یکی از عمل های رایج چشم جراحی عیوب انکساری است که اولین بار در سال 1987 این عمل انجام گرفت. روش عمل به این صورت است که در ابتدا لایه ای که بر سطح قرنیه وجود دارد برداشته میشود و پس از آن سطح قرنیه را به تناسب نمره عینک فرد به کمک دستگاه لیزری اگزایمر ارش میدهند. پس از انجام عمل یک لنز تماسی برای پانسمان بر روی قرینه گذاشته می شود که پس از گذشت 4 – 5 روز این لنز برداشته میشود.
در سال 1991 ، اولین بار لیزیک (LASIK) ابداع شد. در این روش بعد از چکاندن قطره بی حسی، ابتدا توسط دستگاه خاصی به نام میکروکراتوم، لایه ای به نام فلپ با ضخامت حدود 180-130 میکرون از سطح قدامی قرنیه بلند کرده و سپس توسط لیزر اگزایمر بستر قرنیه متناسب با نمره عینک تراش داده و در انتها فلپ را در جای خود قرار می دهند.
در روش لازک (LASEK) که از چند سال گذشته متداول شده، پس از چکاندن قطره بی حسی، ابتدا حلقه خاصی بر روی قرنیه گذاشته شده و چند قطره الکل درون آن ریخته و چند ثانیه نگه داشته، سپس الکل را می شویند. الکل اتصال لایه سطحی قرنیه (اپی تلیوم) را از لایه های زیرین شل می کند. در مرحله بعد اپی تلیوم را از سطح قرنیه بلند کرده و سطح قرنیه توسط لیزر اگزایمر تراش داده می شود. سپس مجدداً لایه اپی تلیوم را در مکان خود قرار داده و لنز پانسمان بر روی چشم گذاشته و حدود 5-4 روز بعد با ترمیم اپی تلیوم، لنز تماسی برداشته می شود.
لازک بسیار شبیه PRK بوده، در PRK لایه اپی تلیوم قرنیه که با ضخامت حدود 50-40 میکرون و قابل ترمیم می باشد، دور انداخته می شود. ولی در لازک این لایه مجدداً در مکان طبیعی خود قرار داده می شود. در هر دو روش در مواردی که شماره چشم، بین 7-4 دیوپتر باشد، برای جلوگیری از کدورت قرنیه به مدت چندثانیه محلول میتومایسین بر سطح قرنیه مالیده می شود و سپس با سرم شسته می شود.
باید در نظر داشت که در هر 3 روش از لیزر اگزایمر با جنس نور ماوراء بنفش برای تراش سطح قرنیه استفاده می شود و میزان تراش متناسب با نمره عینک بوده و توسط کامپیوتر کنترل می شود و جراح دخالتی در آن ندارد.
چه افرادی شرایط جراحی را دارند؟
1- قرنیه سالم و فاقد کدورت، نازکی و یا قوز باشد و سلامت قرنیه توسط عکسبرداری مانند توپوگرافی اثبات شود.
2- سایر قسمتهای چشم سالم باشد و آب مروارید پیشرونده، آب سیاه کنترل نشده، کندگی شبکیه و غیره نداشته باشد.
3- فرد فاقد بیماریهای سیستمیک مانند بیماریهای روماتیسمی و غیره باشد.
افرادی که شماره عینک آنها در محدوده زیر باشد، می توانند تحت جراحی قرار بگیرند:
الف- نزدیک بینی از نمره عینک 10-1 دیوپتر
ب- آستیگماتیسم از نمره عینک 6-1 دیوپتر
ج- دوربینی از نمره عینک 6-1 دیوپتر
در مواردی که نزدیک بینی و یا دوربینی توأم با آستیگماتیسم باشد و در حد نمره عینک ذکر شده باشد، می توانند تحت جراحی قرار بگیرند.
چه عواملی در انتخاب نوع عمل لیزیک و لازک دخیل می باشند؟
در انتخاب نوع عمل، میزان ضخامت قرنیه و نمره عینک بیمار دخیل می باشد.
1- در افرادی که به دلیل نازکی قرنیه کاندید مناسبی برای لیزیک نیستند، PRK و لازک به کار می رود.
2- در افرادی که نمره عینک بالا دارند، روش ارجح لیزیک می باشد.
در نزدیک بینی بالای 7 دیوپتر، PRK و لازک بکار نمی رود. زیرا احتمال بروز کدورت قرنیه افزایش می یابد.
3- در افرادی که مستعد بروز خشکی چشم هستند، لازک و یا PRK ارجح می باشد.
4- در افرادی که خواستار بهبود سریع و بدون درد بینایی هستند، لیزیک به کار می رود. زیرا چند ساعت بعد از لیزیک دید بهبود می یابد ولی به دنبال لازک و PRK چندهفته بعد دید بیماران بهبود می یابد.
آیا لیزیک و لازک می توانند ایجاد عوارض کنند؟
این اعمال جراحی مانند هر عمل جراحی دیگری، ممکن است با عوارضی همراه باشد هر چند که احتمال بروز عوارض جدی بسیار کم می باشد.
یکی از عوارض اصلی، عفونت قرنیه می باشد که احتمال بروز آن 1 مورد در هر 4000 جراحی می باشد و عمدتاً با تجویز آنتی بیوتیک بهبود می یابد.
عارضه دیگر، اکتازی قرنیه می باشد که عمدتاً در افرادی رخ می دهد که قبل از جراحی، قرنیه آنها مستعد قوز قرنیه بوده و تشخیص داده نشده است. امروز با دستگاههای عکسبرداری دقیق از قرنیه مثل ارب اسکن و پنتاکم، احتمال بروز این عارضه را تشخیص داده و این افراد تحت عمل جراحی قرار نمی گیرند.
سایر عوارض زودگذر بوده و خود به خود برطرف می شوند مثل دیدن هاله و یا سایه در اطراف اجسام و چراغ ها بخصوص در شب ها که خودبخود در عرض 3 ماه برطرف می شود.
برخی بیماران به دنبال این اعمال جراحی، دچار خشکی موقت چشم می شوند که خودبخود برطرف می شوند. در مواردی ممکن است نمره چشم کاملاً اصلاح نشود که حدود 6-3 ماه بعد، می توان جراحی را تکرار کرد و از خصوصیات خوب این اعمال جراحی، قابلیت تکرار آن می باشد.
آیا نتایج این اعمال جراحی قابل برگشت است؟
نتایج این اعمال جراحی با ثبات می باشد و بیماران را برای همیشه از عینک بی نیاز می کند.
مطالعات نشان داده که بیش از 90 درصد بیماران به دنبال این اعمال جراحی نیاز به عینک برای اعمال روزانه خود ندارند.
بعد از این اعمال جراحی چه اقداماتی باید صورت گیرد؟
باید بیمار مورد زیر را رعایت کند:
1- استفاده از قطره های چشمی که توسط پزشک تجویز می شود.
2- در چند روز اول شستشو سروصورت با نظر پزشک انجام شود.
3- به مدت یک ماه از مالش چشم، آرایش چشم و شنا در استخر و دریا اجتناب کنند.
4- بعد از چند روز می توانند رانندگی کنند.
به طور کلی به دنبال لیزیک، بهبود دید، سریعتر و بیماران بعد از 24 ساعت می توانند فعالیت عادی را شروع کنند ولی در PRK و لازک بعد از برداشتن لنز پانسمان فعالیت روزمره را انجام می دهند ولی دید بیماران چند هفته بعد بهبود می یابد.
