اگر برای برخی از اعضای بدن مشکلی حاد یا بیماری صعب العلاجی پیش بیاید متخصصین دستور به برداشتن آن عضو می دهند که در این تغییرات عمده ای در بدن ما به وجود خواهد آمد
دستگاه گوارش انسان از اعضای مختلفی ساخته شده و هر عضو آن نقش مهمی را در بدن ایفا می کند. به همین ترتیب، می توان گفت که نبود هر عضو باعث اختلال در عملکرد عمومی دستگاه گوارشی می شود اما گاهی ابتلا به بعضی بیماری ها (مانند برخی سرطان های گوارشی) باعث می شود که پزشک و بیمار مجبور شوند به خارج کردن بخشی از یک عضو یا تمام آن از بدن رضایت دهند.
به هر حال انسان معمولا می تواند بدون معده یا کیسه صفرا هم به زندگی خود ادامه دهد ولی بدون کبد و لوزالمعده زندگی اش خاتمه می یابد و حتما برای ادامه بقا به پیوند این اعضا از فرد دیگری نیاز دارد. در این مطلب به نقش اعضای گوارشی در بدن و خارج کردن قسمتی یا همه عضو گوارشی و عوارضی که بیمار بعد از جراحی پیدا می کند، اشاره کرده ایم.
معده را می توان برداشت؟
هضم اصلی غذا در معده اتفاق می افتد. معده با کمک حرکت عضلات و ترشح اسید، مواد غذایی را هضم و برای ورود به روده کوچک آماده می کند.
* دلیل جراحی معده: گاهی معده در اثر ضربه پاره می شود و دیگر قابل ترمیم و بازسازی نیست یا تومور گسترده ای در معده وجود دارد که برای نجات بیمار باید بخشی یا تمام آن خارج شود. وقتی معده خارج می شود، مواد غذایی مستقیم وارد روده می شود.
* زندگی بدون معده: در علم پزشکی برداشتن بخشی از معده یا تمام آن امکانپذیر است اما در این نوع از عمل جراحی دیگر روند مکانیکی خرد کردن مواد غذایی و تاثیر اسید روی غذا را نخواهیم داشت. همچنین معده در جذب ویتامین B12 نقش اساسی دارد.
اسید معده خاصیت ضدعفونی کنندگی دارد و میکروب های مواد غذایی را با اسید از بین می برد. در نبود این عضو با نقص در چند فرآیند اصلی توسط معده روبرو هستیم. بیماران باید بعد از برداشتن معده یا گاسترکتومی، نحوه غذاخوردنشان را تغییر می دهند. آنها باید از غذاهای نرم استفاده کنند و آهسته غذا بخورند. کمبود ویتامین B12 هم باید با استفاده از ویتامین ها جبران شود؛ اما این افراد با رعایت این چند نکته می توانند به زندگی عادی خود ادامه دهند.
کیسه صفرا را می توان برداشت؟
کیسه صفرا گنجایش معادل 70-60 سی سی دارد. ماده صفراوی توسط سلول های کبدی ساخته و داخل کیسه صفرا ریخته و در همانجا ذخیره می شود و با ورود مواد چربی به قسمت ابتدایی روده کوچک، کیسه منقبض و صفرا ترشح خواهد شد. نقش اصلی کیسه صفرا، ذخیره و تغلیظ ماده صفراوی است.
* دلیل جراحی کیسه صفرا: علت اصلی خروج کیسه صفرا، سنگ ساز بودن آن است. با خارج کردن کیسه صفرا ماده صفراوی همچنان در کبد ساخته و درون روده روده ریخته می شود ولی کیسه صفرا که ترشح به موقع آن را تنظیم می کرد، دیگر وجود ندارد.
* زندگی بدون کیسه صفرا: بیماران مشکل چندانی پیدا نمی کنند ولی به آنها توصیه می شود از خوردن غذاهای چرب و حجیم خودداری کنند.
روده کوچک را می توان برداشت؟
طول روده کوچک به 7 تا 8 متر می رسد. وظیفه روده کوچک ترشح آنزیم های گوارشی است. آنزیم های گوارشی باعث جذب مواد غذایی مانند پروتئین ها، چربی ها و قندها از دیواره روده کوچک و ورود آن به جریان خون می شوند. عمل جذب عمدتا ابتدا و انتهای (40-30 سانتیمتر اول و آخر) روده کوچک صورت می گیرد.
* دلیل جراحی روده کوچک: خارج کردن روده نیز مانند مری در اثر تنگی، پارگی غیرقابل ترمیم، تومور و … است. در آوردن قسمت های میانی روده کوچک مشکلی ایجاد نمی کند ولی قسمت های ابتدایی و انتهایی حیاتی هستند و نمی توان این قسمت از روده را از بدن خارج کرد.
* زندگی بدون روده کوچک: خروج ابتدا و انتهای روده کوچک باعث سوءتغذیه شدید و در مواردی منجر به مرگ بیمار می شود.
مری را می توان برداشت؟
مری لوله ای به طول 25 سانتیمتر است و دارای حرکت های دودی است که باعث حرکت دادن غذا از دهان به معده یا سمت پایین می شود.
* دلیل جراحی مری: این قسمت از دستگاه گوارش، ممکن است در اثر سوختگی، مواد سمی و بدخیمی دچار تنگی شدید شود. گاهی می توان تنگی را با تکنیک هایی گشاد کرد یا با قرار دادن استنت (لوله پلاستیکی در مسیر) باز کرد، در غیر این صورت نیاز است بخشی یا تمام مری را با توجه به شدت عارضه خارج کرد.
* زندگی بدون مری: وجود مری در بدن برای انتقال دادن غذا به معده ضروری است. برای جبران مری از دست رفته می توان بخشی از روده را برداشت و به همان محل پیوند زد. مواقعی که فقط قسمتی از مری خارج می شود با کوتاهی مری مواجه می شویم، به همین دلیل معده کمی به بالا کشیده می شود. بیماران بعد از عمل هیچ مشکل گوارشی پیدا نمی کنند.
کبد را می توان برداشت؟
کبد حدود یک تا یک و نیم کیلوگرم وزن و عملکرد بسیار زیادی دارد. تولید بسیاری از آنزیم ها، پروتئین ها و مواد ضروری، سم زدایی و دفع مواد زائد و … بر عهده این عضو است.
* دلیل جراحی کبد: کبد نیز در اثر عوامل مختلفی آسیب می بیند؛ از جمله سیروز کبدی، سرطان کبد، پارگی کبد در تصادف و …
* زندگی بدون کبد: در صورتی که قسمت بزرگی از کبد به دلیل بیماری سیروز کبدی، وجود تومور در کبد، پارگی در اثر تصادف و … از بین برود و فقط 10 تا 20 درصد آن باقی بماند، همان قسمت باقیمانده می تواند کار کل کبد را انجام دهد ولی خارج کردن کل کبد باعث مرگ بیمار خواهد شد و حتما باید پیوند کبد انجام شود.
لوزالمعده را می توان برداشت؟
وزن این غده کوچک و حیاتی 60 تا 70 گرم است. لوزم العمده محل اصلی آنزیم های هضمی است. لوزالمعده با ترشح حدود 20 آنزیم، کل فرآیند هضم و جذب قندها، پروتئین ها و نشاسته را برعهده دارد.
* جراحی لوزالمعده: با توجه به اهمیتی که لوزالمعده در بدن دارد، در صورت آسیب دیدن فقط می توان قسمت کوچکی از آن را خارج کرد. البته بیمار با برداشت همین بخش ناچیز هم دچار مشکل عمده آنزیمی خواهد شد.
* زندگی بدون لوزالمعده: خروج لوزالمعده مانند خروج کبد غیرممکن است و فرد بدون آن نمی تواند به زندگی خود ادامه دهد.
روده بزرگ را می توان برداشت؟
طول روده بزرگ به یک و نیم متر می رسد. این بخش از لوله گوارش نقشی در هضم و جذب غذا ندارد. نقش روده بزرگ در ذخیره و دفع مواد غذایی است.
* دلیل جراحی روده بزرگ: روده بزرگ نیز ممکن است در اثر وارد شدن ضربات، وجود بیماری های التهابی و تومورهای منتشر شده با خونریزی های وسیع آسیب ببیند و جراح مجبور شود برای بهبود بیمار قسمتی یا تمام آن را خارج کند.
* زندگی بدون روده بزرگ: خروج روده بزرگ مشکلی برای بیمار ایجاد نمی کند ولی انتهای روده که شامل راست روده و مقعد است بخش حساسی است و فرد بدون آن دچار مشکل های زیادی می شود و حتما باید از کیسه های مخصوص دفعی استفاده کند.
* دکتر علی اکبر حاج آقا محمدی – فوق تخصص گوارش و کبد، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی قزوین
هفته نامه سلامت*:
