آپاندیسیت یک جراحی اورژانسی است که نیاز به عمل جراحی فوری دارد.داروهای آنتی بیوتیک به طور کلی در درمان آپاندیسیت موثر نیست زیرا خطرعفونت ابتلا به پریتونیت و یا عوامل پیچیده دیگر بسیار بالا است.راه تشخیص با معاینه بالینی برای تعیین درد آغاز می شود. نشانه های کلیدی آپاندیسیت در معاینه شامل واکنش حساسیت (افزایش درد زمانی که دکتر به آرامی به سمت پایین شکم فشار می آورد و سپس به طور ناگهانی فشار منتشرمیشود) و درد شدید با فشار مستقیم بر روی محل آپاندیس احساس میشود .
آپاندیس یک ساختار لوله ای شکل و کوچک است که به قسمت ابتدائی روده بزرگ متصل می باشد و در قسمت راست پائین شکم قرار دارد. این عضو هیچ عملکرد شناخته شده ای ندارد و برداشتن آن طی عمل جراحی هیچ اختلالی در هضم غذا ایجاد نمی کند.
آپاندیسیت به معنی التهاب آپاندیس می باشد. این بیماری یک اورژانس جراحی است و هیچ درمان داروئی مؤثر ندارد و باید حتماً جراحی شود. در صورتیکه بیمار سریعاً جراحی شود، بیشتر بیماران سریعاً و بدون مشکل خاصی بهبود می یابند ولی در صورت تأخیر در درمان، آپاندیس پاره شده و باعث پخش شدن عفونت در محوطه شکم و حتی مرگ می شود. گرچه این بیماری در هر سنی ممکن است رخ دهد ولی شایعترین سنین بیماری بین 30-10 سال می باشد.
دلایل ایجاد بیماری : دلیل ابتلا به آپاندیسیت ، انسداد دهانه آپاندیس می باشد. این انسداد به هر علتی که ایجاد شود، باعث بالا رفتن فشار داخل آپاندیس شده و همچنین باعث ایجاد التهاب و اختلال در جریان خون آن می شود. در صورت عدم درمان ، انسداد باعث سیاه شدن عضو و پاره شدن آن می شود.
شایعترین دلیل انسداد آپاندیس، گیر کردن گلوله سفتی از مدفوع در دهانه آپاندیس می باشد، گرچه گاهی در اثر عفونتهای میکروبی یا ویروسی لوله گوراشی هم، غدد لنفاوی متورم شده و می توانند روی آپاندیس فشار وارد کنند و باعث انسداد شوند.
در موارد نادری نیز، آسیب و ضربه های وارده به شکم نیز می تواند منجر به آپاندیسیت شود.
علائم و نشانه ها
مهمترین علائم بیماری عبارتند از :
– درد شکم : ابتدا در اطراف ناف بوده و پس از مدتی به ناحیه راست پائین شکم جابجا می شود.
– کاهش اشتها، تهوع ، استفراغ، اسهال یا یبوست، تب خفیف که پس از سایر علائم ایجاد می شود، عدم توانائی دفع گاز تورم شکم از سایر علائم همراه می توانند باشند .
توجه داشته باشید که فرد مبتلا به آپاندیسیت تمام علائم فوق را ممکن است نداشته باشد. درد شکم با حرکت ، تنفس عمیق ، سرفه و یا عطسه تشدید می شود. علاوه بر دردی که بیمار حس می کند، فشار دادن ناحیه درگیر شکم (اغلب طرف راست و پائین)باعث ایجاد درد می شود.
افراد بیمار با علائم غیر معمول : بعضی افراد نیاز به توجه ویژه برای تشخیص آپاندیست دارند. این افراد دارای شرایط خاص هستند که ممکن است علائم کلاسیک بیماری را که در بالا گفته شد نداشته باشند و گاهی تنها علامت آنها یک احساس ناخوشی می باشد. این افراد شامل:
– افرادی که داروهای سرکوب کننده سیستم مثل استروئیدها را دریافت می کنند.
– افرادی که عضو پیوندی دریافت کرده اند.
– افراد مبتلا به عفونت HIV.
– افراد مبتلا به دیابت.
– افراد مبتلا به سرطان و یا کسانیکه شیمی درمانی دریافت می کنند.
– افراد بسیار چاق.
– همچنین زنان حامله، شیرخواران ، کودکان و افراد سالمند نیز بعلت تشابه علائم بیماری با شرایط خاص آنها، نیازمند توجه ویژه می باشند.
در حاملگی درد شکم ، تهوع و استفراغ از علائم شایع بوده و نمی توان آنها را صد در صد به حساب آپاندیسیت گذاشت. بسیاری از زنانی که در دوران حاملگی مبتلا به آپاندیسیت شده اند، علائم کلاسیک آپاندیست را نداشته اند بنابراین تمام زنان حامله که دچار درد شکم می شوند باید حتماً به پزشک مراجعه کنند.
در نوزادان و کودکان کوچکتر بعلت اینکه قادر به برقراری ارتباط با والدین و پزشک نمی باشند اطلاع از نوع درد و کیفیت آن مقدور نمی باشدو پزشک نمی تواند اطلاعات قابل اعتمادی از زبان بیمار بشنود و فقط مجبور است به معاینه اکتفا کند و به دنبال علائمی که کمتر اختصصاصی هستند باشد ( مثل خستگی و یا استفراغ).
در کودکان نو پا که مبتلا به آپاندیسیت شده اند، گاهی بیماری با اختلال در غذا خوردن و خواب آلودگی خود را نشان می دهد. کودکان بزرگتر گاهی با یبوست بیماری خود را نشان می دهند ولی همچنین گاهی مدفوع کم حجم و آغشته به موکوس از علائم بیماری می باشد. با توجه باینکه علائم در کودکان بسیار وسیع و متفاوت است، هر کودکی با علائم مشکوک به آپاندیسیت باید سریعاً به پزشک مراجعه کند.
بیماران سالمند که در حالت عادی نیز بیشترگرفتارمشکلات پزشکی می باشند، در هنگام ابتلا به آپاندیسیت نیز علائمی متفاوت داشته و عوارض بیشتری گریبانگیر آنها می شود. در افراد سالمند، ابتلا به بیماری با تب خفیفتر و درد شکمی، با شدت کمتری همراه است. بسیاری از افراد سالمند تا مرحله نهائی بیماری که آپاندیس بسیار ملتهب شده و د رمعرض پاره شدن قرار گرفته است، چیزی متوجه نمی شوند. بنابراین هر فرد سالمند با تب خفیف و درد شکمی بسیار خفیف نیز باید توسط پزشک ویزیت شود.
تشخیص
1- تاریخچه پزشکی و معاینات بالینی : این مورد نکته اصلی در تشخیص بیماری است یعنی پرسشهای دقیق از علائم بیماری و معاینه فیزیکی توسط پزشک. هنگام ویزیت بیمار پزشک سوالات متعددی را می پرسد، مثلاً در مورد درد شکم از کیفیت درد، محل آن، الگوی درد و شدت درد پرسش می کند. همچنین در مورد مشکلات قبلی پزشکی فرد، جراحی قبلی،سابقه بیماری در افراد فامیل بیمار،داروهائی که فرد دریافت کرده است و موارد حساسیت فرد به دارو و غذا را می پرسد. در مورد سابقه مصرفالکل،سیگارو موادمخدر پرسش می شود.
قبل از انجام معاینه فیزیکی فرد، علائم حیاتی ( فشار خون ، درجه حرارت ، تعداد ضربان قلب و تعداد تنفس در هر دقیقه ) را ثبت می کند و آنوقت از سر تا پای بیمار بطور دقیق معاینه می شود . شرایط زیادی می تواند باعث درد شکم شود، حتی یک سینه پهلو یا بیماری قلبی گاهی با درد شکم خود را نشان می دهند و علائمی مثل تب، ضایعات پوستی و تورم غدد لنفاوی نیز اکثراً در شرایطی ایجاد می شود که بعمل جراحی نیاز ندارد.
معاینه شکم مهمترین قسمت برای تشخیص بیماری می باشد. محل درد و حساسیت به درد، مهمترین نکته در معاینه شکم است. درد علامتی است که بیمار نوع و محل آنرا توصیف می کند، ولی حساسیت به درد، دردی است که با لمس ایجاد شده و پزشک با معاینه خود به آن پی می برد. بهر صورت همانطور که گفته شد از یافته های معاینه فیزیکی است که پزشک باید به این نکته پی برد که درد شکم نیاز به جراحی دارد یا نه ؟
2- تستهای آزمایشگاهی : تستهای خونی برای کنترل علائم عفونت بررسی می شوند. مثلاً در این شرایط میزان گلبولهای سفید خون افزایش پیدا می کند. اندازه گیری یونهای موجود در خون نیز برای نشان دادن مشکلات و اختلالات میزان آب یا میزان یونهای موجود در خون بررسی می شوند. آزمایش ساده ادرار برای رد کردن عفونت ادراری انجام می شود. پزشکان همچنین برای زنانی که در سنین باروری هستند، ممکن است تست بارداری را درخواست نمایند، تا بتوانند بعضی از عوارض بارداری ناخواسته را که ممکن است با درد شکمی خود را نشان دهند، تشخیص بدهند.
3- تاریخچه پزشکی و معاینات بالینی : عکس ساده شکم برای نشان دادن انسداد، پارگی احشاء ، اجسام خارجی و در موارد نادر برای نشان دادن آپاندیکولیت ( که همان مدفوع سفت شده می باشد که در دهانه آپاندیس گیر کرده و علائم آپاندیسیت را بوجود آورده است) استفاده می شود.
سونوگرافی می تواند گاهی التهاب آپاندیس را نشان دهد و علاوه بر آن می تواند سایر علل درد شکمی مثل عوارض حاملگی و یا بیماریهای کیسه صفرا را تشخیص دهد.
CT اسکن تست دیگری است که در شرایط خاص ممکن است انجام گیرد. در این تست، مقاطعی از بدن بطور متوالی تصویربرداری می شوند و خصوصاً در شرایطی که تشخیص کلنیکی با شک روبرو می باشد، می توان از آن استفاده کرد زیرا می تواند بسیاری از اختلالات شکمی را مشخص کند.
4- سایر آزمایشات : در موارد انتخاب شده، خصوصاً در زنان درد شکمی می تواند ناشی از آپاندیس ملتهب و یا اختلالات تخمدان باشد، لاپاراسکوپی ممکن است کمک کننده باشد. گرچه در این تکنیک اشعه X بکار نمی رود و از این نظر خطری ندارد ولی نیاز به بیهوشی عمومی دارد. لاپاراسکوپ یک لوله نازک می باشد که یک دوربین کوچک به آن متصل بوده و پزشک از طریق یک برش کوچک آنرا وارد بدن بیمار کرده و می تواند بوسیله آن اعضاء و جراح شکم بیمار را مشاهد کند.
همچنین از محاسن لاپاراسکوپی این است که اگر بیماری تشخیص داده شده طی عمل لاپاراسکوپی، از بیماریهائی باشد که نیاز به عمل جراحی داشته باشد، می توان همزمان عمل جراحی بیمار را انجام داد.
درمان
1-جراحی : آپاندیسیت حاد، با عمل جراحی و برداشتن آپاندیس ملتهب درمان می شود. این جراحی یا از طریق جراحی باز و از یک برش در ناحیه پائین و راست شکم و یا از طریق لاپارسکوپ و با 4-3 برش بسیار ریز انجام می شود. لاپاراسکوپ خصوصاً زمانیکه تشخیص بیمار همراه شک بوده باشد و بخواهیم سایر موارد درد شکم را نیز بررسی می کنیم استفاده می شود. بعضی از بیماران نیز لاپاراسکوپی را ترجیح می دهند، زیرا اندازه برش آن کوچکتر، بهبود سریعتر و با درد کمتری همراه است و داروی ضد درد کمتری را نیاز دارد.
نکته قابل توجه این است که پزشکان پس از عمل در هر صورت آپاندیس را بر می دارند. یعنی حتی اگر پس از عمل متوجه شوند که که آپاندیس سالم بوده و تشخیص آنها اشتباه بوده است، آپاندیس برداشته می شود تا اگر در آینده فرد دچار درد شکم شد، درد بیمار به آپاندیس او نسبت داده نشود.
بهبودی کامل پس از عمل جراحی برداشت آپاندیس ممکن است، چند هفته طول بکشد. پزشک در این دوره به بیمار توصیه می کند، فعالیت فیزیکی خود را محدود کرده و برای وی داروی ضد درد تجویز می شود.
بهبودی پس از عمل لاپارسکوپی بطور کلی سریعتر از عمل جراحی باز صورت می گیرد ولی برای مدت 6-4 هفته توصیه می شود که از كار سنگین خودداری کند.
2- آنتی بیوتیک و سایر درمانها : اگر تشخیص نامشخص باشد، بیمار ممکن است تحت نظر گرفته شود و یا گاهی تجویز آنتی بیوتیک برای آنها صورت می گیرد. این رویه بیشتر زمانی مورد استفاده قرار می گیرد که پزشک علت درد شکم را به یک بیماری غیر جراحی و طبی مربوط بداند تا یک بیماری نیازمند جراحی.
اگر درد شکم ناشی از نوعی عفونت باشد، علائم با تزریق وریدی آنتی بیوتیک و مایعات درمان می شود، ولی بطور کلی آپاندیسیت بیماریی نیست که درمان طبی داشته باشد و نیازمند جراحی است.
ندرتاً بدن می تواند عفونت پدید آمده توسط یک آپاندیس پاره شده را محدود کرده و تشکیل آبسه (دمل چرکی) دهد( بجای گسترده شدن عفونت در کل شکم، در یک نقطه آبسه تشکیل می دهد. ) پزشکان در این موارد آبسه را با استفاده از یک وسیله بنام « دِرَن » تخلیه کرده و « دِرَن » را برای چندین هفته در محل باقی می گذارند تا کاملاً آبسه خشک شود و پس از خشک شدن آبسه و رفع التهاب عمل جراحی برداشت آپاندیس انجام می شود.
عوارض : وخیم ترین عارضه آپاندیسیت، پاره شدن آپاندیسیت است . این عارضه در صورت تأخیر در تشخیص آپاندیسیت ایجاد شده و در نوزادان، کودکان کوچکتر، افراد سالمند این احتمال بالاتر است. پاره شدن آپاندیس می تـواند باعث التهاب جدار شکم و بافت پوشاننده احشاء و ایجاد آبسه گردد. در افراد کمی عوارض آپاندیسیت می تواند باعث نارسائی اعضاء مهم (مثل کلیه، ریه، مغز و … ). یا حتی مرگ شود.
دکتر سید محمد رضا حکیمیان
منبع-http://www.pzeshk.com
