آیا با افزایش سن افراد مختلف باید نسبت به دهان و دندان هایشان بیشتر مراقب باشند و بالارفتن سن و تغییرات هورمونی ناشی از آن چه تاثیرات منفی روی سالمندان می تواند بگذارد؟
نوسانات هورمونی بدن روی خلق و خو (mood) تأثیر دارند، اما آیا می‌دانید که همین هورمونها روی وضعیت دهان هم تأثیر می‌گذارند؟
تغییرات هورمونی خانم‌ها در مراحل مختلف زندگی روی سلامت دهان آنها تأثیر دارد. در دورههای بلوغ، قاعدگی، بارداری، یائسگی و حین مصرف داروهای هورمونال و ضدبارداری دهان آنها ممکن است دچار تغییراتی بشود.
در بیشتر افراد کنترل تغییرات هورمونال امر قابل انجامی نیست ولی با دانستن تغییراتی که در دهان به دنبال نوسانات هورمونی اتفاق می‌افتد، می‌توان از بیشتر مشکلات دهان و دندان پیشگیری کرد.
در مورد درد بعد از درمان در دورههای مختلف سیکل خانم‌ها مطالعات متنوعی انجام شده است و احتمالاً پاسخ درد با دورههای مختلف سیکل ج ن س سی خانم‌ها، رابطه دارد ولی از آن‌جایی که درد بعد از درمان به عوامل بسیار متنوعی بستگی دارد و قابل پیش‌بینی نیست، به عنوان فاکتور تاثیرگذار در انتخاب زمان درمان در خانم‌ها در نظر گرفته نمی‌شود.
در ادامه تغیراتی که در دورههای مختلف سیکل خانم‌ها روی دهان و دندان‌ها با دورههای مختلف سیکل خانم‌ها اتفاق می‌افتند را مرور می‌کنیم:
بلوغ:
در دختران هورمون‌های ج ن س سی (استروژن و پروژسترون) افزایش می‌یابد که این افزایش هورمونها در بلوغ منجر به جینجیویت (التهاب اولیه لثه) می‌شود که مقدمه آغاز بیماری‌های لثه است در جینجیویت لثه قرمز، حساس، متورم و با کوچک‌ترین تحریک دچار خونریزی می‌شود. برخی از باکتری‌های عامل التهاب لثه، از استروژن به جای ویتامین K برای رشد و نمو خود استفاده می‌کنند.
خوشبختانه جینجیویت به درمان‌های دندانپزشکی پاسخ مناسبی می‌دهد. جرم‌گیری و یا برداشت پلاک حتی به تنهایی به عنوان مداخله درمانی معمولاً کافی هستند. در ادامه افزایش بهداشت دهان و دندان با مسواک زدن صحیح و مرتب، استفاده از نخ دندان و دهانشویه می‌تواند مشکل را بدون نیاز به مداخله بیشتر برطرف کند.
قاعدگی:
در بسیاری از خانم‌ها با شروع عادت ماهیانه (menstruation)، تغییرات محسوسی دیده نمی‌شود اما در برخی خانم‌ها چند روز قبل از شروع پریود، خونریزی لثه‌ها و تورم لثه‌ها ممکن است اتفاق بیفتد. در ادامه ممکن است زخم‌های آفتی در دهان برخی از خانم‌ها در زمان شروع عادت ماهیانه به دلیل تغییر هورمونها مشاهده شود. با شروع عادت ماهیانه اغلب بیشتر علایم دهانی برطرف می‌شوند.
دوران قاعدگی زمان مناسبی برای برخی درمان‌های دندانپزشکی نیست. بهتر است درمان‌هایی مانند کشیدن دندان و جرم گیری تا یک هفته بعد از قاعدگی انجام شود. بعد از کشیدن دندان در طول قاعدگی احتمال ایجاد حفره خشک در محل کشیده شدن و درد بیشتر از سایر زمان‌هاست. با توجه به شروع تغییرات هورمونال در تخمک گذاری در روزهای یازدهم تا بیست و یکم، درمان‌های جراحی بلافاصله بعد از قاعدگی در شرایط راحت‌تری ممکن است صورت گیرد هر چند که هیچ منعی برای انجام هیچ درمان دندانپزشکی در هیچ دوره‌ای از سیکل ماهیانه خانم‌ها وجود ندارد.
مراقبت بهداشتی و افزایش سطح بهداشت دهان و دندان، بیشتر مشکلات دوره قاعدگی را برطرف می‌کند. گاهی برای کاهش اذیت آفت‌های درناک نیاز به مصرف دارو با مشاوره دندانپزشک وجود دارد. برخی از داروهای موضعی می‌توانند در مراحل اولیه آفت‌ها را کنترل کنند.
هرپس دهانی (تبخال) و تناسلی در زمان قاعدگی ممکن است عود کند. در زمان عود تبخال درمان دندانپزشکی به دلیل مسائل کنترل عفونت تا رفع دوره تبخال به تعویق می‌افتد.
مصرف داروهای ضدبارداری:
داروهای ضد بارداری که پایه هورمونی دارند، پاسخ التهابی دهانی در زنان را مشابه آنچه در بارداری اتفاق می‌افتد، افزایش می‌دهند. لثه‌های ملتهب و قرمز، خونریزی لثه‌ها باتحریک در مصرف داروهای ضدبارداری گزارش شده است؛ اما نکته مهم این است که در داروهای ضدبارداری جدید، مشکلات دهانی در مطالعات کمتر گزارش شده است. در مطالعات در مورد اثر داروهای ضدبارداری بر بزاق نتایج متناقضی وجود دارد. مصرف داروهای کنترل بارداری، درصورتی که با افزایش سطح بهداشت دهان و دندان‌ها باشد و توأم با مداخلات درمانی دندانپزشکی کنترل پلاک صورت گیرد، مشکلی برای زنان مصرف کننده این دارو‌ها ایجاد نمی‌کند.
بارداری:
جینجیویت در پنجاه تا هفتاد درصد زنان باردار اتفاق می‌افتد. تغییرات در لثه از ماه دوم تا هشتم شدید است. تغییرات شدید هورمونها در دوره بارداری علت بروز التهاب لثه و تشدید شدن مشکلات بهداشت دهان و دندان‌هاست. در بسیاری از کشور‌ها از جمله ایران، مراقبت‌های بهداشتی و درمانی جهت آماده سازی زنان قبل از بارداری اجرا می‌شود که درمان‌ها و پیشگیری‌های دندانپزشکی از اجزای اصلی این مراقبت‌ها هستند.
رشد التهابی لثه در حدود ده درصد خانم‌های باردار به صورت گرانولوم بارداری یا تومور بارداری دیده می‌شود. این ضایعات دهانی علت هورمونی و منشأ التهابی دارند و به هیچ وجه علیرغم اسم ترسناکشان خطرناک نیستند. با کنترل بهداشت دهان و دندان و گاهی جراحی و برداشت ناحیه به همراه کنترل پلاک در مطب دندانپزشکی (جرم گیری و برساژ) مشکل این ضایعات دهانی قابل برطرف شدن است.
مصرف بیشترغذاهای شیرین و در زمانبندی‌های نامناسب (مثلاً نیمه شب)، به علاوه ورود اسید معده به داخل دهان به دنبال احساس تهوع، پوسیدگی و سایش دندان‌ها را در زنان باردار افزایش می‌دهد. در برخی خانم‌های باردار خشکی دهان اتفاق می‌افتند که خود همین قضیه پوسیدگی دندانی ایجاد می‌کند. در برخی دیگر از خانم‌های باردار در سه ماهه سوم تا روزهای منتهی به زایمان میزان بزاق افزایش چشمگیری پیدا می‌کند.
یائسگی:
بعد از دوره باروری زنان، تغییرات هورمونها در پنج الی ده سال بعد اتفاق می‌افتد. سی تا پنجاه درصد زنان، علامت دهانی به دنبال یائسگی نشان نمی‌دهند. در برخی از زنان با یائسگی برخی مشکلات دهانی مانند سوزش دهان، خشکی دهان، تغییرات در حس مزه‌ها و درد در اثر تغییرات هورمونها گزارش شده است. آشامیدن بیشتر آب و ارتقای بهداشت دهانی در یائسگی توصیه شده است. استفاده از آدامس‌ها و آبنبات‌های بدون شکر هم برای تحریک ترشح بزاق مفید است.
سندرم سوزش دهان توسط دندانپزشک متخصص دهان قابل تشخیص بوده ودرمان‌های مقتضی قابل انجام است. تشخیص دقیق سوزش و حس دردناک از این جهت که عوامل دیگر عامل این مشکلات غیر از یائسگی رد شود، اهمیت دارد. برخی از مشکلات دهانی خانم‌ها در یائسگی ممکن است مرتبط با مصرف داروهایی که برای مشکلات دیگر (مانند فشار خون، افسردگی و…) مصرف می‌شوند باشد.
پوکی استخوان بعد از یائسگی در برخی از زنان شایع است. این پوکی استخوان ممکن است در ناحیه فک و صورت هم با تحلیل استخوان به‌خصوص در نواحی بی‌دندانی ظاهر شود و روی کیفیت استخوان سایر نواحی هم تأثیر بگذارد.
سایت دندانه
