چگونه عارضه ناباروری به وجود می آید و مهمترین دلایل ایجاد آن چه عاملی است و مهمترین و رایج ترین اختلالات رحمی در بین بانوان که منجر به نازاشدن آن ها می شود کدام است؟
عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن سینا با بیان اینکه حدود 15 درصد از مشکلات ناباروری را عوامل و ناهنجاری‌های رحمی تشکیل می‌دهند، گفت: به علت آنکه رحم پذیرای بارداری و محل رشد جنین است، لذا فاکتور مهمی در باروری به شمار می‌رود که در امر تشخیص ناباروری نیازمند دقت و توجه بسیاری است.
دکتر مژده ذنوبی، در تشریح شایع‌ترین علل و اختلالات رحمی گفت: در بحث اختلالات رحمی بیش از آنکه با ناباروری درگیر باشیم در موضوع سقط مکرر با آنها مواجه هستیم و در واقع این اختلالات نقش بیشتری را در سقط مکرر ایفا می‌کنند.
وی افزود: پولیپ‌ها جزو شایع‌ترین اختلالات رحمی هستند و نسبت به بافت آندومتر که در واقع لایه‌های داخل رحم هستند، رشد اضافه‌تری دارند و میوم‌ها (فیبروم) نیز از نظر محل قرار گرفتن در رحم نسبت به ابعادشان اهمیت بیشتری دارند.
عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن سینا درباره زمان ایجاد اختلالات رحمی گفت: اختلالات مادرزادی رحمی نیز همچون مشکل و آناتومی رحم از دوران جنینی شکل می‌گیرند.
وی با اشاره به اینکه پولیپ جزو اختلالات شایع رحمی است، گفت: پولیپ بخشی از بافت آندومتر است که بر اثر رشد بیش از حد به داخل حفره رحمی ایجاد می‌شود . این رشد تحت تاثیر هورمون‌ها است و زنانی که مبتلا به ناباروری هستند پس از مراجعه برای درمان، عموما در سیکل‌هایی قرار می‌گیرند که جهت تحریک تخمدان ممکن است از داروهای هورمونی استروژنی استفاده شود که به خاطر افزایش سطح هورمون رشد بیشتری دارد و پس از چند سیکل، بسیار بزرگتر ظاهر می‌شوند.
ذنوبی با تاکید بر اینکه برای پولیپ‌های کوچک و زیر نیم سانتی‌متر که در اغلب اوقات بی‌علامت است، درمانی انجام نمی‌شود، ادامه داد: در بیشتر مواقع به علت وجود یک پولیپ کوچک بیمار را مورد عمل جراحی قرار نمی‌دهیم، چرا که اغلب مشاهده شده است بیماری با وجود پولیپ در رحم خود پس از سیکل قاعدگی حتی باردار شده و بارداری سالم نیز داشته است.
این متخصص زنان و زایمان همچنین تاکید کرد: پولیپ تنها در صورتی که حفره رحمی را پر کرده باشد و رحم نتواند جنین را بپذیرد، برداشته می‌شود.
ذنوبی همچنین در تشریح سپتوم (تیغه بین رحمی) گفت: در واقع سپتوم از جمله اختلالات مادرزادی رحمی به شمار می آید که شیوع پائینی دارد؛ به طوری که در جامعه غیر از گروه نازایی، کمتر از نیم درصد را شامل می‌شود که طبیعتا در گروه نازایی بیشتر است و شاید تا پنج درصد ما شاهد این اختلالات هستیم که در واقع این امر به دوره جنینی باز می‌گردد.
وی روش درمانی سپتوم را از طریق لاپاروسکوپی و هیستروسکوپی عنوان کرد و گفت: این دو روش باید به صورت توام با یکدیگر انجام شوند که البته جراحی اصلی از طریق هیستروسکوپی صورت می‌گیرد. سپتوم بیش از نازایی سبب سقط مکرر می‌شود و به عنوان اولین ناهنجاری مادرزادی رحمی به شمار می‌رود.
عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن سینا، پس از سپتوم، از رحم دو شاخ به عنوان دومین ناهنجاری رحمی یاد کرد و ادامه داد: در صورت تشخیص رحم دو شاخ در سونوگرافی بیمار، باید سونوگرافی سه بعدی جهت تشخیص قطعی صورت گیرد، هر رحم دو شاخی لزوما به عمل نیاز ندارد، حتی اگر بیمار در سه ماهه اول بارداری خود سقط داشته باشد، زیرا عمل رحم دو شاخ عملی بسیار پیشرفته و پیچیده است که اگر با لاپاروسکوپی انجام شود نیاز به عمل مجدد دارد و عوارض زیادی همچون چسبندگی داخل لگنی و … دارد.
وی همچنین افزود: تنها در بیمارانی رحم دو شاخ باید مورد عمل جراحی قرار گیرد که سقط مکرر در سه ماهه دوم بارداری داشته باشند، زیرا در سه ماهه اول ممکن است علل التهابی و عفونی وجود داشته باشد.
در ادامه، دکتر حسین آصف جاه، جراح لاپاروسکوپی و نازایی و عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن سینا، در تشریح چگونگی تشخیص علل و اختلالات رحمی در ناباروری اظهار کرد: یکی از راه‌های صحیح و دقیق تشخیص ضایعات رحمی که بدون درد و استفاده از اشعه باشد، سونوگرافی است که با دقت تشخیص بالای 95 درصد می‌تواند ضایعات را نشان دهد.
وی افزود: چنانچه به هر دلیلی ضایعات رحمی در سونوگرافی مشخص نباشد، ما ناچار هستیم تا به تست‌های پاراکلینیکی و تخصصی پیچیده‌تری رو آوریم که یکی از آنها ام آر آی است و روش دیگر «سونو هسیتروگرام» است که از طریق تزریق مایع استریل به داخل حفره رحمی انجام می‌شود. این روش یک تست ساده و بسیار خوب به شمار می‌رود که توانایی تشخیص لازم را به ما می‌دهد. اینکه کدام بیمار نیاز به عمل جراحی دارد به محل قرار گرفتن آن ضایعه بستگی دارد.
آصف‌جاه با تأکید بر اینکه بهتر است زنان در هر سال حداقل یک سونوگرافی انجام دهند، گفت: دو سوم ضایعات رحمی همچون کیست‌های تخمدانی بدون علامت هستند و بنابراین بیمار نباید منتظر ظهور علایم باشد، زیرا سونوگرافی نه دردی دارد و نه اشعه اما از قدرت تشخیص بالایی برخوردار است و دسترسی به آن نیز آسان است که از این طریق می‌توان از بسیاری ضایعات پیشگیری کرد.
این جراح لاپاروسکوپی و نازایی در پاسخ به این پرسش که چه هنگام روش جراحی برای درمان اختلالات رحمی تشخیص داده می‌شود، گفت: وجود هر فیبرومی به معنای لزوم عمل جراحی در بیمار نیست و تنها با مشاهده علایمی چون درد، خونریزی زیاد و نازایی، تشخیص عمل جراحی داده می‌شود.
وی با اشاره به اینکه اگر قرار است بیمار برای بارداری از روش‌هایی همچون IVF و میکرواینجکشن استفاده کند و فیبروم نیز داشته باشد باید با عمل جراحی فیبروم وی برداشته شود، افزود: از آنجا که هزینه بسیاری برای این درمان صرف می‌شود بنابراین باید برای این بیمار در یک محیط و آناتومی کاملا نرمال عمل لانه گزینی را انجام داد.
بنابر اعلام روابط عمومی پژوهشکده ابن سینا، آصف‌جاه در ادامه عنوان کرد: عمل تنها در مواقعی انجام می‌شود که بیمار دارای علایم است یا با مشکلات نازایی مواجه شود. جراحی باز و لاپاروسکوپی دو روش جراحی است که از لحاظ نتیجه عمل باروری تفاوت چندانی ندارند و تنها از لحاظ عوامل عمل با یکدیگر متفاوت هستند.
وی با تاکید براینکه سن در زن از مهمترین فاکتورهای یک زوج نابارور است، گفت: با توجه به این امر، باروری در زیر سن 30 سالگی با اهمیت‌ترین مواردی است که زوج‌های جوان باید به آن توجه کنند.
