فواید تغذیه با شیر مادر را باهم مرور میکنیم

فواید تغذیه نوزاد با شیر مادر بر هیچ کسی پوشیده نیست و همواره این مسئله به مادران توصیه شده.در این مقاله شما علاوه بر این فواید با نحوه صحیح شیر دهی و مشکلات و چالشهای شیردهی بیشتر آشنا خواهید شد.

تغذیه با شیر مادر فواید بسیاری دارد که برخی از بارزترین این مزایا عبارتند از :

. شیر مادر بهترین  و کاملترین غذا برای تمام شیر خواران است.

. استریل بودن شیر مادر

. محافظت کودک در برابر بیماریها و القای ایمنی به شیر خوار

. ایجاد پیوند عاطفی میان مادر و کودک

. کمک به فاصله گذاری بین تولد ها(بدلیل تاثیری که برکنترل تخمک گذاری دارد.)

. همیشه آماده و قابل دسترس است

. رایگان میباشد.

. شیردهی به نوزاد در جمع شدن رحم پس از زایمان و کاهش خونریزی کمک می کند.

بهترین زمان برای شروع شیردهی نوزاد ۱ تا ۲ ساعت بعد از زایمان است . شیر اولیه مادر آغوز نام دارد که شیری غلیظ و زرد رنگ است و مقدار پروتئین و چربی و برخی مواد غذائی آن بیشتر از شیری است که بعد از آن تولید میشود.برخلاف تصور برخی افراد که معتقدند آغوز شیری سنگین و مضر بوده و باید دور ریخته شود پزشکان معتقدند این شیر علاوه بر اینکه بسیار مغذی است باعث بالا رفتن ایمنی کودک در مقابل بیماریها می شود.

روش صحیح شیر دادن به نوزاد چگونه است ؟

در در هنگام شیردهی نوزاد باید روبروی مادر و صورتش نزدیک پستان مادر قرار گیرد.چانه او به پستان چسبیده و مادر پستان را طوری بگیرد که انگشت شست در بالا و ۴ انگشت دیگر در زیر پستان قرار گیرد بطوریکه  نوک پستان و هاله اطراف براحتی در دهان شیر خوار قرار گیرد البته باید مراقب باشد تا سوراخهای بینی کودک مسدود نگردد.

شاخصهایی که نشان میدهد شیردهی درست و طبیعی است عبارتند از :

. بدن شیر خوار روبروی مادر ودر تماس نزدیک با بدن مادر است.

. صورت شیر خوار روبروی پستان مادر قرار دارد.

. سر شیرخوار بطور مستقیم و در امتداد بدن اوست.

. چانه کودک به پستان چسبیده است.

. لب پائینی شیرخوار به طرف خارج (پایین) بر گشته است.

. قسمت بیشتری از هاله پستان در بالای لب بالا و قسمت بسیار کمی از هاله زیر لب پائینی دیده می شود.

. صدای قورت دادن شیر به خوبی شنیده می شود.

. مکیدنهای شیرخوار کند اما عمیق است.

. کودک وقتی احساس می کند که سیر شده است خودش پستان را رها می کند و نوک پستان در این حالت کشیده تر و بلند تر از معمول است.

. مادر هیچ گونه دردی را در هنگام شیر دادن احساس نمی کند.

نشانه های شیردهی و شیر خوردن نادرست عبارتند از :

. بدن کودک چرخیده و روبروی بدن مادر و در تماس نزدیک با بدن مادر نیست.

. سر شیرخوار چرخیده و یا به جلو خم شده است.

. دهان شیرخوار بسته است.

. چانه کودک از پستان دور است.

. قسمت زیادی از هاله بالا و پائین پستان خصوصاّ در زیر لب پائینی دیده می شود.

. لبها به طرف جلو آمده اند.

. مکیدنهای شیرخوار سطحی وتند است.

. صدای قورت دادن شیر شنیده نمی شود ، بلکه صدای ملچ ملچ به گوش می رسد.

. کودک به دلیل نخوردن شیر کافی گریه می کند و دفعه بعد ممکن است از گرفتن پستان خودداری کند.

. وقتی پستان را رها می کند نوک پستان صاف است و ممکن است خطی در سر تا سر آن دیده شود.

. مادر هنگام شیردهی گاها احساس درد می کند.

چند نکته مهم در ارتباط با شیردهی :

. در هفته های اول شیردهی باید از هر دو پستان به شیر خوار شیر داد تا سبب تحریک تولید شیر شود اما در هفته های بعد بر حسب میل و نیاز شیر خوار می توان از یک  یا هر دو پستان به تناوب استفاده کرد.

. شاخص ناکافی بودن شیر مادر در ماههای اول بعد از تولد افزایش وزن کمتر از ۵۰۰ گرم در ماه است و منحنی رشد بهتر از هر چیز دیگری وضع تغذیه وکافی بودن شیر را نشان می دهد همچنین کمتر از ۶ کهنه تر در ۲۴ ساعت نمایانگر کافی نبودن شیر مادر می باشد.

. در زمان بارداری در ماههای اول  قطع شیر دهی ضروری نیست و هیچ خطری برای جنین ندارد اما باید توجه داشت که مادر حامله ای که شیر هم میدهد به غذای اضافی نیاز دارد .حاملگی مجدد برای مادری که شیر می دهد اصلاّ خوب نیست و علاوه بر عوارض جسمی برای مادر وکودک باعث می شود مادر نتواند شیر خوار خود را به صورت کافی شیر دهد.

. کودک بایستی تا پایان ۲ سالگی با شیر مادر تغذیه شود.

. تغذیه شیر خوار در شب بیشترباعث پیشگیری از بارداری می شود.

. قطع شیر مادر بایستی به صورت تدریجی صورت گرفته و به غذای کودک بیشتر توجه شود.

مشکلات شیر دهی :

در طی شیر دهی ممکن است مشکلاتی ایجاد شود که برخی از آنها قطع شیر دهی را ایجاب میکند و برخی دیگر را در حین شیردهی میتوان برطرف کرد.برخی از مهمترین این مشکلات در ادامه ذکر شده.

1. نوک پستان صاف یا فرو رفته : در این حالت باید اطمینان حاصل کرد که وضعیت شیر خوردن کودک درست است .سعی شود که شیر خوار مقدار کافی از نوک پستان و هاله اطراف آن را در دهان دارد ،تحریک نوک پستان قبل از شروع شیر دهی باعث برجسته شدن نوک آن می شود و با مکیدن توسط کودک بزرگتر می شود .در صورت عدم موفقیت مادر برای چند وعده یا چند روزشیر را بدوشد و آنرا با فنجان یا قاشق به شیر خوار بدهد وقتی شیر خوار بزرگتر شد پستان گرفتن برایش آسانتر خواهد بود .

2. نوک پستان بلند : در این حالت شیر خوار فقط نوک پستان را می مکد و  به ذخایر اصلی شیر که زیر هاله قهوه ای رنگ قرار دارند فشار وارد نمی شود . به مادرانی که این مشکل را دارند باید کمک کرد تا شیر خوار مقدار کافی از هاله قهوه ای رنگ را در دهانش بگیرد.

3. زخم و شقاق پستان : در بیشتر موارد وضعیت نادرست مکیدن -شستشوی زیاد پستان با صابون و خشک کردن آن با حوله کثیف – برفک دهان نوزاد – استفاده از برخی کرمهاو محلولها می تواند باعث زخم نوک پستان گردد .درمان آن گذاشتن یک قطره شیر روی پستان و خشک شدن آن در معرض هوا ونور خورشید – درمان برفک دهان نوزاد – طولانی

بودن زمان مکیدن شیر خوار تا تخلیه کامل پستان و مهمتر از همه اصلاح وضعیت شیر دهی میباشد.

4. احتقان پستان : در احتقان پستانها متورم و درد ناک می شوند و رگهای سطحی آن پیدا و آبی رنگ هستند و به اصطلاح پستانها پر هستند. علت آن تولید شیر زیاد و خصوصاّ بلافاصله پس از زایمان -پر شدن پستانها و عدم شیردهی به نوزاد است.

برای درمان احتقان و پری پستان بهترین کار خارج کردن شیر از پستان از طریق شیردهی مکرر شیر خوار و یا دوشیدن با دست است.(اگر شیر خوار نوک پستان و هاله آن را به سختی به دهان می گذارد ابتدا مقداری از شیررا دوشیده شده تا شیر خوار نوک پستان را به راحتی به دهان بگذارد.)

بعد از تغذیه شیر خوار چند تکه یخ را در درون یک دستمال تمیز قرار دهد و یا با استفاده از پارچه تمیزی که در آب خیلی سرد خیس شده باشد کمپرس آب سرد انجام دهد که این امر به کاهش ورم پستان کمک می کند.

5. تورم پستان همراه با درد وتب (ماستیت): زمانی که احتقان پستان به سرعت درمان نشود وشیر از پستان کامل تخلیه نگردد میکروب از راه زخم نوک پستان وارد شده  و ایجاد ماستیت میکند.این مسئله باعث دردناک شدن فوق العاده – تورم -قرمزی وگرمی پستان و تب می شود .جهت درمان این مادران به پزشک ارجاع داده میشوند وبهتر است موارد زیر به مادر آموزش داده شوند :

.  مهمترین درمان خارج کردن شیر از پستان است.

. شیر خوارباید بطور مکرر تغذیه شود چون عفونت خارج از مجرای شیر است ووارد بدن طفل نمی شود.

. شروع تغذیه از پستان سالم باشد و سپس از پستان مبتلا ادامه یابد.

. در صورت عدم تمایل مادربه شیردهی می توان شیر را دوشید.

. استفاده از حوله گرم قبل از شیر دهی و کمپرس سرد بعد از شیر دهی نیز میتواند در کاهش درد موثر باشد.

6. آبسه پستان : آبسه به تجمع چرک در قسمتی از پستان گویند. در اینحالت پستان متورم و درد ناک بوده و موقع لمس پر از مایع به نظر می رسد.

علت آبسه معمولا ماستیت درمان نشده است.

درمان آبسه پستان ارجاع به پزشک و دادن آموزش کلیه موارد مربوط به ماستیت است.در صورت سرباز کردن آبسه به مدت ۲ تا ۳ روز شیر آن دوشیده و دور ریخته شود چون ممکن است تحریک پستان و شیر دهی سبب ایجاد مجرای نابجا(فیستول) شود.