متادون از خانواده مواد شبه افيونى است و بيشتر در درمان وابستگى به ساير شبه‌افيونى‌ها نظير هروئين، كدئين و مورفين كاربرد دارد
متادون يك شبه افيونى (اپیوئید) مصنوعى است، يعنى از مواد شيميايى در آزمايشگاه به دست مى آيد. ساير شبه افيونى‌ها يا طبيعى هستند مانند مرفين و كدئين كه فرآورده‌هاى طبيعى بوته خشخاش هستند و يا شبه‌افيونيهاى نيمه‌مصنوعى هستند مانند هروئين، كه مرفينى است كه به طريقه شيميايى پردازش شده است. (دى استيل مورفين)
متادون در طى جنگ دوم جهانى در آلمان ساخته شد و اولين بار براى تسكين درد به كار رفت. درمان با دوز نگهدارنده متادون كه از بروز علائم ترك ترياك جلوگيرى كرده و تقاضاى آن را كاهش داده و يا از بين مى‌برد، براى اولين بار در سال‌هاى ۱۹۶۰ برای درمان اعتیاد به این ماده متداول شد.
استفاده از دوز نگهدارنده متادون به تنهایی منجر به معالجه فرد معتاد نمى شود، بلكه به عنوان جزئی از فرآيند درمان معتادان به مواد افیونی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این افراد از حمايت هاى طبى و اجتماعى لازم براى تثبيت و بهبود زندگى بهره مند و تشويق مى شوند مادامى كه اين دارو در مورد آنها موثر است، به درمان ادامه دهند.
بيشتر كسانى كه متادون برای‌شان تجويز مى‌شود، براى وابستگى به مواد افيونى ها تحت درمان قرار گرفتهاند.
اين افراد شامل كسانى هستند كه به داروهاى غيرقانونى مانند تریاک و هروئين و داروهاى تجويز شده توسط پزشك نظير كدئين وابستگى پيدا كرده‌اند.
افراد معتاد به مواد شبه افيونى هاى كوتاه اثر مانند هروئين بايد متادون را به طور منظم دريافت کنند تا از بروز علائم ترك جلوگيرى شود.
همچنین متادون براى كسانى كه به طور مرتب از مواد شبه افيونى به طو رتزریقی استفاده مى‌كنند و آلوده به ويروس ایدز HIV يا هپاتيت C هستند، تجويز مى‌شود تا به ادامه روند ترک در این افراد كمك کند و خطر انتشار عفونت را از طريق استفاده از سوزن مشترك كاهش دهد.
متادون گاه در تسكين درد افراد مبتلا به درد شديد مزمن يا درد همراه با بيمارى هاى علاج ناپذيرى كه منجر به مرگ مى شوند، به كار مى رود.
متادون چه احساسى در فرد ايجاد مى‌كند؟
برخى از افرادى كه درمان با متادون را شروع مى‌كنند، سرخوشى و آرامشى را احساس مى‌كنند كه در ميان تمامى داروهاى شبه افيونى مشترك است.
با ادامه درمان و رسيدن به يك دوز ثابت، تحمل به اين اثرات ايجاد مى‌شود. كسانى كه در حال درمان با متادون هستند، غالباً احساس خويش را از استعمال متادون، “طبيعى” عنوان مى‌كنند.
درمان با متادون بر تفكر آنها تاثيرى ندارد، مى توانند كار كنند، به مدرسه بروند و يا از خانواده مراقبت كنند. متادون همچنين از تاثير نشئه آور هروئين و ساير شبه افيونيها ممانعت مى‌كند و بدين ترتيب اثر اين داروها را كاهش مى‌دهد.
درمان با متادون، عوارض جانبى هم ممکن است به همراه داشته باشد از جمله تعريق، يبوست و افزايش وزن.
اثرات متادون براى چه مدت باقى مى‌ماند؟
متادون ماده‌ای طولانی‌اثر است .شخصى كه به مواد شبه افيونى وابستگى دارد با يك دوز متادون در شبانه‌روز از علائم ترك مصون مى‌ماند. در مقابل كسى كه به هروئين براى پرهيز معتاد است، برای جلوگیری از بروز علائم ترک در خود بايد سه تا چهار بار در روز اين ماده را مصرف کند.
درمان روزانه با متادون مى تواند تا بى نهايت ادامه يابد اما اگر فردى كه متادون دريافت مى كند و پزشك با وى براى پايان درمان به توافق برسد، از دوز متادون به تدريج در طول هفته ها يا ماه هاى متعدد كاسته مى شود و فرآيند ترك تسهيل مى‌شود.
در صورت قطع ناگهانى متادون علائمى چون دل پيچه، اسهال و دردهاى عضلانى و استخوانى بروز خواهند كرد.
اين علائم در طول يك تا سه روز پس از آخرين دوز شروع شده، در طول سه تا پنج روز به اوج خود رسيده و سپس به تدريج از بين مى روند، گر چه ساير علائم مانند اختلال خواب و تمايل به مصرف دارو مى تواند براى ماه ها ادامه يابد.
آيا متادون خطرناك است؟
زمانى كه متادون طبق تجويز پزشك دريافت مى شود، بسيار بى خطر بوده و آسيبى به اعضاى داخلى و يا قدرت تفكر وارد نمى كند، حتى اگر براى سال ها به طور روزانه مصرف شود.
از سوى ديگر متادون يك داروى قوى است و مى‌تواند براى كسانى كه آن را به طور منظم دريافت نمى كنند فوق العاده خطرناك باشد، چرا كه اين افراد نسبت به اثرات آن تحمل پيدا نكرده اند.این دارو حتى دوزهاى بسيار پائين نيز مى‌تواند براى كودكان كشنده باشند.
از اين رو تجویز متادون با دقت پايش و كنترل مى شود.
يك مزيت مهم متادون اين است كه اين ماده مصرف هروئين را كاهش مى‌دهد. خطرات مصرف هروئين شامل مرگ بر اثر دريافت دوز بى رويه، ابتلا به عفونت HIV و هپاتيت C از راه كاربرد سوزن مشترك است. درمان متادون كمك مى كند كه فرد از فجايع ناشى از استعمال هروئين مصون بماند.
آيا متادون اعتيادآور است؟
تعاريف جديد از “اعتياد”، عوامل متعددى را در ارزيابى مصرف دارو توسط فرد مدنظر قرار مى دهند. اين عوامل شامل “تحمل” يا نياز به افزايش مداوم دوز دارو براى رسيدن به اثر يكسان؛ “وابستگى جسمی” يا بروز علائم ترك با قطع مصرف و “استعمال همراه با اضطرار” به رغم نتايج منفى حاصل از ادامه مصرف دارو هستند.
برخى مى گويند كه متادون به همان اندازه هروئين اعتيادآور است. كسانى كه متادون مصرف مى كنند، مسلماً نسبت به برخى اثرات آن تحمل پيدا كرده و در صورتى كه دارو را به شكل منظم دريافت نكنند، دچار علائم ترك مى شوند.
اما اگر چگونگى و علت مصرف دارو را مورد توجه قرار دهيم، متادون در تعريف كامل “ماده اعتيادآور” نمى گنجد. اول از همه اين كه تجویز متادون برای بیماران به عنوان يك درمان طبى در نظر گرفته مى شود و تنها براى كسانى تجويز مى شود كه خود هم اكنون وابسته به داروهاى شبه‌افيونى مانند هروئین هستند
. براى اين افراد، متادون يك جايگزين مطمئن براى روش هاى خطرناكى چون استفاده از هروئين به شمار مى رود. متادون ايشان را از اضطرار براى مصرف ماده مخدر رها كرده و بدان ها امكان بهبود زندگى شان را مى بخشد.
متادون گاه به عنوان داروى خيابانى مورد استفاده قرار مى گيرد، اما استعمال آن بيشتر به منظور پيشگيرى از علائم ترك هروئين است. اثرات متادون كندتر از آن ظاهر مى شوند و بيشتر از آن مى پايند كه بتوان از آن به عنوان ماده اى مناسب براى سوء مصرف ياد كرد.
اثرات طولانى مدت متادون
درمان با دوز نگهدارنده متادون يك درمان طولانى مدت است. درمان از يك تا دو الى بيست سال و يا بيشتر به طول مى‌انجامد. اين درمان طولانى مدت به لحاظ پزشكى بى خطر و موثرترين درمان موجود براى وابستگى به مواد شبه‌افيونى است.
منبع: دکتر سلام
