نبود راهنماهای ملی یکسان، یکی از چالش‌هایی است که رژیم‌درمانی در کشور ما با آن روبرو است. متخصصان تغذیه‌ای که تنها در بخش خصوصی مشغول به فعالیت هستند، گاهی هنوز هم رژیم‌هایی مانند اتکینز، پرچربی، پرپروتئین یا بسیار کم‌کالری را برای بیماران خود تجویز می‌کنند که برای سلامتی آنان تهدیدی جدی به شما می‌رود.
رژیم‌هایی که برای کاهش وزن توصیه می‌شوند، به‌طور عمده به 4 گروه رژیم‌های کم‌چربی, کم‌کربوهیدرات,کم‌کالری و بسیار کم‌کالری تقسیم می‌شوند. یک مطالعه نشان می‌دهد که هیچ تفاوتی بین این چهار رژیم عمده وجود ندارد. در این تحقیق فراتحلیل مشاهده‌شده است که تمام این رژیم‌های غذایی، صرف‌نظر از تاکیدی که بر مصرف درشت مغذی‌ها دارند، سبب کاهش وزن یکسان در افراد می‌شوند.
بر اساس تحقیقی که در نشریه انجمن روانشناسی آمریکا به چاپ رسیده است، رژیم گرفتن سبب کاهش وزن یا مزایای پایدار برای سلامتی اغلب مردم نمی‌شود، اما به‌هرحال سایر مطالعات دریافته‌اند که تقریباً نیمی از مردم پس از گرفتن رژیم غذایی، کاهش وزن خود را حفظ می‌کنند.
یک رژیم غذایی مناسب که سلامتی فرد را به خطر نیندازد، چند رکن دارد که اولین آنها انعطاف‌پذیری است. رژیم انعطاف‌پذیر، رژیمی است که در آن گروه‌های غذایی یا تعدادی از غذاها مطلقاً حذف نمی‌شوند و میوه‌ها و سبزی‌ها، غلات سبوس‌دار، محصولات کم‌چربی، منابع پروتئین بدون چربی و دانه‌های روغنی در آن جا دارند. نکته دیگر این است که در چنین رژیمی، زیاده‌روی در خوردن هر یک از این مواد غذایی، اگر منطقی باشد گه‌گاه مجاز است.
تعادل اصل دوم یک رژیم غذایی سالم است. یک رژیم غذایی متعادل، بسته به موقعیت هر شخص دارای نسبت صحیحی از کالری و مواد مغذی است. بنابراین رژیم‌های غذایی که کالری دریافتی شما را به‌شدت کاهش می‌دهند و به شما توصیه می‌کنند مقدار زیادی از یک ماده غذایی مانند گوشت را مصرف کنید، ممکن است سبب مشکلات تغذیه‌ای شوند. به یاد داشته باشید که رژیم غذایی سالم نیازی به مکمل یا ویتامین اضافه ندارد.
یکی دیگر از ارکان رژیم صحیح، ایجاد علاقه‌مندی در فرد است. این رژیم باید شامل غذاهایی باشد که شما برای باقی عمر خود و نه‌فقط برای چند هفته یا چند ماه از خوردن آنها لذت ببرید. اگر فرد رژیم غذایی خود را دوست نداشته باشد، یا آن رژیم بیش‌ازحد محدود یا برای او خسته‌کننده باشد، احتمالاً به آن وفادار نمی‌ماند و برای مدت طولانی وزن کم نمی‌کند.
رکن چهارم و بسیار مهم یک رژیم غذایی صحیح، فعالیت فیزیکی است. ورزش یکی از شاخصه‌های مهم کاهش وزن است و در کنار محدودیت در دریافت کالری، به شما کمک می‌کند مقدار بیشتری از وزن خود را کم کنید؛ در ضمن کسانی که فعالیت فیزیکی مداوم دارند بیشتر احتمال دارد کاهش وزن خود را حفظ کنند.
وقتی کلسیم همراه با پروتئین اضافی دفع می‌شود
روشن است که رژیم غذایی نامتعادل، خطرات دیگری را در کنار حفظ نکردن کاهش وزن برای فرد به همراه دارد. محمدرضا وفا، متخصص تغذیه، کاهش توده‌های استخوانی را یکی از مهمترین خطرات رژیم‌های غذایی نامتعادل قدیمی می‌داند و می‌گوید: «رژیم‌هایی مانند رژیم اتکینز، رژیم پرپروتئین و رژیم پرچربی که هنوز هم در ایران تجویز می‌شوند، باعث افزایش اسیدیته خون می‌شوند؛ درنتیجه کبد و کلیه‌ها برای دفع ترکیبات ازته از خون، تحت‌فشار زیادی قرار می‌گیرند و به همراه آنها آب و الکترولیت‌ها و مقدار زیادی از املاح کلیدی کلسیم هم از بدن دفع می‌شوند.»
او اضافه می‌کند: «در چنین رژیمی، در وهله اول بسیاری از گروه‌های غذایی حذف می‌شوند و پس‌ازآن به مصرف چربی و پروتئین تاکید می‌شود، درنتیجه بدن این مقدار اضافی پروتئین را به همراه مقدار زیادی از املاح، ازجمله املاح کلیدی کلسیم دفع می‌کند که در درازمدت می‌تواند سبب اختلالات جدی تراکم استخوانی شود.»
اما به گفته این متخصص تغذیه، تنها حذف کلسیم و دفع آن نیست که سبب پوکی استخوان در فرد می‌شود، بلکه رژیم‌های بسیار کم‌کالری هم که سبب از دست رفتن شدید پروتئین می‌شوند، بر روی ترکیبات پروتئینی استخوان اثر می‌گذارند و اختلالات جدی استخوان را به دنبال می‌آورند.
بنابر آنچه گفته شد، می‌توان نتیجه گرفت علاوه بر اینکه تمام املاح مورد نیاز مانند کلسیم باید در رژیم غذایی فرد وجود داشته باشند و نسبت آنها با سایر املاح حفظ شود، فرد باید نسبت به شرایط خود حداقل میزان کالری مورد نیازش را دریافت کند.
محمدرضا وفا در بخش دیگری از سخنان خود بر لزوم ورزش در کنار رژیم غذایی تاکید می‌کند و می‌گوید: « نکته بسیار مهمی که مجلات تغذیه بسیار معتبر دنیا بر آن تاکید می‌کنند، لحاظ کردن ورزش در کنار رژیم غذایی است، زیرا اگر فرد فقط رژیم غذایی داشته باشد و مدت آن طولانی شود، احتمال آسیب رسیدن به بافت پروتئینی و از دست رفتن آن در او وجود دارد و به‌تبع آن، تعادل استخوانی او به هم می‌خورد.»
او اضافه می‌کند: «یکی از مهمترین عوامل برای اینکه املاح در بافت استخوانی بمانند، عملکرد بافت پروتئینی ماهیچه‌ای است. به همین دلیل است که توصیه می‌شود در رژیم‌های کاهش وزن، به‌خصوص انواعی از آنها که بیشتر از چند ماه طول می‌کشند، فرد به همان نسبت که وزن کم می‌کند فعالیت خود را بیشتر کند تا توده ماهیچه‌ای او در حد ممکن حفظ شود. اگر فعالیت ورزشی وجود نداشته باشد، احتمال آسیب به توده ماهیچه‌ای بیشتر می‌شود و به‌تبع آن مشکلات تراکم استخوانی هم افزایش پیدا می‌کنند.»
روزنامه سپید
