یبوست – اجابت مزاج دشوار و یا به تعویق افتاده است . یبوست ممکن است تاخیر در تعداد حرکات روده، تلاش برای عبور مدفوع سخت ، باشد. یبوست مزمن (دراز مدت)، هر چند می تواند به صورت حاد رخ دهد. درد شکمی و نفخ ممکن است همراه یبوست باشد.
یبوست مزمن به خودی خود سبب بیماری جدی نمی شود.اما زور زدن می‌تواند عوارضی را در روده سبب شود که با درد همراه هستند.
هموروئید یا بواسیر شایع‌ترین این عوارض است. بواسیرها سیاهرگ‌های متورمی هستند که می توانند خونریزی از مقعد را سبب شوند. در صورت لخته‌شدن خون در آنها درد شدیدی عارض می‌شود. زور زدن همراه با مدفوع سفت می‌تواند پارگی بافت مقعد و ایجاد فیسور یا شقاق را سبب شود.
شقاق‌ها به حدی دردناکند که بیماران برای از فرار از درد از اجابت مزاج امتناع میکنند. در مردان و زنان پیرتر، مدفوع سفت و خشک می‌تواند در راست‌روده متراکم شده و از اجابت مزاج طبیعی جلوگیری کند. زور زدن همچنین می‌تواند سبب خروج بافت راست‌روده از مقعد شود. این عارضه که به آن “افتادگی راست‌روده” ( پرولاپس رکتوم ) می‌گویند ممکن است نیاز به درمان جراحی داشته باشد.
غذاهای کم فیبر که عموما یبوست مزمن ایجاد میکنند، با “دیورتیکولوز” و” دیورتیکولیت” همراه هستند. اینها بیماری های شایع کولون هستند که می‌توانند خونریزی یا التهاب همراه با تب را سبب شوند. حتی در غیاب این عوارض هم ناراحتی حاصل از یبوست مزمن دلیل خوبی برای مراجعه به پزشک است.
پیشگیری و درمان یبوست ؟
موفقیت درمان به معنای افزایش تعداد دفعات اجابت مزاج نیست، بلکه به معنی راحتی عمل دفع است. برای رسیدن به این هدف هر فرد مبتلا به یبوست باید عادات زندگی خود را تغییر دهد. در صورت نیاز به کمک بیشتر، پزشک می‌تواند برای شما داروهای ملین تجویز کند.
شیوه زندگی: تغییرات ساده در عادات روزمره می تواند بسیاری از موارد یبوست را درمان کرده یا از بروز آنها پیشگیری کند. در مورد سبک زندگی چهار نکته اهمیت زیادی دارد:
1) فیبر در رژیم غذایی : یبوست مزمن در جوامع به اصطلاح “بدوی” که از غذاهای سنتی غیر تصفیه شده استفاده میکنند، نادر است، اما در جوامع صنعتی شیوع زیادی دارد. عامل اصلی در این میان فیبر است. فیبر غذایی ترکیبی از نوع کربوهیدرات‌های با مولکول پیچیده است که در غلات سبوس‌دار، برگ ها و ساقه گیاهان، مغزها، دانه‌ها، میوه‌ها و سبزیجات است، اما در هیچ غذای حیوانی یافت نمی‌شود.
از آنجایی که فیبر غذایی به وسیله دستگاه گوارش انسان هضم نمی‌شود، کالری زیادی ندارد، اما هنوز برای سلامتی بسیار ارزشمند است.
فیبر با حجیم و نرم کردن مدفوع حرکت آن را آسان می‌کند. بدین ترتیب فیبر از یبوست و سایر بیماری های روده ای جلوگیری می‌کند. فیبر همچنین با ایجاد احساس سیری و کاهش قند و کلسترول خون در ارتقای سلامت عمومی موثر است.
مصرف فیبر برای سلامت عمومی و کارکرد روده ضروری است، اما ممکن است عادت به انجام این کار دشوار باشد. بسیاری از مردم با شروع مصرف غذاهای پرفیبر از نفخ شکایت کنند، اما با ادامه مصرف این مشکل ظرف یک ماه برطرف می‌شود.
پس مصرف غذای دارای فیبر زیاد بهترین کار است. مصرف روزانه خود را با افزایش تدریجی چند گرم در هفته ادامه دهید تا به میزان مورد نظر برسید. همچنینن مایعات زیاد مصرف کنید. بیشتر مردم با غلات پرفیبر شروع میکنند اما اگر نمی‌خواهید آن را با صبحانه مصرف کنید، در هر ساعت دیگر از روز میتوانید این کار را انجام دهید.
2) ورزش: ورزش انتقال مواد دفعی را از روده تسهیل می‌کند. به همین دلیل است که کسانی که عادت به ورزش کردن دارند، کمتر به سرطان مبتلا می‌شوند. همچون غذای پرفیبر ورزش نیز دارای فواید زیادی به جز جلوگیری از یبوست است. ورزش خطر بیماری قلبی، سکته مغزی، فشار خون بالا، چاقی، دیابت، اختلال نعوظ و بسیاری مشکلات دیگر را کاهش می‌دهد. برای سلامتی قلب‌تان و همچنین کارکرد روده‌های‌تان هر روز به طور مرتب ورزش کنید. نیم ساعت پیاده روی در روز برای شروع عالی است.
3) مایعات: دکترها دیگر عقیده ندارند که هر کس روزانه به هشت لیوان آب احتیاج دارد. اما هرکس با یبوست مزمن باید روزانه تا هشت لیوان آب بنوشد.
4) یک عادت خوب: همیشه به محض احساس دفع به توالت بروید.
نگهداشتن مدفوع پیامی غلط برای روده های‌تان به همراه دارد. به علاوه هر روز وقتی را به گذرانیدن در توالت اختصاص دهید. از آنجایی که این کار کولون را تحریک می کند؛ چند دقیقه بعد از صرف غذا بهترین زمان است.
با توجه به اینکه که چای و قهوه، کولون را تحریک می‌کند، بهترین زمان دفع برای خیلی از مردم پس از صرف صبحانه است. به ویژه اگر آنقدر با هوش بوده باشند که با صبحانه شان غلات سبوس دار مصرف کنند.
درمان دارویی یبوست
داروها می‌توانند در درمان یبوست مزمن موثر باشند. با این وجود شما باید تنها زمانی از دارو استفاده کنید که با وجود پرداختن به ورزش و مصرف غذای پرفیبر هنوز یبوست داشته باشید.
اولین اقدام می‌تواند استفاده از رژیم غذایی پرفیبر و داروهای حجیم‌کننده مدفوع نظیر پسیلیوم یا متیل‌سلولز باشد که در صورت نیاز مکمل فیبر غذایی شما هستند. اما در صورتی که این روش موثر واقع نشود، میتوانید از دارو استفاده کنید.
یبوست علت های متفاوتی دارد، اما برای آن که به آن گرفتار نشوید، چند راه بسیار آسان وجود دارد:
1 – سبزی و میوه بخورید
فیبرها حرکات روده را تسهیل می کنند و یبوست را از بین می برند. سبزی ها و میوه های تازه، کاهو، کلم ، حبوبات، نخود، هویج، سویا، نان سبوس دار ، برنج، انجیر، آلو و زردآلو دارای فیبر زیادی هستند.
وقتی از این غذاها استفاده می کنیم، مجبوریم مدت زمان بیشتری آن ها را در دهان بجویم. همچنین وقتی وارد معده می شوند، معده را پر می کنند و معده حالت کشیدگی پیدا می کند و احساس سیری می کنیم. همچنین این غذاها تخلیه مواد از روده را آسان تر می کنند.
مصرف زیاد غذاهای بسیار چرب، فرآورده های لبنی و تخم مرغ در ایجاد یبوست موثرند.
2 – تنها زندگی نکنید
انسان هایی که به تنهایی زندگی می کنند، بیشتر دچار یبوست می شوند. زندگی در کنار اعضای خانواده و جمع شدن کنار سفره، میل و شوق غذا خوردن را در انسان افزایش می دهد. اما معمولاً افرادی که به تنهایی زندگی می کنند، علاقه خود را به آشپزی و غذاخوردن از دست می دهند و احساس بی اشتهایی می کنند. این افراد به استفاده از غذاهای آماده و کنسرو شده روی می آورند که این محصولات غذایی فیبرهای کمی دارند. همچنین مادربزرگ ها و پدربزرگ هایی که دندان هایشان را از دست داده اند و دندان مصنوعی آن ها در جویدن غذاها کارآیی لازم را ندارند، معمولاً از غذاهای نرم که فاقد فیبر هستند، استفاده می کنند که موجب یبوست می شود.
3 – آب بنوشید
اگر در طول روز، به میزان لازم آب یا سایر مایعات را ننوشید، ممکن است دچار یبوست شوید. این مشکل در افرادی دیده می شود که وعده های غذایی روزانه خود را در زمان های مشخصی در طول روز میل نمی کنند. آب و سایر مایعات به حرکت مواد غذایی در روده کمک می کنند و از انبار شدن مواد در روده پیشگیری می کنند.
صبح که از خواب بیدار می شوید، یک لیوان آب ولرم بنوشید و در طول روز هم ؟ تا ؟ لیوان آب و سایر مایعات میل کنید.
4 – به داروهای ضد یبوست عادت نکنید
مصرف داروهای ضد یبوست برای مدت کوتاهی مناسب است، اما خود را به مصرف آن ها عادت ندهید، چون روده شما به این مواد عادت می کند و به اصطلاح تنبل می شود و فعالیت های طبیعی خود را که موجب حرکت و دفع مواد می شود، فراموش خواهد کرد.
5 – ورزش کنید
زندگی ماشینی امروزی علت دیگر یبوست است. اگر شغل شما به گونه ای است که مجبورید ساعت ها پشت میز بنشینید، ممکن است دچار یبوست شوید. برای رهایی از این مشکل، باید در بین ساعات کاری خود کمی قدم بزنید و یا ورزش های سبکی انجام دهید.
بیمارانی که به علت تصادف یا جراحی یا بیماری مجبورند روزها بدون تحرک در بستر دراز بکشند، یبوست را تجربه می کنند، گرچه پزشک برای این افراد داروی ضد یبوست تجویز کند، ولی به هر حال مقدار کمی تحرک، می تواند بسیار مفید باشد.
6 – در بیرون از منزل خود هم به دستشویی بروید
بعضی افراد به دلایل بهداشتی یا اجتماعی در محل کار خود و یا منزل اقوام و آشنایان از رفتن به دستشویی اجتناب می کنند. این کار درست نمی باشد. اگر این زمان تأخیر در دفع، طولانی شود، موجب یبوست می شود.
7 – آلو بخورید
شب، قبل از خواب، تعدادی آلوی خشک را در آب خیس کنید و صبح پس از بیدار شدن از خواب، نوش جان کنید. آلو اثرات سحرآمیزی در از بین بردن یبوست دارد.
8 – یک داروی گیاهی: پسیلیوم
پسیلیوم یک داروی گیاهی است که به شکل پودر در داروخانه ها وجود دارد.
یک قاشق غذاخوری از این دانه های ریز را در یک لیوان آب مخلوط کنید و اجازه دهید چند دقیقه بماند، سپس آن را میل کنید.
یک داروی جدید برای درمان یبوست
اخیرا سازمان غذا و داروی آمریکا، استفاده از داروی جدیدی را برای درمان یبوست مزمن در بزرگسالانی که علت خاصی برای این عارضه در آن ها پیدا نمی شود، مورد تایید قرار داده است. این دارو به نام “لوبی پروستون” با نام تجارتی Amitizia اولین دارو از گروه جدیدی از داروهاست که به آن ها ترکیبات اسید چرب کارکردی می گویند و برای درمان یبوست، سندروم روده تحریک پذیر، با علامت غالب یبوست و فلج موقتی روده پس از عمل جراحی ساخته شده اند.
یبوست مزمن یکی از شایع ترین بیماری های گوارشی است و زنان بیشتر از مردان به آن گرفتار می شوند. تجویز این دارو، تنها برای افرادی صورت می گیرد که سایر شیوه های معالجه یبوست مانند افزایش مصرف مایعات و فیبرهای غذایی و ورزش منظم در آن ها موثر نبوده است
دکتر محمد علیزاده
منبع- دکتر کوچولو
Mamnoon