اختلالات قاعدگی در هر سنی و به هر علتی که رخ دهند باعث دلهره خانم‌ها و دختران جوان می‌شوند چراکه زنگ خطری برای وجود یک مشکل در بدن هستند. قاعدگی‌های زودتر یا دیرتر از موعد، خونریزی‌های کم یا بیش از حد، لکه‌بینی بین قاعدگی‌ها، دردهای طاقت‌فرسای عادت ماهانه، قطع قاعدگی و. . . همگی علل خاص خود را دارند و اغلب درمان‌پذیرند، اما درصورت بی‌توجهی حتی می‌توانند منجر به نازایی شوند؛ پس هرگز این اختلالات را دست کم نگیرید و به این امید نباشید که خودبه‌خود برطرف خواهند شد.
در اولین فرصت از یک متخصص زنان یا فوق تخصص غدد وقت ویزیت بگیرید و درمان را آغاز کنید. در این مقاله دکتر سیما قاسم‌زاده، متخصص زنان و زایمان و استادیار دانشگاه علوم پزشکی ارتش (آجا) شما را با انواع اختلالات قاعدگی و راههای درمان آنها آشنا می‌کند.
در دو سال اول، درمان لازم نیست
قاعدگی به‌طور طبیعی از سن 12 تا 13 سالگی شروع می‌شود. در دو سال اول نیز ممکن است نامنظم باشد. درواقع کوتاه بودن یا بلند بودن دوره‌های قاعدگی در این دوران طبیعی است زیرا تخمک‌گذاری انجام نمی‌شود، بنابراین نیازی به درمان هم وجود ندارد، مگر اینکه خونریزی شدید باشد و فرد دچار کم‌خونی شود. در این صورت می‌توان از درمان‌های موقتی خوراکی یا تزریقی استفاده کرد. در موارد شدید هم با کمک قرص‌های جلوگیری LD می‌توان خونریزی ماهانه را کاهش داد. در بی نظمی های قاعدگی عوامل متعددی دخیل هستند که در اینجا به آنها اشاره خواهیم کرد.
عامل شماره 1: تخمدان پلی‌کیستیک
بی‌نظمی‌های قاعدگی در هر سنی علل بخصوصی دارند و درمان آنها نیز باید با توجه به سن صورت گیرد. یکی از اختلالات شایع در سن نوجوانی بیماری پلی‌کیستیک تخمدان است. در این بیماری تخمدان دچار کیست‌های ریز می‌شود. به عبارتی فولیکول‌ها تا سطح تخمدان می‌آیند اما آزاد نمی‌شوند، بنابراین تخمک‌گذاری صورت نمی‌گیرد.
از علائم این اختلال می‌توان به افزایش موهای زائد، چاقی، آکنه، نازایی و دوره‌های قاعدگی بیش از 35 روز اشاره کرد. درمان آن نیز باتوجه به علائم، سن و شرایط بیمار صورت می‌گیرد؛ برای مثال داروهایی که برای رفع موهای زائد تجویز می‌شوند متفاوت از داروهای درمان نازایی حاصل این اختلال هستند.
عامل شماره 2: فیبروم
فیبروم‌ها از شایع‌ترین تومورهای خوش‌خیم دستگاه تناسلی زنان هستند که می‌توانند باعث اختلالات قاعدگی شوند، به‌خصوص اگر از نوع زیر مخاطی و «اینترامورال» باشند. فیبروم‌های خارج از رحم هم معمولا باعث درد لگن می‌شوند. به‌طور کلی از علائم فیبروم‌ها می‌توان به خونریزی شدید قاعدگی، دردهای قاعدگی، علائم مربوط به فشار روی احشای لگنی، تکرر ادرار، یبوست، درد موقع نزدیکی، سقط‌های مکرر، زایمان پیش از موعد و اتساع شکم اشاره کرد. تشخیص آن هم معمولا با سونوگرافی و معاینه انجام می‌شود؛ درمان نیز بستگی به علائم و اندازه تومور دارد.
در صورت کوچک بودن و نداشتن هیچ‌گونه علامت، درمان خاصی نیاز نیست اما در صورت وجود درد می‌توان از قرص‌های جلوگیری از بارداری و داروهای مسکن استفاده کرد. برای برداشت فیبروم‌های داخل حفره رحمی هم می‌توان از هیستروسکوپ استفاده کرد. در مورد فیبروم‌های بزرگ نیز اگر خانم تمایل به بارداری داشته باشد، می‌توان با عمل جراحی لاپاراسکوپی یا لاپاراتومی، فیبروم را خارج کرد. اگر هم خانم تمایل به بارداری نداشته باشد، می‌توان با برداشتن رحم، بیماری را به‌طور قطعی درمان کرد.
عامل شماره 3: آندومتریوز
قاعدگی‌های دردناک «دیسمنوره» نام دارند که خود به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم می‌شوند. در دیسمنوره اولیه، درد با شروع قاعدگی آغاز می‌شود و دو تا سه روز بعد قطع می‌شود. این درد طبیعی است؛ بنابراین احتیاج به درمان خاصی ندارد و مسکن‌هایی مثل مفنامیک اسید بهترین روش برای رفع آنها هستند. در دیسمنوره‌های ثانویه درد با قاعدگی شروع می‌شود اما قبل و بعد از قاعدگی هم وجود دارد.
شایع‌ترین علت این درد «آندومتریوز» است. در این بیماری، مخاط رحم در جایی غیر از رحم قرار می‌گیرد و هر ماه با قاعدگی و مقاربت درد شدید ایجاد می‌کند. آندومتریوز در 50 درصد دختران جوانی که برای ارزیابی درد مزمن لگن یا دردهای قاعدگی لاپاراسکوپی می‌شوند، قابل مشاهده است. این بیماری معمولا در سنین 25 تا 35 سالگی تشخیص داده می‌شود و در زنان طبقه اقتصادی بالاتر که حاملگی را به تاخیر می‌اندازند شایع‌تر است. به همین دلیل دختر خانم‌هایی که قاعدگی‌های خیلی دردناک دارند حتما باید از این لحاظ بررسی شوند. علت بروز آندومتریوز هنوز اثبات نشده است اما به نظر می‌رسد مهم‌ترین عامل آن برگشت خون قاعدگی از طریق لوله‌های رحم به داخل شکم باشد. این بیماری درجات مختلفی دارد و ممکن است بین قاعدگی‌ها لکه‌بینی نیز ایجاد کند.
در مراحل بالاتر هم باعث نازایی می‌شود، همچنین با افزایش سطح هورمون استروژن در بدن تقویت می‌شود. تشخیص آن نیز از طریق لاپاراسکوپی و آزمایش تومورمارکر 125 CA انجام می‌شود. درمان آندومتریوز بستگی به‌شدت علائم، وسعت و محل بیماری، تمایل بیمار برای حاملگی و سن بیمار دارد. در علائم خفیف، قرص‌های مسکن و جلوگیری از بارداری به صورت دوره‌ای یا مداوم تجویز می‌شوند. در صورت وجود علائم شدید و حاد نیز جراحی ضرورت دارد، البته درصورتی‌که بیمار قصد حاملگی در آینده نداشته باشد.
عامل شماره 4: یائسگی
تمامی خانم‌ها با نزدیک شدن به یائسگی دچار عدم تخمک‌گذاری و اختلالات قاعدگی می‌شوند زیرا تخمک‌های‌شان رو به اتمام می‌رود. در همین زمان احتمال سرطان‌های رحم هم زیاد می‌شود. به همین خاطر اگر خانم‌های بالای 40 سال دچار بی‌نظمی‌های شدید قاعدگی شوند حتما باید کورتاژ تشخیصی و بیوپسی از داخل رحم انجام دهند تا علل بدخیمی برای‌شان رد شود. علاوه براین اگر خانمی یائسه شود و برای 6 ماه عادت ماهانه نشود اما مجددا خونریزی مشاهده کند، باید حتما مورد بررسی قرار گیرد.
این حالت غیرطبیعی است و شایع‌ترین علت آن خشکی و آتروفی رحم است و مهم‌ترین علت آن نیز سرطان است. کسانی که بعد از یائسگی هورمون درمانی می‌شوند هم ممکن است در 6 ماه اول خونریزی داشته باشند اما بعد از آن خونریزی‌شان قطع خواهد شد. با این حال باید حتما سونوگرافی انجام دهند تا درصورت افزایش ضخامت رحم، از بافت آن نمونه‌برداری شود.
نکته: بیشتر زنان در سنین 47 تا 51 سالگی بسته به شرایط محیطی و فردی، یائسه می‌شوند اما اگر یائسگی در زمانی زودتر از موعد طبیعی رخ دهد، طبیعی محسوب نمی‌شود و فرد باید هرچه سریع‌تر تحت درمان قرار گیرد. این اتفاق معمولا برای خانم‌هایی می‌افتد که مبتلا به تنبلی تخمدان هستند و سطح استروژن خون‌شان کاهش یافته است.
سایر عوامل: اختلالات هورمونی،پولیپ، زخم و عفونت
اختلالات هورمونی، کم‌کاری و پرکاری تیروئید و ترشح بیش از حد پرولاکتین (هورمون مترشحه از غده هیپوفیز) از دیگر علل بی‌نظمی‌های قاعدگی به حساب می‌آیند که با درمان آنها اختلال قاعدگی نیز رفع می‌شود. پولیپ‌های داخل رحم و دهانه آن نیز بافت‌هایی کوچک، پیاز مانند و دارای ساقه هستند که می‌توانند باعث بی‌نظمی قاعدگی شوند.
برای درمان آنها هم می‌توان از روش‌های مختلف دارویی تا جراحی استفاده کرد. علاوه براینها، بعضی خانم‌ها در میانه سیکل دچار لکه‌بینی یا خونریزی می‌شوند که از علل آن می‌توان به زخم‌های دهانه رحم، اختلالات هورمونی، فیبروم و پولیپ اشاره کرد. عفونت‌ها یا التهاب‌های داخل رحم و دهانه آن (سرویسیت) هم می‌توانند بین قاعدگی‌ها یا موقع مقاربت لکه‌بینی ایجاد کنند اما باعث تشدید خونریزی قاعدگی نخواهند شد.
قاعدگی طبیعی چه ویژگی‌هایی دارد؟
دوره قاعدگی (از روز اول عادت ماهانه تا اولین روز عادت ماهانه بعدی) باید بین 24 تا 35 روز باشد. متوسط آن نیز 28 روز است. از این دوره 7 روز به خونریزی اختصاص دارد. بعد از آن نیز دوره تخمک‌گذاری آغاز می‌شود. به این ترتیب که در میانه سیکل تخمک آزاد می‌شود و 14 روز بعد از آن مجددا قاعدگی اتفاق می‌افتد. درواقع این دوران 14 روزه پس از تخمک‌گذاری در تمام خانم‌ها یکسان است و فقط 14 روز اول دوره ممکن است طولانی‌تر یا کوتاه‌تر شود.
دوران قاعدگی کمتر از 24 روز «پلی منوره» و بیشتر از 35 روز «الیگومنوره» نام دارد. میزان خونریزی قاعدگی هم باید هر بار بین 30 تا 80 سی‌سی باشد. خونریزی کمتر از 30 سی‌سی «هایپومنوره» و بیشتر از 80 سی‌سی «هایپرمنوره» نام دارد. عدم شروع قاعدگی از ابتدا یا قطع آن برای سه ماه در خانمی که قاعدگی‌های منظمی داشته است نیز «آمنوره» نام دارد که از علل آن می‌توان به اختلالات ژنتیکی، اختلالات هورمونی، باردار بودن و. . . اشاره کرد.زندگی ایده آل
