اگر کسی در مسیر اصلی زندگی خود قرار نگیرد ممکن است نه موفقیتش به حد واقعی و قابل‌قبولی برسد و نه از زندگی خود رضایت داشته باشد. اهمیت استعدادیابی در بچه‌ها آنقدر زیاد است که پدرها و مادرها باید از سنین کودکی به‌طور جدی برای کشف این استعدادها کمر همت ببندند زیرا والدین بهترین کاشف فرزندان خود هستند. استعدادیابی، سرمایه‌گذاری مهمی است چون با صرف انرژی کمتری بچه‌ها را به بازدهی بیشتر می‌رساند. جامعه‌ای که اغلب افراد آن در جایگاه‌هایی مشغول به‌کار هستند که آن کار ربطی به رشته تحصیلی‌شان ندارد یعنی افراد آنطور که باید استعدادیابی نشده‌اند.
حاشیه‌های مهم‌تر از متن چیست؟
وقتی می‌گوییم استعداد کاری در یک فرد بالاست که در مقایسه با دیگران یا در شرایط معمول، اگر او در معرض یادگیری یا امتحانی قرار بگیرد، یادگیری‌اش بیشتر از بقیه باشد یا اینکه در زمان کمتر، کارایی بالاتری نسبت به هزینه‌ای که برای او صرف شده است، داشته باشد. شما در قدم اول برای اینکه کاشف فرزند خود باشید نیاز دارید تا این نکته‌ها را بدانید:
1- تصورتان را از آینده بچه‌ها با رؤیاها و آرزوهای خود خلط نکنید؛ مثل مادری که همیشه دوست داشته است پسرش مهندس شود اما غافل از اینکه آن پسر، قدرت کلام خاصی دارد.
2- از نخستین سال‌های تولد فرزندتان نحوه رشد او در زمینه‌های مختلف (رشد حافظه، توانایی جسمانی، قدرت بیان و…) را زیرنظر داشته باشید تا ببینید به‌ازای چه میزان صرف وقت و تمرین، یک مهارت در او رشد می‌کند؟
3- کودک یا نوجوانتان را در معرض مشاغل مختلف قرار دهید تا واکنش او را ببینید و به علاقه او پی ببرید. نمایشگاه‌ها، فیلم‌ها، کتاب‌ها، صحبت با دوستان و آشنایان و… یکی از راه‌های آشنایی با مشاغل است.
4- یادتان باشد که استعداد جدا از علاقه است اما به این معنا نیست که اگر فرزند شما به موضوعی بسیار علاقه دارد اما شما گمان می‌کنید که او استعداد خاصی در این زمینه ندارد، پس نباید به او کمک کنید. از مهم‌ترین دلایل پرورش یک استعداد ایجاد انگیزه است. کمک کنید تا علاقه او با انگیزه و همت همراه شود تا در این صورت فرزند دلبند شما خیلی قدرتمند به حرکت ادامه بدهد.
اینطوری استعدادیابی کنید
برای اینکه بدانید فرزند شما به چه مهارت‌هایی علاقه نشان می‌دهد و استعداد او در چه زمینه‌هایی ارزش سرمایه‌گذاری دارد باید در ابتدا او را خوب بشناسید. شناخت شخصیت کودک و آگاهی از ریزه‌کاری‌های اخلاقی او می‌تواند کمک بزرگی برای شما باشد. برای اینکه بتوانیم به شما کمکی کرده باشیم، کودکان را از لحاظ شخصیت به 8دسته تقسیم کرده‌ایم.
1- کلامی‌‌ها
کودکانی که دارای مهارت بالا در زمینه کلامی و زبانی هستند در این دسته جا می‌گیرند. اگر فرزندی دارید که از بین سرگرمی‌های مختلف به خواندن، نوشتن، داستان‌سرایی و بازی با کلمات و اجرای نمایش علاقه نشان می‌دهد، احتمالا در این گروه قرار دارد. برای پرورش بیشتر این استعداد نیاز دارید از این ابزار کمک بگیرید: کتاب‌های علمی و داستان، نوارها و سی‌دی‌های آموزشی، ابزارهای نوشتاری، دفترهای یادداشت، مکالمه بیشتر با او، مباحثه، مذاکره و تحریک حس داستان‌سرایی. بچه‌های این دسته می‌توانند در آینده در رشته‌هایی مثل علوم‌انسانی، خبرنگاری، روانشناسی ، جامعه‌شناسی و علوم دینی تحصیل کنند. احتمال موفقیت این بچه‌ها در انواع مشاغل مربوط به این حوزه‌ها مثل تدریس، نویسندگی، تبلیغ‌دینی، گویندگی، تحلیلگری و مشاوره بیشتر است.
2- منطقی‌ها
کودکانی که مهارت بالایی در زمینه منطق- ریاضی دارند. این بچه‌ها دائم به استدلال‌کردن، تجربه‌کردن، سؤال‌کردن، حل معماهای ریاضی و محاسبات علاقه نشان می‌دهند. برای کمک به این بچه‌ها از ابزارهایی مثل سرگرمی‌های علمی، حل کردن معماها، سپردن مسئولیت دخل و خرج یک روز خانه، سر زدن به خانه‌های نجوم، موزه‌ها و… استفاده کنید. بچه‌های این گروه در رشته‌های ریاضی، آمار، علوم انسانی گرایش فلسفه و حسابداری و مشاغلی مثل انواع مهندسی‌ها، کارهای فنی، حسابداری و… توانا هستند. اگر تمایل دارید این بچه‌ها در زمینه تحصیلی پیشرفت کنند، میتوانید از استعداد آنها استفاده کنید زیرا حافظه این بچه‌ها عددی است و برای نشانه‌گذاری درس‌ها، نکته سؤال‌ها و… بهتر است برای آنها از نشانه‌گذاری عددی کمک بگیرید تا نتیجه بهتری دریافت کنید. مثلا به این شکل که سؤال یک شامل 5 مورد می‌شود.
3- مکانی‌ها
کودکانی که در زمینه حفظ و شناخت موقعیت مکانی تبحر دارند. توجه این بچه‌ها اغلب به تصویرها، نقشه‌ها، کروکی‌ها و عکس‌هاست. در این زمینه از تخیل هم زیاد کمک می‌گیرند. این گروه از بچه‌ها دوست دارند هر طور شده مدادی در دست بگیرند و جایی را خط‌خطی کنند. میتوانید زمینه کارهایی مثل طراحی، نقاشی، مجسمه‌سازی، تولید آثارهنری، ساخت انواع لگوها، ویدئوها، فیلم‌ها، اسلایدها و بازی‌های تخیلی، حل معما، نقاشی کتاب‌های مصور و رفتن به موزه‌های علمی را برای آنها فراهم کنید. نقاش، معمار، مهندس راه و ساختمان، طراح داخلی و گرافیک ازجمله کارهایی است که از عهده این گروه به خوبی برمی‌آید. بچه‌هایی که هوش مکانی دارند برای پیشرفت تحصیلی‌شان نیاز دارند تا در درس‌ها، نشانه تصویری پیدا کنند. مثلا برایشان چند رنگ ماژیک بخرید و به آنها یاد دهید نمودار و فهرست و جدول درست کنند. حتی میتوانید برای درس خواندن بازی عکس گرفتن از صفحه‌ها را به آنها یاد بدهید. برای این بازی بچه‌ها به صفحه کتاب نگاه می‌کنند و مطالب را به ذهن می‌سپارند، حالا چشمشان را باید ببندند و تعریف کنند چه چیزی به یاد دارند؟ بارها تمرین این بازی، حافظه تصویری آنها را تقویت می‌کند.
4- حسی و حرکتی‌ها
کودکانی که دارای مهارت بالا در زمینه حرکتی- جسمانی هستند. اغلب به کمک حواس خودشان می‌خواهند محیط را تجربه کنند و قدرت حواس‌شان بالاست. مثلا در مسابقه‌هایی که چشم آنها را ببندید تا شیء یا بوی مدنظر شما را حدس بزنند برنده می‌شوند. این گروه از افراد علاقه دارند به دویدن، پریدن، ساختن، انواع ورزش‌ها، لمس‌کردن و بیان‌کردن با ایما و اشاره.این بچه‌ها برای پرورش استعدادهایشان به ابزارهایی مثل نمایش، درام، حرکت، اشیایی برای ساختن، سفالگری، ورزش و بازی‌های فیزیکی، تجربیات لامسه‌ای و آموزش علمی نیاز دارند. این علاقه‌ها اگر حتی محدود است شما میتوانید با ایجاد فرصت‌هایی برای تجربه کردن این شرایط، مطمئن شوید که این استعداد در او وجود دارد یا نه. این بچه‌ها اگر بتوانند مسئله درسی‌شان را به‌صورت نمایش، پانتومیم وگردش علمی یاد بگیرند، موفق‌تر هستند.
5- آهنگین‌ها
کودکانی که از کودکی به شعرهای ریتمیک علاقه دارند، زود می‌توانند روی چند کلمه پشت سر هم‌آهنگ بگذارند و شعر‌ها را زود به حافظه می‌سپارند. این بچه‌ها به خواندن، سوت‌زدن، زمزمه‌کردن، ضربه‌زدن با دست و پا و گوش‌دادن علاقه نشان می‌دهند. فعالیت‌هایی که میتوانید به این بچه‌ها پیشنهاد بدهید که حتی در آینده هم برای آنها می‌تواند به موفقیت آنها کمک کند فعالیت‌هایی مانند خواندن قرآن با صدای خوش، مداحی، آهنگ گذاشتن روی شعرهای کتاب‌های درسی و… است. بهترین روش یادگیری این بچه‌ها، شنیدن است. برایشان توضیح دهید و بگویید تا با آهنگ مطلب درسی‌شان را بخوانند؛ نیازی نیست این آهنگ حرفه‌ای باشد حتی نشانه‌گذاری مطالب با ضربه‌زدن‌های مختلف مثلا انواع حیوانات با 3 ضربه، انواع سنگ‌ها با 4 ضربه و… می‌تواند به آنها کمک کند.
6- میان فردی‌ها
این کودکان اغلب دوست دارند با دیگران تعامل کنند، حرف بزنند، راهنمایی کنند، کارگروهی کنند وگروه را هدایت کنند. اگر چنین فرزندی دارید بدانید که این استعداد لازمه موفق شدن در بسیاری از استعدادهای دیگر است پس با ایجاد فرصت انجام کارهای گروهی، بازی‌های گروهی، بیشتر کردن صله‌رحم، فرستادن او به دوره‌های کارآموزی در محیط‌های دیگر به غیراز خانواده و ایجاد رابطه صمیمی بیشتر بین افراد خانواده به بهتر‌شدن روابط اجتماعی آنها کمک کنید. اغلب این بچه‌ها در آینده می‌توانند مدیر، معلم، روانشناس، جامعه‌شناس، مدیر گروه‌های مختلف و مسئول شرکت‌ها و سازمان‌ها باشند. اغلب یادگیری‌های موفق این گروه وقتی است که به‌صورت دسته‌جمعی درس بخوانند.
7- درون فردی‌ها
این دسته از کودکان به خواسته‌ها، احساسات و اهداف خودعلاقه دارند و خودشناسی خوبی دارند. در رفتارهای این بچه‌ها علاقه به کارهای انفرادی، برنامه‌ریزی برای آینده‌شان و تخیل درباره آینده را می‌بینید. این بچه‌ها اغلب عزت‌نفس و خویشتن‌داری خوبی دارند. این گروه از بچه‌ها در رشته‌های معنوی، فلسفی، درمانگری، برنامه‌ریزی مراکز و… می‌توانند موفق شوند. بچه‌های این گروه برای یادگیری بهتر باید فضای فردی داشته باشند، مجلات جمع‌آوری کنند و باید اجازه داشته باشند خودشان به کارهای شخصی و تکالیف‌شان رسیدگی کنند. تلاش برای واردکردن این بچه‌ها به گروه اگر با شیوه‌های درست باشد کمی راهگشاست.
8- طبیعت‌گراها
کودکانی که مهارت طبیعت‌گرایی دارند و به محیط‌زیست، اشکال طبیعی و هنرهای وابسته آن علاقه دارند جزو این دسته هستند. اگر می‌خواهید برای پرورش این بچه‌ها کاری کنید، از کتاب، فیلم، خرید ذره‌بین، استفاده از شبکه‌های مستند طبیعت در خانه، سرزدن به باغ‌وحش، سفر رفتن و تهیه یک باغچه کوچک در خانه کمک بگیرید. این بچه‌ها می‌توانند با حمایت شما یک گلخانه‌دار، مهندس کشاورزی، محیط‌بان، پرورش‌دهنده حیوانات در زمینه دامداری و… باشند. برای تقویت درس‌های مرتبط با علوم‌تجربی این فرزندان، مهیا کردن تجربه‌های عملی در دل طبیعت بسیار تأثیر‌گذار است.
کارشناس: دکتر فروغ نیلچی‌زاده استاد حوزه و دانشگاه
دختری یکساله دارم و به‌دلیل موقعیت شغلی همسرم اکثرا با فرزندم تنها هستم و همه کارهای او را باید خودم به تنهایی انجام دهم. همین موضوع فشار زیادی به من وارد می‌کند و باعث می‌شود تا گاهی اوقات از شدت خستگی و به‌صورت ناخودآگاه سر فرزندم داد بزنم و بعد حس عذاب وجدان شدیدی به سراغم می‌آید. آیا این کار در آینده بر روحیه او تأثیر می‌گذارد؟ و اینکه مرا راهنمایی کنید که چگونه می‌توانم به اعصاب خودم مسلط باشم و سر فرزندم داد نزنم.
قطعا این کار شما در روحیه فرزندتان تأثیر می‌گذارد. آیا اگر کسی سر شما داد بزند روی شما اثر منفی نخواهد داشت؟ یادتان باشد قدرت گیرندگی فرزندتان خیلی بیشتر از شماست. قطعا به‌خاطر فریادهای شما او در آینده احساس بی‌پناهی و عدم‌امنیت عاطفی خواهد کرد. کودک شما خوب این چیزها را می‌فهمد. اگر به او اخم کنید سریع به گریه می‌افتد و اگر بخندید می‌خندد. شما زحمت می‌کشید و یک برکت الهی و یک کوچولوی بابرکت را پرورش می‌دهید. اینکه در مقابل رفتار و حرکات او که خیلی وقت‌ها هم ظاهرا فکر می‌کنید حرف شما را نمی‌فهمد، دچار بی‌تابی می‌شوید، رفتاری آسیب‌زننده است.
شما باید از تنهایی کاذبتان بیرون بیایید و با فرزندتان به پارک، مسجد و جاهای دیگر بروید. در یک محیط معنوی قرار بگیرید، ارتباط اجتماعی مناسب و سالم داشته باشید و این فرصت را برای اینکه دوست داشته شوید و دیگران هم این امکان را داشته باشند که به شما محبت کنند فراهم کرده باشید. شما باید فرصتی را بگذارید و ازبین همسایه‌ها با یکی از آنها که از لحاظ روحی و اخلاقی با هم هماهنگی بیشتری دارید انس بگیرید و بچه را به او بسپارید و فرصتی را برای خود ایجاد کنید که کاری را که دوست دارید انجام دهید.
اگر همسایه خود را نمی‌شناسید و با او آشنایی ندارید میتوانید چندبار او را به خانه‌تان دعوت کنید و رفتار و اخلاق او و فرزندانش را زیرنظر بگیرید. وقتی به یک اطمینان قلبی رسیدید راحت میتوانید بچه را به او بسپارید. از این طریق این امکان فراهم می‌آید که شما از این حالت خستگی بیرون بیایید. از سوی دیگر حتما فرصتی برای مطالعه، ورزش و پرداختن به علایق مورد نیازتان ایجاد کنید و از این طریق میتوانید آن شادی و نشاط را در خود ایجاد کنید.
همشهری آنلاین
