اگر از رفتن به دندانپزشک احساس ترس می کنید و به نوعی فوبیا در این زمینه دچار شده اید بهتر است باورها و شایعات رایج در این زمینه را دور بیندازید و به خاطر سلامت دهان و دندانتان هم که شده به مطب دندانپزشکی مراجعه کنید.
بسیاری از افراد ترس ناشناخته‌ای از دندانپزشکی دارند. طوری که حتی باوجود تحمل درد و اذیت زیاد حاضر به مراجعه به دندانپزشک نمی‌شوند. در مورد برخی از اعمال درمان‌های دندانپزشکی مثل جراحی و درمان ریشه (عصب‌کشی) این ترس بیشتر است. ترس از دندانپزشکی می‌تواند علل مختلفی داشته باشد. حدود 5 تا 10 درصد از بالغین آمریکا طبق یک مطالعه از ترس دندانپزشکی، مراجعه به دندانپزشکی صورت نمی‌دهند!
دنتال فوبیا، حالت خاص و پیشرفته‌ای از ترس از دندانپزشکی است که در آن فرد، هر اقدامی حاضر است صورت دهد تا به دندانپزشک مراجعه نکند. فرد دچار فوبیا از دندانپزشکی، شب قبل از مراجعه خواب مناسبی ندارد، در اتاق انتظار به شدت وحشت‌زده است. قبل از مراجعه به دندانپزشک حس بیماری دارد یا حتی بدنش واقعا بیماری را شبیه‌سازی می‌کند! گریه می‌کند و زمانی که روی یونیت قرار می‌گیرد یا قبل و بعد از تزریق احساس تنگی نفس شدید می‌کند! اولین قدم در درمان افراد دندانپزشکی هراس، تشخیص مشکل در افراد و ریشه‌یابی علت مشکل است.
چرا مردم از دندانپزشکی می‌ترسند؟
– یکی از اصلی‌ترین علت ترس مردم از دندانپزشکی تصورات نادرست است. رسانه‌ها و آشنایان و دوستان در شکل‌گیری این تصور نادرست نقش ایفا می‌کنند. بالطبع همه ما در مورد ناشناخته‌هایی که با آنها روبرو می‌شویم ترس داریم. ولی این ترس به‌طور طبیعی با روبرو شدن با قضیه، شناختن آن و کسب اطلاعات در مورد آن کمرنگ‌تر خواهد شد.
– برخی از افراد به دلیل اینکه در حین درمان دندانپزشکی کنترل خود را از دست می‌دهند و دندانپزشک حتی در صورت وجود درد کارش را ادامه می‌دهد از آن وحشت دارند. داندانپزشک معمولا حین درمان، علایم ارتباطی با کسی که روی یونیت نشسته است دارد و در صورتی که فرد به هر دلیلی بخواهد کار متوقف شود، با علامت می‌تواند کار را متوقف کند. حتی برای کسانی که خیلی روی نداشتن کنترل حساس هستند، یک پیجر در اختیارشان قرار می‌گیرد که با فشار دگمه زنگی به صدا درمی‌آید و کار در ادامه متوقف می‌شود. برخی هم تصور دارند که تزریق دندانپزشکی ممکن است عدم هوشیاری و خلسه در آنها ایجاد کند که تصور نادرستی است و باید با اطمینان بخشیدن به بیمار نگرانی او را در این مورد برطرف کرد.
– تجربه ناخوشایند قبلی به هر دلیل در یک فرد ممکن است موجب شود که نسبت به کلیه درمان‌های دندانپزشکی بدبین باشد. این تجربه خوشایند در صورتی که با دندانپزشک مطرح شود، می‌تواند با توضیح برخی موارد و رعایت برخی دیگر از ملاحظات اختصاصی برای آن فرد، درمان را دلپذیرتر کند.
– تماس نزدیک و فاصله دندانپزشک و مراجعه‌کننده هم می‌تواند عامل ترس از دندانپزشکی باشد. برخی از افراد از تماس دندانپزشک و فاصله نزدیکی که بین آنها برقرار می‌شود، بدشان می‌آید یا خجالت می‌کشند. برخی نیز به خاطر ترس از بوی بد دهان، ترس از تماس لمسی، ترس از لمس دهانشان توسط فرد دیگر از دندانپزشکی وحشت دارند. در برخی از این ترس‌ها حتی ممکن است نیاز به مشاوره‌های روانشناختی وجود داشته باشد ولی مهم‌تر از همه اینها این است که این ترس‌ها با دندانپزشک در میان گذاشته شود. به عنوان یک دندانپزشک پروتکل کاری ما برقراری حداقل لمس و تماس با مراجعینمان است. ما حریم بدن شما را درک می‌کنیم و باوجود اینکه ذات حرفه‌مان محرمیت در معاینه و درمان دهان و دندان شما ایجاد می‌کند، تلاش می‌کنیم که بیشترین میزان قابل امکان در حریم بدن بیماران وارد نشده و تماس نداشته باشیم.
– ترس از تزریق و ترس از عدم کارایی تقریبا بیشترین علت ترس مراجعان عصب‌کشی و کشیدن دندان در دندانپزشکی است. بسیاری از افراد به خصوص کودکان، ترس از سایر تزریق‌های داخل دهانی را به تزریق دندانپزشکی تعمیم می‌دهند. برخی هم از عوارض تزریق واهمه دارند و تصور می‌کنند موجب ناهشیاری، تهوع و… می‌شود که البته همه اینها ناشی از تعمیم بی‌هوشی عمومی به بی‌حسی ناشی از تزریق است و تصورات اشتباهی هستند.
– ترس از درد در همه ما به‌طور ذاتی وجود دارد. ترس از درد شاید شایع‌ترین علت ترس از دندانپزشک است. برخی از افراد آستانه تحمل درد پایینی دارند و همین امر ترس آنها را از دندانپزشکی دوچندان می‌کند. اطمینان بخشیدن در مورد اثر بی‌حسی موضعی، صحبت با بیمار در مورد درد احتمالی و راه‌های کنترل آن حین درمان و اطمینان بخشیدن در مورد اینکه بدون شک، باوجود درد پروسه درمان ادامه نمی‌یابد می‌تواند قوت قلب بیمار را افزایش دهد و کمک کند تا بر ترس خود غلبه کند.
نترسیم!
ترس از دندانپزشک در بیشتر بیماران تااندازه‌ای وجود دارد. دو رویکرد درمانی رفتاری و دارویی برای کاهش میزان ترس از دندانپزشکی مراجعین وجود دارد که البته رویکرد رفتاری قبل از همه مورداستفاده قرار می‌گیرد و ارجح است. در رویکرد رفتاری در مواقع فوبیای شدید، ممکن است نیاز به مشاوره روانشناسی- روانپزشکی وجود داشته باشد. رویکرد دارویی می‌تواند توسط خود دندانپزشک یا با مشاوره روانپزشک اتخاذ شود. در برخی کشورها استفاده از گاز نیتروس اکساید (گاز خنده) به‌طور عمومی در دندانپزشکی رایج است که یک رویکرد دارویی در ایجاد آرامش بیمار روی یونیت بوده و بدون بی‌هوشی و به‌صرف آرام‌بخشی در حالت آگاهانه بیمار، موجب تسهیل انجام امور دندانپزشکی می‌شود. برقراری ارتباط کلامی با دندانپزشک و صحبت در مورد ترس و نگرانی‌هایتان می‌تواند تا اندازه بسیار زیادی کمک کند درمان آرامش‌بخش‌تر و عالی در انتظارتان باشد و کمتر در مراجعه به دندانپزشکی دچار ترس شوید.
* دکتر علی مرسلی، جراح و دندانپزشک و متخصص درمان ریشه
