تنبلی چشم در کودکان شایع است. اختلال اغلب در ارسال تکانه های عصبی به مغز، مانند انحراف چشم (ناتوانی چشم در جسم متمرکز) و یا آب مروارید مادرزادی (کدورت عدسی) وجود دارد. تنبلی چشم نیز می تواند زمانی که اختلاف قابل توجهی در قابلیت های انکساری چشم، مانند وقتی که یک چشم هایپروپی است (دوربین) و یا نزدیک بین (نزدیک بین) و چشم دیگر است دید طبیعی وجود دارد “نادیده” سیگنال های عصبی و یا “تنبلی چشم در صورت عدم درمان می تواند اختلال دائمی بینایی یا نابینایی منجر شود.
نام دیگر تنبلی چشم ؛آمبلیوپی، Lazy eye است. مغز و چشم برای ایجاد بینائی خوب با هم کار میکنند. نوری که داخل چشم میشود با ایجاد سیگنالهای عصبی از طریق عصب بینائی به مغز میرود. تنبلی چشم یک اصطلاح پزشکی است و زمانی به کار میرود که دید یکی از چشمها کاهش یافته است و علت آن عدم تکامل نرمال سلولهای بینائی قشر مغز است. خود چشم به تنهایی مشکلی ندارد امّا به طور طبیعی کارایی ندارد.
شیوع آمبلیوپی چگونه است؟
آمبلیوپی شایعترین علت کاهش بینائی در بچه هاست. شرایطی که تقریباً در 2 تا 3 بچه از هر 100 نفر وجود دارد. تخمین زده شده که تقریباً 3% بچهها در آمریکا درجاتی از اختلال بینائی به علت آمبلیوپی را دارند، مگر اینکه در اوایل طفولیت تحت درمان موفقی قرار گرفته باشند. آمبلیوپی در صورت عدم درمان موفقیت و در درمان آمبلیوپی به سن بیمار وابسته است.
علت و علائم آمبلیوپی چیست؟
آمبلیوپی توسط هر شرایطی که تکامل یا استفاده از بینائی طبیعی چشم را تحت تاثیر قرار دهد، ایجاد می شود. مثلا میتواند به علت استرابیسم (لوچی) که یک عدم تعادل در قرار گیری دو چشم است ایجاد شود. لوچی می تواند باعث انحراف چشمها به داخل، خارج، بالا یا پائین شود.
گاهی آمبلیوپی به علت شرایطی مثل آب مروارید در چشم ایجاد می شود.
آیا آمبلیوپی قابل درمان است؟
طی 6 سال اول زندگی، سیستم بیننائی خیلی سریع رشد و تکامل می یابدو ارتباطات پیچیده ای بین چشم و مغز ایجاد میشود. ما هنوز هم اطلاعات لازم را برای ایجاد این ارتباطات چشم به مغز در بچه های بزرگتر و بالغین نداریم. لذا موفقیت در درمان آمبلیوپی به سن بیمار وابسته است.
درمان آمبلیوپی چیست؟
اغلب والدین به اشتباه امیدوارند که تنبلی چشم فرزندشان تنها با عینک بهبود یابد، امّا عینک به تنهایی در درمان آمبلیوپی مؤثر نیست. چشمی که به کار گرفته نشود، گیرندههای مغزی کمتری را فعال میکند و لازم است این گیرندههای مغزی دوباره به کار گرفته شوند. این امر از طریق بستن یک چشم و اصلاح عامل تنبلی چشم در سنین پایین انجام میشود.
تا چه سنی تنبلی چشم قابل درمان است؟
تنبلی چشم که ناشی از قرار گرفتن کدورت در مسیر بینائی است باید در چند ماه اوّل شروع کدورت در چشمها درمان شود. اگر تنبلی چشم ناشی از انحراف چشم باشد در صورتی که درمان قبل از سه الی چهار سالگی انجام شود. مؤثرتر خواهد بود. البته در بچههای بزرگتر هم ممکن است تا حدودی بینائی بهبود یابد.
آمبلیوپی در بچهها چگونه درمان میشود؟
اگر درمان آمبلیوپی در اوایل دوران کودکی یعنی قبل از 7 سالگی انجام شود. خیلی مؤثرتر خواهد بود. درمان آمبلیوپی، استفاده و کار کردن با چشمی است که کاهش بینائی دارد. دو راه برای این منظور وجود دارد.
* آتروپین: یک قطره از دارویی به نام آتروپین یکبار در روز در چشم قویتر ریخته میشود تا حدی که بینائی فرد را مختل و تار کند تا کودک مجبور شود چشم مبتلا به آمبلیوپی را بکار برد. درمان با آتروپین بینائی را در چشم
ضعیفتر تحریک میکند و به تکامل قسمتی از مغز که مسئول درک بینائی است کمک میکند.
* بستن چشم یا پچ کردن: با یک پچ یکنواخت و چسبنده چشم قویتر را برای چند هفته تا چند ماه طی یک برنامه خاص میبندند. این درمان طفل را مجبور به استفاده از چشم آمبلیوپ (تنبل) میکند. بستن باعث تحریک چشم ضعیفتر به عمل بینائی شده و به تکامل قسمتی از مغز که مسئول درک بینائی است کمک
میکند. برای اینکه عمل بستن چشم مؤثرتر باشد باید حداقل شش ساعت در روز چشم بسته باشد، مگر اینکه پزشک مربوطه توصیه دیگری کرده باشد. بستن چشم هنوز هم به عنوان روش استاندارد درمان تنبلی چشم تلقی میشود.
اهمیّت پوشاندن چشم چیست؟
ممکن است پوشاندن چشم جهت درمان تنبلی چشم مشکل باشد امّا شما باید نتیجه نهائی آن را به خاطر داشته باشید، شما به فرزندان یک هدیه عالی میدهید یعنی توانایی خوب دیدن با هر دو چشم که در طول زندگی ادامه مییابد و گاهی باعث برطرف شدن انحراف چشم میشود، شانس اشتغال و کارایی کودک در آینده بیشتر میشود و خطر کوری نیز کمتر میشود.
چه زمانی مناسب برای پوشاندن چشم است؟
بهتر است زمانی که یکی از والدین فرصت دارد تا زمان کافی را با کودک بگذراند، پوشاندن چشم آغاز شود اغلب ساعات و روزهای اوّل پوشاندن چشم مشکلتر است و کودک مجبور است چشم ضعیفتر را به کار برد و با احساس عدم شناخت و آگاهی از این تجربه جدید مقابله کند. هر چند که آگاهی معلم مدرسه از مشکل چشمی کودک شما لازم است امّا شروع پوشاندن چشم در مدرسه کار مناسبی نیست. روزهای پایان هفته و تعطیلات معمولاً بهترین زمان شروع بستن چشم است به کودک اجازه دهید کارهای مورد علاقهاش را انجام دهد و بینائی کودک را با فعالیتهایی نظیر دیدن یک برنامه تلویزیونی مطلوب، بازیهای ویدئویی یا بازی با یک پازل تحریک کنید. در ابتدا بازی کردن یا شرکت در سایر فعالیتهای خارج از منزل مشکل است. دادن جایزه برای پوشاندن چشم و مجازاتهای کوچک برای نپوشاندن چشم، ایرادی ندارد. زیرا تلاش شما برای ایجاد یک بینائی خوب در فرزندتان است. مسئلهای که در آینده، اعتماد به نفس ظاهر و حتی اشتغال وی مؤثر خواهد بود.
چه فعالیتهایی در زمان پوشاندن چشم بهتر است انجام دهید؟
بهترین فعالیتها، اعمالیاند که بینائی کودک را تحریک کرده و وی را وادار به دقت بیشتری در جزئیات کند. مثلاً بازیهای ویدئویی از دور بیشترین بهبود بینائی را در کمترین مدت به دنبال دارد. امّا هر فعالیت محرک بینائی که مورد علاقه کودک باشد، میتواند مفید باشد.
آیا پوشاندن چشم انحرافات چشم را نیز درمان میکند؟
هدف اصلی از پوشاندن چشم بهبود بینائی چشم ضعیفتر است و اکثراً انحرافات چشم ادامه مییابد. امّا گاهی انحراف چشم با این درمان کمتر میشود. در صورتی که برای اصلاح انحراف چشم عمل جراحی نیاز باشد، بهبود بینائی حاصل از پوشاندن چشم ضعیف به حفظ نتیجه جراحی در راست قرار گرفتن چشمها پس از عمل کمک خواهد نمود.
چه مدتی لازم است پوشاندن چشم ادامه یابد؟
هدف اوّلیه از پوشاندن چشمها بدست آوردن بهترین و بیشترین بینائی ممکن است. در بچههای کوچکتر معمولاً نتیجه خیلی خوبی حاصل میشود. برخی از بچهها فقط با چند هفته پوشاندن چشم سالم بهبودی همیشگی خواهند داشت.
با این وجود در اکثر بچههای دیگر چند هفته تا چند سال لازم است عمل پوشاندن چشم سالم ادامه یابد. معمولاً در سن 9 سالگی وضعیت بینائی کودکان ثابت
میشود و پس از این زمان دیگر نیازی به پوشاندن چشم نیست امّا بهتر است معاینات منظم چشمی حداقل تا 9 سالگی ادامه یابد.ی ادامه یابد.
