درد ناحیه بالای شکم، آسیت (تجمع مایع در حفره شکم)، تهوع، بی اشتهایی و زردی از نشانه های مهم سرطان کبد است . راه تشخیصی معمولا با آزمایش خون برای بررسی کارکرد کبد و وضعیت هپاتیت، سونوگرافی است.ها اقدام پیشگیرانه مهم برای سرطان کبد واکسن هپاتیت برای پیشگیری از ابتلا به هپاتیت B و اقدامات مناسب به منظور محدود کردن هپاتیت C است.
کبد یک عضو به اندازه توپ فوتبال است که در قسمت فوقانی راست شکم , زیر دیافراگم و بالای معده قرار دارد . سرطان کبد در سلول های کبد شروع می شود و یکی از شایع ترین انواع سرطان در جهان است.
همه سرطان هایی که کبد را تحت تاثیر قرار دهد سرطان کبد نیست. سرطانی که در ناحیه دیگری از بدن شروع می شود از جمله روده بزرگ، ریه و یا سینه،و سپس تا کبد گسترش می یابد سرطان متاستاتیک نامیده می شود. این نوع از سرطان پس از شناختن عضوی که در آن آغاز شده نامگذاری می گردد. مانند متاستاز سرطان روده بزرگ که در روده بزرگ آغاز می شودو تا کبد گسترش می یابد.
علائم:
دراکثرموارد هیچ علائم و نشانه ای در مرحله اولیه سرطان کبد وجود ندارد . هنگامی که علائم و نشانه ها ظاهر می شوند، ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- از دست دادن وزن ناگهانی و بدون هیچگونه تلاش
- از دست دادن اشتها
- درد ناحیه بالای شکم
- تهوع و استفراغ
- ضعف عمومی و خستگی
- بزرگ شدن کبد
- تورم شکم
- زردی پوست و سفیدی چشم(یرقان)
- سفید یا گچی شدن مدفوع
عوامل بروز سرطان کبد:
هنوز مشخص نیست که چه عواملی باعث بروز این سرطان می شود اما در برخی از موارد عللی چون عفونت مزمن با ویروس هپاتیت خاص می تواند به سرطان کبد منجر شود.
سرطان کبد زمانی رخ می دهد که DNA سلول های کبد دچار تغییر (جهش) شده و باعث انجام یک فرایند شیمیایی در بدن می شود. جهش در DNA باعث تغییر در دستورالعمل های بدن میگردد.در نتیجه سلول ها شروع به رشد خارج ازکنترل کرده و در نهایت تشکیل یک تومور می دهند.
انواع سرطان کبد:
سرطان اولیه کبد، در سلول های کبد آغاز می شود و به انواع مختلف و بر اساس نوع سلول سرطانی تقسیم می شوند.که عبارتند از:
- کارسینوم هپاتوسلولار: این نوع از رایج ترین شکل سرطان کبد اولیه است. که در سلولهای کبدی شروع می شود .
کلانژیو کارسینوم: این نوع سرطان در مجاری صفرایی لوله مانند, در داخل کبد شروع می شود. این نوع سرطان , سرطان مجرای صفرا نامیده می شود. - هپاتوبلاستوما: این سرطان کبد, نوزادان و کودکان خردسال را تحت تاثیر قرار می دهد.
- آنژیوسارکوم یا همانژیوسارکوم . این سرطان در رگهای خونی کبد شروع می شود و بسیار سریع رشد می کند.
عوامل افزایش خطر ابتلا به سرطان کبد:
عواملی که باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان کبد اولیه می شوندعبارتند از:
- جنسیت: مردان بیشتر از زنان در معرض خطر ابتلا به سرطان کبد هستند.
- سن: در شمال امریکا، اروپا و استرالیا، سرطان کبد, معمولا افراد مسن را مبتلا می سازد. در کشورهای در حال توسعه آسیا و آفریقا، سرطان کبد در سن جوانی بین ۲۰ تا ۵۰ سال اتفاق می افتد.
عفونت مزمن با HBV و HCV است. عفونت مزمن با ویروس هپاتیت B(HBV) و یا ویروس هپاتیت C (HCV) خطر ابتلا به سرطان کبد را افزایش می دهد. - سیروز(Cirrhosis) این بیماری پیشرونده و برگشت ناپذیر باعث ایجاد بافت زخم در کبد می شود.
- برخی از بیماری های ارثی کبد : بیماری های کبدی که می توانند خطر ابتلا به سرطان کبد را افزایش دهند عبارتند از بیماری هموکروماتوز و ویلسون
- دیابت: افراد مبتلا به اختلال قند خون در معرض خطر بیشتری نسبت به افرادی که دیابت ندارند هستند.
- بیماری کبد چرب غیر الکلی: تجمع چربی در کبد، خطر ابتلا به سرطان کبد را افزایش می دهد.
- قرار گرفتن در معرض آفلاتوکسین ها: . مصرف غذاهای آلوده به قارچ باعث تولید آفلاتوکسین ها می شود که تا حد زیادی خطر ابتلا به سرطان کبد را افزایش می دهد. محصولات کشاورزی مانند ذرت و بادام زمینی می توانند آلوده به آفلاتوکسین باشند. در ایالات متحده، مقررات ایمنی در خصوص محدود کردن آلودگی آفلاتوکسین وجود دارد. آلودگی آفلاتوکسین در بخش های خاصی از آفریقا و آسیا شایع تر است.
- مصرف الکل بیش از حد: مصرف بیشتر از یک مقدار متوسط الکل روزانه در طول چندین سال می تواند منجر به آسیب کبدی برگشت ناپذیر و افزایش خطر ابتلا به سرطان کبد شود.
- بیماری چاقی: داشتن یک شاخص بدن ناسالم، خطر ابتلا به سرطان کبد را افزایش می دهد.
آنچه شما می توانید انجام دهید
تشخیص سرطان کبد:
آزمایش ها و روش های مورد استفاده برای تشخیص سرطان کبد عبارتند از:
- آزمایش خون : آزمایش خون ممکن است اختلالات عملکرد کبد را مشخص کند.
- انجام آزمون های تصویری : پزشک ممکن است انجام آزمایش های تصویری، مانند سونوگرافی، توموگرافی کامپیوتری (CT) اسکن و تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI) را توصیه کند.
- برداشتن یک نمونه از بافت کبد برای آزمایش : در طی بیوپسی کبد، نمونه ای از بافت کبد برداشته و زیر میکروسکوپ آزمایش می شود. پزشک ممکن است یک سوزن نازک از طریق پوست به کبد شما وارد و نمونه بافت را بردارد. بیوپسی از کبد با این روش می تواند منجر به خطر خونریزی، کبودی و عفونت شود.در این روش از سی.تی.اسکن یا اولتراسوند برای هدایت سوزن استفاده می‌کنند.از راههای تکه برداری دیگر میتوان به موارد ذیل اشاره نمود:
• جراحی لاپاروسکوپیک: جراح چند شکاف خیلی کوچک روی شکم ایجاد میکند. لولۀ باریک و سبکی (لاپاراسکوپ) درون شکاف فرو می‌برند. لاپاروسکوپ ابزاری برای خارج کردن بافت از کبد دارد.
• جراحی باز : پزشک از طریق یک شکاف بزرگ مقداری از بافت کبد را خارج میکند.
تعیین مرحله سرطان کبد
هنگامی که سرطان کبد تشخیص داده می شود، پزشک به تعیین حد (مرحله) سرطان می پردازد. آزمایش مرحله بندی به تعیین اندازه و محل سرطان و اینکه چقدر گسترش یافته , کمک می کند. آزمایش های تصویربرداری جهت مرحله بندی سرطان کبد شامل CT اسکن، MRI، اشعه X-قفسه سینه و اسکن استخوان می باشد. روش های مختلف برای مرحله بندی سرطان کبد وجود دارد. یکی از این روش ها از اعداد رومی I تا IV، و حروف A تا D استفاده می کند. پزشک با استفاده از مرحله بندی سرطان, گزینه های درمان و پیش آگاهی را تعیین می کند. مرحله IV و مرحله ,D پیشرفته ترین سرطان کبد را با بدترین پیش آگهی نشان می دهد. در صورتی‌که سرطان کبد مشخص شود پزشک باید برای کمک به شما جهت انتخاب مناسب‌‌‌‌‌‌ترین نوع درمان، از مرحلة بیماریتان آگاهی پیدا کند. مرحله‌بندی سرطان، مشخص میکند که سرطان به نواحی دیگر بدن منتشر شده است یا خیر و در صورت انتشار، چه بخش‌‌‌‌‌‌هایی از بدن تحت تأثیر این بیماری قرار گرفته‌اند. در صورت انتشار سرطان کبد، گاهی سلولهای سرطانی در ریه‌‌‌‌‌‌ها مشاهده میشوند. علاه بر این، بعید نیست سلولهای سرطانی در استخوان‌‌‌‌‌‌ها و غدد لنفاوی نزدیک کبد یافت شوند. هنگامی‌که سرطان از نقطۀ اولیه به نقاط دیگر بدن پخش میشود، تومور جدید نوع سلولهای غیرعادی و نامی مشابه با تومور اولیه دارد. مثلاً اگر سرطان کبد به استخوان‌‌‌‌‌‌ها منتشر شود، سلولهای سرطانی درون استخوان در واقع همان سلولهای سرطان کبد هستند و نام بیماری سرطان استخوان نیست بلکه سرطان کبد متاستاتیک نام دارد. این سرطان مانند سرطان کبد درمان میشود نه سرطان استخوان. گاهی، پزشکان به تومور جدید، تومور «دور دست» یا بیماری متاستاتیک می‌‌‌‌‌‌گویند. برای تشخیص انتشار یافتن سرطان کبد، پزشک یک یا چند مورد از این آزمون‌ها را انجام می‌دهد :
• سی.تی.اسکن سینه : معمولاً سی.تی.اسکن انتشار سرطان کبد به ریه‌‌‌‌‌‌ها را نشان می‌دهد.
• اسکن استخوان : پزشک مقدار کمی مادۀ رادیواکتیو درون رگ خونی شما تزریق میکند. این ماده با جریان خون منتشر و در استخوان‌‌‌‌‌‌ها جمع میشود. دستگاهی به نام اسکنر، پرتوزایی را تشخیص می‌دهد و مقدار آن را اندازه می‌‌‌‌‌‌گیرد. این دستگاه عکس‌‌‌‌‌‌هایی از استخوان‌‌‌‌‌‌ها تهیه میکند و در صورت انتشارسرطان به استخوان‌‌‌‌‌‌ها در این عکس‌‌‌‌‌‌ها مشاهده میشود.
• PET اسکن(PET Scan) : پزشک مقدار کمی مادۀ قندی رادیواکتیو به شما تزریق میکند. این مادۀ قندی سیگنال‌‌‌‌‌‌هایی را ساطع میکند که اسکنر پی.ای.تی.(PET) دریافت میکند. این اسکنر تصاویری از نواحی درون بدن شما که مادۀ قندی در آن محل‌‌‌‌‌‌ها جذب شده است تهیه میکند. سلول‌‌‌‌‌‌هایسرطانی در این تصاویر روشن‌‌‌‌‌‌تر دیده میشوند زیرا سرعت جذب مواد قندی در این سلول‌‌‌‌‌‌ها سریع‌‌‌‌‌‌تر از سلولهای عادی است. اسکن پی.ای.تی. نشان می‌دهد سرطان کبد منتشر شده است یا خیر.
درمان و دارو:
درمان سرطان کبد، به مرحله بیماری و همچنین به سن, سلامت کلی و تنظیمات شخصی بدن بستگی دارد. هدف از هر نوع درمان از بین بردن سرطان به طور کامل است . هنگامی که درمان کامل امکان پذیر نمی باشد، تمرکز ممکن است در جلوگیری از رشد و گسترش تومور باشد. در برخی موارد تنها مراقبت در حفظ آرامش مناسب است. در این وضعیت، هدف از درمان نتها حذف و یا کاهش سرعت این بیماری است بلکه کمک به تسکین بیمار تا حد امکان نیز می باشد.
گزینه های درمان سرطان کبد ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- جراحی برای برداشتن بخشی از کبد : اگر تومور کوچک و عملکرد کبد خوب باشد پزشک ممکن است هپاتکتومی جزئی را برای برداشتن سرطان کبد و بخش کوچکی از بافت سالم که آن را احاطه کرده توصیه نماید.
عمل جراحی پیوند کبد. در طول عمل جراحی پیوند کبد، کبد بیمار برداشته و با یک کبد سالم از یک اهداکننده دیگر جایگزین می گردد. عمل جراحی پیوند کبد ممکن است گزینه برای برخی افراد مبتلا به سرطان کبد در مراحل اولیه باشد. - انجماد سلول های سرطانی( کرایوتراپی) : از سرمای شدید برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می گردد.در طول کرایوتراپی ,پزشک cryoprobe را که حاوی نیتروژن مایع است به طور مستقیم بر روی تومورهای کبدی قرار می دهد. تصاویر اولتراسوند برای هدایت cryoprobe و نظارت بر انجماد سلول ها استفاده می شود.
- گرم کردن سلول های سرطانی : در این روش که فرسایش بسامد رادیویی نام دارد، جریان الکتریکی برای گرم کردن و از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می شود. با استفاده از سونوگرافی یا سی تی اسکن که به عنوان یک راهنما میباشد،جراح یک یا چند سوزن نازک رادر برش های کوچک در شکم وارد می کند. هنگامی که سوزن به توموررسید، با جریان الکتریکی گرم می شوند که منجر به از بین بردن سلول های سرطانی می گردد.
- تزریق الکل به داخل تومور : در این روش الکل خالص ,مستقیما به داخل تومور از طریق پوست و یا در طول یک عمل جراحی تزریق می شود. الکل باعث مرگ سلول های تومور می شود.
- تزریق داروهای شیمی درمانی به کبد : روش کمو امبولیزاسیون یک نوع شیمی درمانی است که داروهای ضد سرطان قوی را به طور مستقیم به شریان کبدی(شریانی که از آن سرطان کبد بوجود می آید) تزریق می کنند که باعث مسدود شدن شریان می شود. این اقدام باعث کاهش جریان خون به سلول های سرطانی شده ونیز داروهای شیمی درمانی را به سلولهای سرطانی می رساند.
- پرتو درمانی : این درمان با استفاده از پرتوهای انرژی پرقدرت باعث از بین رفتن سلول های سرطانی و کوچک شدن تومور می شود. در طول درمان با اشعه درمانی، بیمار را روی یک میز قرار داده و بوسیله یک دستگاه پرتوهای انرژی در یک نقطه دقیق بر روی بدن معطوف می شود. اشعه درمانی برای سرطان کبد ممکن است شامل روشی به نام جراحی تشعشعی استریوتاکتیک که به طور همزمان تعداد زیادی از پرتوهای اشعه در یک نقطه از بدن متمرکز است باشد. عوارض جانبی اشعه ممکن است شامل خستگی، تهوع و استفراغ باشد.
دارو درمانی هدفمند. سورافنیب (Nexavar) یک دارو طراحی شده برای تولید رگ های خونی جدید توسط تداخل با تومور می باشد. سورافنیب که برای کاهش سرعت یا متوقف کردن پیشرفت کارسینوم هپاتوسلولار پیشرفته برای چند ماه دیگر بدون درمان, ارائه شده است. مطالعات بیشتر برای درک چگونگی کنترل و درمان های دیگر برای کنترل سرطان پیشرفته کبد مورد نیازاست.
طب جایگزین:
درمان های جایگزین ممکن است به کنترل درد در افراد مبتلا به سرطان پیشرفته کبد کمک کند. پزشک با درمان و داروها, درد را کنترل می کند . اما گاهی اوقات ممکن است درد باقی بماند و یا نیاز به جلوگیری از عوارض جانبی داروهای ضد درد باشد. از دکتر خود درباره درمان های جایگزین که ممکن است به شما برای کنار آمدن با درد کمک کند سوال کنید، مانند:
- طب فشاری
- طب سوزنی
- تنفس عمیق
- گوش دادن به موسیقی (موسیقی درمانی)
- ماساژ
پشتیبانی و مقابله با استرس:
یادگیری اینکه هر گونه بیماری تهدید کننده حیات می تواند ویرانگر باشد. هر فرد راهی را برای مقابله با سرطان کبد می یابد. اگرچه هیچ پاسخی برای بیمار در مقابله با سرطان کبد وجود ندارد، برخی از پیشنهادات زیر ممکن است کمک کند:
- اطلاعات کافی در مورد سرطان کبد، برای تصمیم گیری در مورد مقابله با آن. از پزشک خود در مورد سرطان کبد خود بپرسید، از جمله مرحله سرطان , گزینه های درمانی, پیش بینی های لازم. از تیم پزشکی خود بپرسید که منابع قابل اعتماد برای گرفتن اطلاعات چه منابعی هستند. یک منبع خوب برای گرفتن اطلاعات, موسسه ملی سرطان است. همانطور که در مورد سرطان کبد بیشتر یاد می گیرید، ممکن است اعتماد به نفس بیشتری در تصمیم گیری برای درمان داشته با شید.
- نزدیکی به دوستان و خانواده خود : نگه داشتن روابط نزدیک به شما در مقابله با سرطان کبد کمک خواهد کرد. دوستان و خانواده می توانند از شما حمایت عملی کنند, مانند کمک در مراقبت از خانه خود هنگامی که شما در بیمارستان هستید. و آنها می توانند به عنوان حمایت عاطفی زمانی که شما احساس می کنید سرطان، شما را تحت الشعاع قرار داده است داشته باشند.
- پیدا کردن کسی برای صحبت کردن. پیدا کردن یک شنونده خوب که حاضراست به صحبت های شما گوش دهد و به شما برای بهبود امید دهد. مشاور پزشکی، مددکار اجتماعی، فرد روحانی و یا گروه پشتیبانی سرطان نیز ممکن است مفید باشد.
- ایجاد برنامه نا معلوم. داشتن یک بیماری تهدید کننده زندگی مانند سرطان،نیاز به آمادگی برای بروز احتمال مرگ می باشد . برای برخی افراد، داشتن ایمان و یا یک روحیه قوی می تواند تحمل آن را آسانتر کند.
پیش گیری
کاهش خطر ابتلا به سیروز٫ سیروز زخم شدن کبد، وخطر ابتلا به سرطان کبد را افزایش می دهد. شما می توانید خطربروز سیروز را با عملگردهای زیر تا حدود زیادی کاهش دهید:
- نوشیدن الکل درحد اعتدال ویا در حد امکان مصرف نشود.اگر شما می خواهید الکل مصرف کنید مقدار آن را کاهش دهید. برای زنان، به این معنی است که فقط یک نوشیدنی در روز و برای مردان، دو نوشیدنی در روز می توانند مصرف کنند
- حفظ وزن مناسب: اگر وزن فعلی شما مناسب است،آن را با انتخاب یک رژیم غذایی سالم و ورزش در بیشتر روزهای هفته حفظ کنید. اگر شما نیاز به از دست دادن وزن هستید، تعداد کالری مصرفی در روز را کاهش و میزان ورزش روزانه تان را افزایش دهید.
- با احتیاط از مواد شیمیایی استفاده کنید: از دستورالعمل نوشته شده بر روی مواد شیمیایی (در خانه یا در محل کار)استفاده کنید.
- واکسینه شدن در برابر هپاتیت B: شما می توانید خطر ابتلا به هپاتیت B را با واکسن هپاتیت B کاهش دهید. که بیش از ۹۰ درصد بزرگسالان و کودکان را از ابتلا مصون می دارد. این واکسن را می توان به هر کسی ، از جمله نوزادان، افراد مسن و کسانی که با سیستم ایمنی ضعیف ,تزریق کرد.
- اقدامات برای جلوگیری از هپاتیت C: هیچ واکسنی برای هپاتیت C وجود ندارد، اما شما می توانید خطر ابتلا به عفونت را کاهش دهید.
- دانستن وضعیت سلامت شریک جنسی.
- از داروهای درون وریدی (IV) استفاده نکنید اما اگر شما مجبور به انجام آن هستید، از یک سوزن تمیز استفاده کنید.
- از مکان های امن و تمیز برای خال کوبی استفاده کنید
