داروهای مضر برای مغز و حافظه

با داروهای خطرناک برای مغز آشنا شوید

مصرف برخی داروها ضمن ایجاد اختلال در حافظه و ذهن به آنها آسیب نیز وارد می کنند، بنابراین بهتر است با به خاطر سپردن نام آنها در مصرف آنها جوانب احتیاط رعایت شود. اختلالات حافظه می تواند ناشی از مصرف برخی دارو باشد در ادامه این داروها معرفی می شوند.

ضعیف شدن حافظه کوتاه ‌مدت یعنی فراموشی اتفاقات اخیر زندگی در حالی که از دست دادن حافظه طولانی ‌مدت یعنی فرد در حفظ و یادآوری خاطرات گذشته با مشکل مواجه است. اغلب افراد بر این باورند تضعیف حافظه از نشانه ‌های پیری است، اما باید گفت سالمندی تنها عامل بروز این مشکل محسوب نمی شود. اختلالات حافظه حتی می تواند در نتیجه مصرف برخی داروها نیز بروز کند.

داروهای آرامبخش (گروه بنزودیازپین ‌ها)

آلپرازولام، کلونازپام، دیازپام، لورازپام و فلورازپام از داروهای رایج برای مقابله با استرس و اضطراب هستند. این داروها با ایجاد خوابی راحت، مقابله با استرس، ایجاد آرامش و شل کردن عضلات باعث بهبود تاثیر ناقل عصبی آمینو بوتریک اسید روی گیرنده ‌های خود می ‌شود.

این داروها برای درمان تحریک ‌پذیری، اضطراب، اسپاسم ‌های عضلانی، تشنج، همچنین برای درمان بی خوابی و افسردگی نیز تجویز می ‌شوند، اما داروهای گروه بنزودیازپین، برخی از مناطق مربوط به حافظه را در مغز غیرفعال می ‌کنند.

در این صورت نیز روی تبادل داده ‌ها و اطلاعات حافظه کوتاه ‌مدت و بلند ‌مدت اختلالاتی ایجاد می کنند. جالب اینجاست این عارضه جانبی داروهای آرامبخش برخی اوقات به ‌عنوان نقطه قوت آنها در نظر گرفته می ‌شود. برای جلوگیری از بروز عوارض به ویژه در افراد سالمند مصرف این داروها باید کوتاه مدت و تحت نظر پزشک باشد.

داروهای ضدکلسترول (استاتین ‌ها‌)

داروهایی مانند آتورواستاتین و لواستاتین از داروهای ضدچربی خون باعث کاهش بیوسنتز کلسترول و تنظیم چربی خون می ‌شوند. تاثیر اصلی این داروها کاهش میزان کلسترول در خون است، اما در عین حال کلسترول خوب (HDL) در مغز را نیز کاهش می ‌دهند.

یک‌ چهارم کلسترول موجود در بدن در مغز قرار دارد. چربی ‌ها برای ساخت رابطه‌‌ بین سلول ‌های عصبی و ایجاد ارتباط بین حافظه و یادگیری ضروری هستند.

استاتین‌ ها نیز باعث کاهش میزان کلسترول در مغز شده و زمینه بروز اختلالات حافظه را فراهم می‌ کنند. در صورت بالاتر بودن میزان کلسترول کمی از حد طبیعی از مصرف استاتین ‌ها خودداری کرده و با کمک رژیم غذایی و مصرف ویتامین ‌های B12، B6 و اسیدفولیک نسبت به کنترل آن اقدام کنید.

داروهای خواب ‌آور

خواب کافی برای سلامت بدن و تامین انرژی لازم گزینه ضروری محسوب می شود. بی خوابی و بدخوابی افراد بسیاری را به سمت مصرف داروهایی مانند زولپیدم هدایت می کند. داروهای خواب ‌آور مانند داروهای آرامبخش روی گیرنده‌ های گاما آمینو بوتیریک اسید تاثیر می گذارند و این موضوع به مهار تحریکات عصبی منجر می‌شود.

این داروها با کاهش فعالیت قسمت ‌هایی از مغز باعث بروز اختلالاتی در حافظه کوتاه و بلند ‌مدت می ‌شوند. داروهای خواب ‌آور باعث بروز نوعی فراموشی به نام «آمنزیا» شده و فرد با رفتارهای عجیبی مانند راه رفتن در خواب دست و پنجه نرم می کند.

داروهای ضد فشارخون (بتابلوکرها)

بتابلوکرها در گروه داروهای ضدفشارخون قرار دارند. از این گروه دارویی می توان به آتنولول، کارودیلول، متوپرولول، سوتالول و تیمولول اشاره کرد که برای کاهش ضربان قلب و کنترل فشار خون تجویز می ‌شوند، همچنین این داروها برای درمان پرفشاری خون نیز استفاده می شوند.

کارایی بتابلوکرها برای مقابله با تاثیر آدرنالین است. این داروها با دادن فرمان به قلب برای کنترل فشارخون باعث کارآیی آن با قدرت و ریتم پایین تری می شود. داروهای ضدفشار خون باعث مسدود شدن اثرات بیوشیمیایی هورمون ‌هایی مانند آدرنالین و نورآدرنالین در مغز می ‌شوند که می تواند منجر به بروز اختلالاتی در حافظه شود. برای مقابله با این مشکل بهتر است روش ‌های کمکی برای کاهش فشار خون استفاده شوند.

آنتی‌هیستامین‌ ها (نسل اول)

آنتی‌هیستامین ‌های نسل اول مانند کلماستین، دیفن هیدرامین و هیدروکسی ‌زین با اثرات ایجاد شده از هیستامین در سطح گیرنده‌های H1 مقابله می ‌کنند. این داروها مانع از اتصال هیستامین روی گیرنده خود شده، اما مانع از ترشح هیستامین نمی ‌شوند.

داروهای آنتی ‌هیستامین علائم بیماری ‌هایی مانند سرماخوردگی، رینیت، کهیر، آسم و آلرژی ‌ها را تسکین می‌دهند، همچنین این داروها برای مقابله با حالت تهوع، ورم ملتحمه، استفراغ، سرگیجه، بی خوابی و حالت ماشین ‌زدگی نیز مورد استفاده قرار می گیرند.

نخستین نسل آنتی‌هیستامین ‌ها جزو داروهای محلول در چربی قدرت نفوذ در مغز را دارند، بنابراین آنتی‌هیستامین ‌ها قادر به نفوذ در مغز بوده و عملکرد نرمال آن را مختل می کنند. این داروها با کاهش میزان ناقل عصبی استیل کولین مانع از فعالیت بخش‌ های مخصوص مربوط به حافظه مغز می‌ شوند.

در نتیجه کیفیت حافظه کاهش پیدا می کند. در حال حاضر برخی آنتی‌هیستامین ‌های موجو در بازار تاثیر کمتری روی حافظه و قدرت درک انسان دارد.

داروهای ضدپارکینسون

روپینیرول از داروهای تجویزی برای درمان بیماری پارکینسون محسوب می شود. پارکینسون به عنوان بیماری دستگاه عصبی پیش‌رونده باعث نابودی نورون ‌های بخشی از مغز می ‌شود، همچنین این داروها برای مقابله با برخی تومورهای هیپوفیز و «سندرم پای بی‌قرار» هم استفاده می شود.

افراد مبتلا به این بیماری دچار تکان ‌های ناگهانی و شدید در پاها می ‌شوند. داروهای ضدپارکینسون آگونیست دوپامین هستند. دوپامین به عنوان یک پیام ‌رسان شیمیایی در بیشتر عملکردهای مغز از‌ جمله انگیزه، یادگیری و حافظه نقش دارد.

داروهای ضدپارکینسون با ممانعت از تخریب آنزیم افزایش دهنده میزان دوپامین مغز میزان ناقل عصبی آستیل کولین را کاهش می ‌دهند. زمان کاهش میزان این ناقل عصبی در مغز اختلالاتی در قدرت درک انسان بروز می‌کند. داروهای ضدپارکینسون بخش ‌هایی از مغز مسئول حافظه را تحت تاثیر قرار داده و باعث کاهش قدرت حافظه می‌ شوند.

داروهای ضدکولینرژیک (داروهای مقابله‌کننده با بی‌اختیاری ادرار)

اکسی بوتینین و تولترودین در گروه داروهای تجویزی ضدکولینرژیک برای مقابله با بی‌اختیاری ادراری تجویز می‌ شوند. هنگامی که بدن نتواند عملکرد دفع ادرار را به ‌درستی کنترل کند بی ‌اختیاری ادراری رخ می دهد.

این مشکل شرایط اورژانسی میل به دفع ادرار به صورت ناگهانی و شدید را منجر می شود تا حدی که فرد تا رسیدن به دستشویی کنترل کند. داروهای ضدکولینرژیک ضمن تسکین علائم پرکاری مثانه فواصل بی ‌اختیاری را کاهش می ‌دهند.

این داروها باعث ممانعت از فعالیت ناقل عصبی استیل کولین می ‌شوند. استیل کولین یک پیام ‌رسان شیمیایی در مغز و مسئول انتقال اطلاعات به سراسر بدن است. این داروها مانع از انقباض‌ های غیرارادی عضلات کنترل‌کننده ادرار شده و به این صورت به کنترل مشکل بی ‌اختیاری ادراری کمک می ‌کنند.

داروهای مقابله ‌کننده با بی ‌اختیاری در دستگاه عصبی مرکزی تاثیر گذاشته و در فعالیت مراکز یادگیری و حافظه اختلالاتی ایجاد می ‌کنند. مصرف طولانی ‌مدت و همزمان آنها با داروهای دیگر خطر اختلالات جدی حافظه را افزایش می دهد.

نتایج تحقیقات نشان می دهند اثرات داروهای آنتی‌ کولینرژیک با 10 سال پیری قدرت مغز قابل مقایسه است یعنی این داروها به اندازه 10 سال کار کشیدن از مغز روی ضعیف شدن حافظه تاثیر دارند.

مسکن مخدر

فنتانیل و مرفین از داروهای ضددرد مخدر برای تسکین دردهای شدید و مزمن استفاده می ‌شوند. کدئین برای تسکین و بهبود سرفه نیز مورد استفاده قرار می گیرد. این داروها قبل و حین عمل جراحی نیز استفاده می‌ شوند.

داروهای ضددرد مخدر با مهار جریان سیگنال ‌های درد در دستگاه عصبی مرکزی وارد عمل شده و درد را تسکین می‌ بخشند. این تاثیر داروهای مسکن مخدر از ناقل ‌های عصبی ناشی می‌ شوند و در عین حال روی حافظه تاثیر می‌گذارند، بنابراین روی عملکرد حافظه کوتاه و بلند ‌مدت دخالت کرده و باعث تضعیف آنها می‌شوند. مصرف طولانی‌مدت این داروها خطر از دست دادن حافظه را به میزان زیادی افزایش می‌ دهند.

علاوه ‌بر این، داروهای ضدروان‌پریشی مانند ‌کلرپرومازین، هالوپریدول، پیموزاید، کلوزاپین و لوکساپین به ‌ویژه برای درمان اسکیزوفرنی نیز استفاده می ‌شوند که روی حافظه تاثیر منفی می‌ گذارند.

این داروها اعصاب مغز را نابود می ‌کنند

نتایج یک بررسی جدید نشان می‌دهد داروهای رایج برای درمان افسردگی، صرع و بی اختیاری ریسک بروز زوال عقل را تا 50 درصد افزایش می‌ دهد. داروهای رایج برای درمان افسردگی، صرع و بی اختیاری به شدت به سلول‌ های اعصاب مغز آسیب وارد می کنند و تبعات جبران ‌ناپذیری در پی دارد.

نتایج بررسی ها حاکی از آن است خطر بروز زوال عقل در افراد مصرف کننده داروهای آنتی‌کولینرژیک بیش از 50 درصد افزایش می‌ یابد. این دارو برای افراد مبتلا به پارکینسون و اختلالات سلامت روان نیز تجویز می شود.

داروهای آنتی‌ کولینرژیک که برای درمان افراد مبتلا به صرع، پارکینسون، افسردگی و بی‌اختیاری استفاده می‌شود با اختلال مغزی مرتبط است. محققان اذعان می دارند این داروها می ‌توانند باعث نابودی اعصاب مغز شوند.

داروهایی که خطر سکته مغزی را افزایش می‌دهند

برخی از داروها نیز می ‌توانند خطر سکته مغزی را از 25 تا تقریبا ۸۰ درصد افزایش دهند. سلول ‌های مغز به واسطه کمبود اکسیژن و مواد مغذی می ‌میرند بر همین اساس افرادی که سکته مغزی می کنند ممکن است با معلولیت ‌هایی در درجات مختلف مواجه شوند. در صورت گرسنه ماندن زیاد سلول ها سکته مغزی می تواند باعث مرگ فرد شود.

در حقیقت، سکته مغزی هر ساله جان افراد بسیاری را در سراسر جهان می گیرد و یکی از دلایل بروز معلولیت ها و ناتوانی ها به شمار می آید.

مهارکننده‌ های پمپ پروتون

مصرف مهارکننده ‌های پمپ پروتون برای افراد مبتلا به دو بیماری بازگشت اسید معده به مری و سوزش سردل تجویز می ‌شوند. نه تنها تجویز این داروها بسیار رایج است بلکه نوع بی نسخه آن نیز موجو است که استفاده از آن را راحت تر و بیشتر می کند.

بر اساس اعلام بنیاد قلب دانمارک، مصرف این داروها خطر سکته مغزی را به میزان 21 درصد افزایش می ‌دهد. برای اغلب افراد مصرف برخی از این داروها در دوز بالا خطر سکته مغزی را تا 79 درصد نیز افزایش می دهد.

داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی و مهارکننده‌های سیکلواکسیژناز-2

تحقیقات نشان می دهند داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن و مهارکننده‌های سیکلواکسیژناز-2، مانند بکسترا و سلبرکس باعث تسکین درد می شوند، اما از سوی دیگر به احتباس هر چه بیشتر مایعات نیز منجر می شوند. با افزایش احتباس مایع الگوی نامناسب جریان خون در سراسر بدن شکل می‌ گیرد.

این آشفتگی و بی نظمی منجر به بروز اختلال عملکرد در رگ ‌های خونی و شریان‌ ها می شود که خطر حمله قلبی و سکته مغزی را افزایش می دهند. آمارها حاکی از آنن است ایبوپروفن خطر حمله قلبی را تا 31 درصد افزایش می‌ دهد.

ارتباط بین داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی، بیماری قلبی و سکته مغزی باعث افزایش نگرانی ها شده است. سازمان غذا و داروی آمریکا مقررات جدیدی را روی برچسب محصولات داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی منتشر کرده است.

یکی از بهترین گزینه ‌ها برای کاهش التهاب تمرکز روی رژیم غذایی است. با حذف یا محدود کردن مواد غذایی فرآوری و بسته بندی شده و حاوی قند فراوان می‌توان به کاهش التهاب کمک کرد. در مقابل درباره مصرف مواد غذایی ضدالتهاب نیز دقت داشته باشید، همچنین می‌توان گیاهان دارویی تسکین دهنده درد را در برنامه غذایی خود گنجاند.

مهارکننده‌ های انتخابی بازجذب سروتونین

استفاده از داروهای ضدافسردگی در سراسر جهان بسیار شایع است و آمریکا در این زمینه جایگاه نخست را به خود اختصاص داده است. در بین داروهای ضدافسردگی استفاده از مهارکننده ‌های انتخابی بازجذب سروتونین با افزایش خطر سکته مغزی به میزان 25 درصد مرتبط است.

داروهای ضدافسردگی تقریبا به میزان مورد انتظار موثر عمل نمی‌ کنند. از این رو، به جای استفاده از دارو می‌توان از جایگزین های طبیعی برای درمان آن استفاده کرد.

گزارش: الهه زارعی