به دلیل افزایش پیش بینی شده در افراد سالخورده به غیر از عواقب مخرب آن بر زندگی روزانه بیمار، تاثیر اقتصادی قابل توجهی در جامعه دارد. دژنراسیون ماکولا به دلیل معیوب شدن شبکیه چشم ایجاد می شود و به شدت می تواند بینایی را مختل کند. هیچ درمان کاملی برای دژنراسیون ماکولا وجود دارد، اما می توان آن را با ویتامین ها، لیزر درمانی، داروها و وسایل کمک بینایی درمان کرد
دژنراسيون ماکولا شايعترين علت کوري در جهان است! در اين بيماري ماکولا يا لکه زرد تخريب مي شود. ماکولا قسمت حساس به نور شبکيه و مسئول ديد مستقيم و واضح است که براي کارهاي دقيق مثل خواندن و رانندگي لازم است. دژنراسيون ماکولا بر دو نوع است:نوع خشک شايعتر بوده و حدود ۹۰% بيماران به اين نوع مبتلا مي شوند. نوع تَر معمولا با کاهش ديد شديدتر و جدي تري همراه است.
دژنراسيون ماکولا در افراد بالاي ۶۵ سال شايعتر بوده و زنان بيشتر به اين بيماري مبتلا مي شوند. اکثر موارد اين بيماري با افزايش سن بوجود مي آيند. اين بيماري مي تواند عارضه بعضي داروها نيز باشد. همچنين به نظر مي رسد ارث نيز در ابتلا به اين بيماري نقش داشته باشد.
علائم و نشانه ها
دژنراسيون ماکولا مي تواند سبب کاهش ديد تدريجي يا ناگهاني شود. اگر خطوط مستقيم را موجدار مي بينيد، ديدتان تار است، يا لکه هاي تيره در مرکز ديد خود مي بينيد احتمال دارد که دچار علائم اوليه دژنراسيون ماکولا شده باشيد. در بسياري موارد قبل از اينکه بيمار دچار علائم شود چشم پزشک علائم اوليه بيماري را در معاينه تشخيص مي دهد. اين کار معمولا از طريق تست ميدان بينايي صورت مي گيرد.
مشاهده لکه سياه مرکزي در فرد مبتلا به دژنرسانس ماکولا ديد مرکزي مختل شده و بيمار در مرکز ديد خود لکه اي سياه مي بيند.
علت دژنراسيون ماکولا
علت دقيق اين بيماري هنوز شناخته نشده است. نوع خشک ممکن است بر اثر پير و نازک شدن بافت ماکولا، رسوب رنگدانه ها در ماکولا، و يا ترکيبي از اين دو ايجاد شود. در نوع تَر عروق خوني جديد در زير شبکيه رشد کرده و خون و مايع از آنها نشت مي کند. اين نشت سبب مرگ سلول هاي شبکيه شده و باعث ايجاد نقاط کور در ديد مرکزي مي شود.
عواملي که شانس ابتلا به بيماري را افزايش مي دهد عبارتند از: سابقه خانوادگي، مصرف سيگار، فشار خون بالا، دوربيني و چاقي.
بسياري از پژوهشگران و چشم پزشکان معتقدند که بعضي از مواد غذايي نظير روي، لوتئين، زيگزانتينو ويتامين هاي A، C و E به کاهش خطر ابتلا به بيماري کمک کرده و يا پيشرفت AMD خشک را کند مي کنند. چربي ها نيز ممکن است در اين ميان نقش داشته باشند. در مطالعه اي که نتايج آن در شماره آگوست ۲۰۰۱ مجله چشم پزشکي چاپ شده است نتيجه گيري شده است که مصرف اسيد هاي چرب امگا-۳ که در ماهي به ميزان فراواني يافت مي شود اثر حفاظتي در مقابل دژنراسيون ماکولا دارد. از سوي ديگر، مصرف اسيدهاي چرب امگا-۶ که در روغن هاي نباتي يافت مي شوند خطر ابتلا را افزايش مي دهد.
بعضي از موارد دژنراسيون ماکولا عارضه اي از داروهاي سمي نظيرکلروکين (دارويي ضد مالاريا) يا فنوتيازين‌ها (دسته اي از داروهاي روانپزشکي) هستند.
درمان دژنراسيون ماکولا
اين بيماري درمان قطعي ندارد ولي درمان هايي براي جلوگيري از پيشرفت بيمار و يا حتي بهبود ديد وجود دارد.
ويتامين ها و مواد معدني: تحقيقات نشان داده است که ويتامين هاي آنتي اکسيدان نظير بتا-کاروتن (ويتامين A) و ويتامين هاي C و E ممکن است ماکولا را در برابر تخريب محافظت کنند. اخيرا در مطالعه اي بر روي ۳۶۰۰ بيمار نشان داده شده است که مصرف ويتامين هاي C و E، بتا-کاروتن و روي، خطر پيشرفت بيماري را در بعضي بيماران تا ۲۸% کاهش مي دهد. اين يافته ها سبب مي شوند تا پژوهشگران به بيماران در خطر ابتلا به AMD پيشرفته توصيه کنند آنتي اکسيدان و روي به مقادير زير مصرف کنند. بايد توجه داشت که کسانيکه سيگار مي کشند نبايد از قرص هاي بتا-کاروتن استفاده کنند زيرا ريسک ابتلا به سرطان ريه در اين افراد و کسانيکه تازه سيگار را ترک کرده اند با مصرف بتا-کاروتن افزايش مي يابد.
درمان دارويي با ويزودين (Visudyne): ويزودين اولين دارويي است که براي نوع تَر بکار مي رود. در اين روش درماني، دارو به دست بيمار تزريق شده و سپس با استفاده از يک ليزر غير حرارتي فعال مي شود. فعال شدن دارو سبب ايجاد واکنشي شيميايي مي شود که عروق خوني غير طبيعي را از بين مي برد. از هر ۶ بيمار درمان شده يک نفر ديد بهتري پيدا مي کند و اين دو برابر بيماراني است که از اين دارو استفاده نمي کنند.
درمان با ليزر: فوتوکوآگولاسيون با ليزر (Laser Photocoagulation) با تخريب و عايق بندي عروق خوني جديد و جلوگيري از نشت خون و مايع باعث بهبود بيماران مبتلا به نوع تَر مي شود. در اين روش جاي ليزر مانند زخمي بر روي شبکيه باقي مي ماند و باعث بوجود آمدن نقاط کور در ديد بيمار مي شود. پژوهشگران مشغول بررسي راه هايي براي کاهش زخم ها و همچنين درمان نوع خشک بيماري با ليزر هستند.
فيلتراسيون خوني (Blood Filtration): در اين روش که حدود ۲ دهه پيش توسط ژاپني ها ابداع شد جريان متفاوت خون در غشاء سبب کاهش مقدار بعضي از پروتئين ها و اسيد هاي چرب که مقدارشان زياد است و ممکن است مضر باشند مي شود. اين تکنيک در بيماريهاي مختلفي بکار گرفته شده است ولي نوع جديدي از آن بنام رئوفرزيس (Rheopheresis) براي درمان نوع خشک AMD تست شده است. رئوفرزيس هنوز توسط سازمان غذا و داروي آمريکا (FDA) تأييد نشده است ولي بصورت تجارتي در کانادا و اروپا در دسترس است.
تلسکوپ قابل جاگذاري (Implantable Telescope): اين وسيله تلسکوپي کوچک است که تصوير را بزرگ کرده و بر روي شبکيه مي اندازد. بزرگ شدن تصوير سبب مي شود که نسبت قسمت تخريب شده ماکولا به اندازه تصوير کم شود و در نتيجه لکه هايي که در ديد مرکزي ديده مي شوند کوچکتر شوند. تلسکوپ مينياتوري قابل جاگذاري (Implantable Miniature Telescope) در اواخر دهه ۹۰ اختراع شد و در حال حاضر بر روي ۲۰۰ بيمار آزمايش شده است.
وسايلي که براي کاهش بينايي استفاده مي شوند: هر چند اخيراً پيشرفت هاي زيادي در درمان AMD صورت گرفته است ولي ديد از دست رفته قابل بازگشت نيست. براي بيماراني که ديدشان را از دست داده اند وسايلي وجود دارد که با استفاده از لنز هاي بزرگ کننده و نور زياد به بهبود بينايي کمک مي کنند. بعضي از اين وسايل تصوير را به قسمت هاي محيطي تر شبکيه و خارج از محدوده ماکولا منتقل مي کنند.