بدن باید به حد 5/23٪ برسد تا اولین قاعدگی اتفاق بیفتد.
مراحل بلوغ:
تکامل بلوغ در دختران معمولاً به 5/4 سال زمان نیاز دارد و مراحل ذیل در اکثر موارد صدق می کند. مراحل بلوغ به ترتیب عبارت است از:
1 – تسریع در رشد قدی 2 – رشد سینه 3 – رشد موهای ناحیه زهار و زیر بغل 4 – حداکثر سرعت رشد قدی 5 – شروع اولین قاعدگی 6 – از دیگر تغییرات فیزیکی دوران بلوغ که ترتیب خاصی ندارد تغییر در تارهای صوتی است که باعث تغییر صدا می شود. 7 – همچنین بروز آکنه و چربی پوست سر که در هر مرحله ای ممکن است ظاهر شود.
تسریع در رشد قدی: ترشح هورمون رشد همزمان با افزایش هورمون های جنسی در شروع بلوغ افزایش می یابد. دختران پیش از اولین قاعدگی به حداکثر رشد قدی می رسند و بعد از آن رشد بسیار کم خواهد بود. طی دوره رشد سریع دخترها به طور متوسط 25 سانتی متر افزایش قد پیدا می کنند. در نهایت مرحله رشد سریع اپیفیزها در استخوان های بلند ( ران، ساق، استخوان های ساعد و بازو) بسته می شود.
یک روش عملی برای پیش بینی احتمالی طول نهایی قد به طور میانگین در بزرگسالی، استفاده از میانگین قد والدین است. برای دخترها cm 13 از قد پدر کم می شود میزان چربی بدن دختران تقریباً دو برابر پسران است که به صورت تجمع چربی در ران ها و باسن است و از طریق هورمون استروژن تنظیم می شود.
رشد سینه: در ابتدا شبیه یک توده کوچک است و در مواردی ابتدا یک طرفه است و همین باعث نگرانی والدین می شود و فکر می کنند غده و تومور است که با مراجعه به متخصص زنان و بررسی سایر علایم و سن بیمار شروع بلوغ تأیید می شود و در صورت مشکوک بودن سونوگرافی و اقدامات دیگر باید انجام شود.رشد کامل سینه ها معمولا حدود 5/3-3 سال طول می کشد و گاهی رشد نهایی آن تا زمان اولین حاملگی به تاخیر می افتد.
