با این حال اگر با مشکلات پوستی بی‌دلیلی مواجه شدید یا بیماری پوستی‌تان بدون هیچ علت خاصی عود کرد، بهتر است به یاد استرس بیفتید و پی آن را بگیرید که از کجا نشأت گرفته است. دکتر مسعود داودی، متخصص پوست و مو و عضو هیات علمی دانشگاه بقیه‌الله درباره تاثیر استرس روی پوست، مو و ناخن بیشتر توضیح می‌دهد.
استرس حاد دارید یا مزمن؟!
استرس به دو دسته تقسیم می‌شود؛ دسته اول استرس‌های حاد و زودگذر و دسته دوم استرس‌های مزمن و درازمدت هستند. در هر دو صورت ممکن است به‌دنبال استرس‌های حاد یا کوتاه‌مدت و درازمدت تغییراتی را در پوست و ضمایم پوستی که شامل ناخن و مو می‌شود، مشاهده شود. در ادامه به تاثیراتی که هر یک از استرس‌ها روی پوست می‌گذارد می‌پردازیم.
استرس حاد با موهای‌تان چه می‌کند؟!
استرس‌های حاد همان‌طور که گفته شد زودگذر هستند، اما شوکی به بدن وارد می‌کنند که پوست به‌عنوان عضوی از بدن ممکن است تحت‌تاثیر قرار بگیرد. معمولا در چنین شرایطی سلول‌های پوست، ناخن و ریشه مو ممکن است رشدشان کند یا متوقف شود. البته ممکن است تغییرات رشد را همان موقع مشاهده نکنید و بعد از گذشت چند روز یا چند هفته یا حتی چند ماه متوجه این تغییرات شوید.
به‌عنوان مثال ممکن است حادثه یا اتفاقی برای کسی رخ دهد که باعث بروز استرس حاد در فرد شود، در این مواقع بعد از طی مثلا دو ماه مشاهده می‌کند که دچار ریزش موی شدید و نگران کننده‌ای شده، طوری که فرد فکر می‌کند برای همیشه موهایش را از دست داده است. البته جای نگرانی نیست، این ریزش مو بعد از مدتی به‌طور خودبه‌خود درمان می‌شود. البته به شرط آنکه استرس در این مدت از بین برود، اما در شرایطی هم نیاز است بعد از اینکه فرد به شرایط عادی بازمی‌گردد با کمک متخصص پوست و مو موهای ازدست رفته را بازگرداند.
استرس حاد با پوست‌تان چه می‌کند؟!
تغییرات پوستی گاهی اوقات خبر از سر درون می‌دهد. استرس حاد پوست را به‌طور موقت دچار تغییراتی می‌کند که با مشاهده این تغییرات متوجه می‌شوید شخص وضعیت جسمانی و روحی مناسبی ندارد، چراکه انقباض عروقی باعث رنگ پریدگی پوست می‌شود (در مواقعی که فرد دچار ترس و نگرانی است این حالت مشاهده می‌شود). حتی ممکن است عکس این اتفاق رخ دهد، یعنی فرد بر اثر افزایش فشار خون و عصبانیت، پوستش دچار پرخونی و التهاب شود. البته این تغییرات هم موقتی است و بعد از مدتی پوست به حالت طبیعی خود بازمی‌گردد.
گول هورمون استرس را نخورید
استرس‌های مزمن همان‌طور که از اسم‌شان پیداست تاثیرات ماندگارتری در بدن دارند و ممکن است فرد چندین ماه با عواقب آن درگیر باشد. به‌تدریج برای جبران کمبودهای ناشی از استرس، هورمونی در بدن تولید می‌شود که به «هورمون استرس» مشهور است. معمولا افرادی که با بیماری افسردگی مزمن دست‌وپنجه نرم می‌کنند، به‌دلیل اینکه انرژی کافی برای انجام فعالیت‌های روزمره ندارند، هورمون استرس از غده فوق‌کلیه در بدن‌شان تولید می‌شود. این ترشح باعث می‌شود که بدن فرد مانند ورزشکاران تاحدودی حالت دوپینگ (اصطلاح دوپینگ کردن در ورزشکاران شاید زیاد به گوش‌تان خورده باشد) پیدا کند. این هورمون‌های استرس در کنار فوایدی که دارند ممکن است مشکلاتی را به‌دنبال داشته باشند.
در ابتدا به وضعیت ظاهری این افراد می‌پردازیم چون در استرس مزمن فرد خیلی متوجه وضعیت ظاهری‌اش نیست، بنابراین از آشفتگی وضعیت صورت و وضع موها می‌توان متوجه شد که این افراد زمینه افسردگی و استرس‌های مزمن را دارند. هورمون‌های استرس ممکن است در درازمدت روی قسمت‌های مختلف بدن تاثیر بگذارند. این هورمون‌ها شباهت زیادی به هورمون‌های مردانه دارند و حتی می‌توان گفت محصول جانبی ساخته شدن هورمون استرس افزایش هورمون‌های مردانه است. به‌خصوص درمورد خانم‌ها افزایش هورمون مردانه تغییرات محسوسی را برای‌شان به‌دنبال دارد.
استرس مزمن چه بلایی سر پوست می‌آورد؟
در این شرایط می‌توان به مشکلات پوستی ازجمله جوش و آکنه اشاره کرد، گرچه در شرایط معمولی هم ممکن است بروز کند، اما چون یکی از عوامل تشدیدکننده جوش و آکنه مسئله هورمون‌های مردانه است؛ بنابراین افرادی که استرس مزمن دارند جوش‌های‌شان شدیدتر و مقاوم به درمان هستند برای همین مدت طولانی ممکن است روی پوست فرد باقی بمانند. اکثر این اشخاص به این موضوع اشاره می‌کنند که «در گذشته تعداد جوش و آکنه‌ها کمتر بوده اما مدتی است که هم تعدادشان افزایش پیدا کرده و هم به درمان مقاوم شده‌اند» که می‌توان از استرس به‌عنوان عامل اصلی این مشکلات یاد کرد.
همان‌طور که می‌دانید شیوع آکنه از سنین بلوغ است اما اگر آکنه بعد از 30سال بروز پیدا کند یا تشدید شود، برای عموم مردم مسئله عجیبی است، بنابراین علت بروز ضایعات آکنه را در افراد بالای 30سال استرس مزمن می‌دانند. علاوه بر آکنه، این افراد بروز جوش بعد از 30سالگی را هم تجربه می‌کنند.
استرس مزمن ناخن‌ها را هم درگیر می‌کند؟
یکی از علت‌های شکننده شدن ناخن‌ها وجود استرس مزمن در فرد است. برخی سلول‌ها در بدن تقسیم و تکثیر سریع‌تری نسبت به سایر اعضای بدن دارند که پوست، مو و ناخن جزء این دسته از سلول‌ها هستند. به‌همین دلیل استرس مزمن و شوک‌های عصبی روی تقسیم و تکثیر آنها تاثیر می‌گذارند، برای همین ناخن‌ها نسبت به گذشته شکننده و آسیب‌پذیرتر می‌شوند.
مراقب باشید بیماری‌تان عود نکند
مواردی که گفته شد اثرات مستقیم استرس روی بروز ضایعات پوست و ضمایم پوستی است، اما بعضی اوقات بیماری‌های پوستی تحت‌تاثیر استرس ممکن است تشدید شوند. برخی بیماری‌ها در هر یک از ارگان‌های بدن از دستگاه گوارش گرفته تا مسائل اسکلتی ممکن است تحت‌تاثیر استرس تشدید شوند، اما باید گفت پوست هم از این مسئله مستثنی نیست، به‌طوری که بیماری‌های مختلف پوستی در مواقع استرس تشدید می‌شوند. به‌عنوان مثال بیماری مشهور پسوریازیس یا همان بیماری صدف و بیماری‌های ریزش مویی منطقه‌ای که به طاسی سکه‌ای معروف هستند ارتباط تنگاتنگی با استرس دارند.
رابطه استرس با لک و پیس
ممکن است شروع بیماری با استرس باشد یعنی فرد تا به حال چنین مشکلی را تجربه نکرده باشد اما به‌دلیل بروز استرس این بیماری در فرد ریشه پیدا کند. به بیماری‌های نام برده شده باید یک مورد دیگر ازجمله لک و پیس را هم اضافه کرد، چراکه باوجود استرس لک و پیس‌های جدیدتری ممکن است به‌وجود بیایند یا لک و پیس‌های قدیمی بزرگ‌تر و شدیدتر شوند.
عامل اصلی عود بیماری مشخص شد
نقشی که استرس در این بیماری‌ها ایفا می‌کند تاثیری است که به‌طور غیرمستقیم روی بیماری‌ها دارد. سیستم ایمنی بدن در شرایط عادی فعالیتش را به شکل نرمال و طبیعی انجام می‌دهد؛ اما در مواقعی که استرس، افسردگی، اضطراب و… به‌خصوص به شکل مزمن بروز می‌کنند، سیستم ایمنی دیگر قادر نیست فعالیت را به‌صورت طبیعی انجام دهد و دچار اختلال می‌شود. آن زمان است که می‌توان گفت تعادل بین سیستم ایمنی و بیماری برهم می‌خورد و بیماری‌ها با شدت بیشتری بروز می‌کنند.
برخی بیماری‌ها هم استرس‌زا هستند
گاهی اوقات ممکن است برخی بیماری‌های پوستی به‌خصوص قسمت‌هایی که با لباس قابل پوشاندن نیستند و در دید مردم قرار دارند (مثل صورت، ساق دست، گردن، زانوها و…) برای بیمار مسائل روحی و روانی ایجاد کند، حتی این بیماری‌ها ممکن است روی شکل‌گیری شخصیت بیمار تاثیر بگذارد.
به‌عنوان مثال برخی از کسانی که بیماری پوستی مادرزادی روی صورت‌شان دارند وقتی به سنی می‌رسند که باید در جامعه حضور پیدا کنند، ممکن است دچار افسردگی، گوشه‌گیری و عدم اعتماد‌به‌نفس شوند، پس می‌توان گفت این یک سیکل معیوبی است، چراکه بیماری پوستی استرس و اضطراب را برای فرد به‌وجود می‌آورد و به‌دنبال آن، این استرس بیماری پوستی را شدت می‌بخشد. این چرخه به شکل دورانی است که هم استرس بیماری را تشدید می‌کند و هم بیماری استرس و اضطراب را ممکن است افزایش دهد.
چرا تبخال می‌زنیم؟
برخی بیماری‌های عفونی با استرس ارتباط خاصی ندارند. اما در تبخال، طوری است که سیستم دفاعی بدن ویروس را تحت کنترل دارد باوجود استرس، سیستم دفاعی بدن ضعیف می‌شود و این ویروس از کنترل سیستم دفاعی بدن خارج و به‌طور موقت باعث بروز تبخال می‌شود، اما زمانی که سیستم ایمنی بدن دوباره شرایط را تحت کنترل بگیرد، ضایعات فروکش می‌کنند. همچنین بدن قادر نیست ویروس تبخال را کاملا ازبین ببرد، برای همین در بروز استرس و اضطراب‌ها تبخال عود می‌کند.
تیک عصبی دارید؟!
گاهی اوقات ممکن است شخص اضطراب، استرس و حتی افسردگی‌اش را به شکل یک عادت عصبی بروز بدهد. در بیماری‌های پوستی این مورد در شرایط استرس به شکل خارش پوستی مزمن و طولانی‌مدت نمایان می‌شوند.
در برخی مواقع فرد مشکل پوستی خاصی ندارد اما وقتی دچار استرس می‌شود، عادت‌های عصبی بعد از مدتی زمینه‌ساز برخی ضایعات پوستی مثل اگزما می‌شوند.
حتی اگر شدت خارش پوستی زیاد باشد ممکن است پوست زخمی شده و اسکار برجای بگذارد. در چنین مواقعی برای درمان و کنترل بیماری، متخصصان پوست نیاز به همکاری روانشناسان و روانپزشکان دارند.
با کمک این تیم پزشکی ابتدا استرس رفع می‌شود و با رفع استرس، عادت‌های عصبی هم از بین می‌روند. بعد از این مرحله می‌توان درمان‌های پوستی را آغاز کرد و انتظار داشت مشکلات پوستی از بین بروند.
استرس شما از چه نوعی است؟
همه استرس‌ها ناشی از استرس روحی و عصبی نیستند بلکه از جنس استرس‌های جسمی هستند که به دو دسته تقسیم می‌شوند:
خیلی درگیر کار نشوید
استرس‌های جسمی را می‌توان به این شکل توصیف کرد که فرد از نظر روحی و روانی مشکلی ندارد اما مشغله کاری‌اش به‌گونه‌ای است که نظم و انضباط خاصی در زندگی این فرد حکمفرما نیست، به‌طوری که اگر زندگی فرد را مرور کنیم می‌بینیم که فعالیت‌های روزانه او توأم با دویدن و فعالیت‌های فیزیکی زیاد است.
همچنین فرد به‌دلیل مشغله کاری زیاد وعده غذایی ناهار را نمی‌خورد یا ممکن است این وعده غذایی اصلی را در ساعت‌های مختلف از روز مثل 12، 14 یا 16بعدازظهر بخورد. این بی‌نظمی گرچه ممکن است مشکلات روحی و روانی به‌دنبال نداشته باشد، اما باعث استرس جسمی می‌شود. این نوع استرس قادر است مشکلات پوستی را ایجاد کند یا باعث تشدید آنها شود.
مراقب رژیم‌های غذایی بی‌پایه و اساس باشید!
دومین استرس جسمی که می‌توان به آن اشاره کرد، استرسی است که درراستای گرفتن رژیم‌های غذایی ایجاد می‌شود. رژیم‌های غذایی آگاهانه است و با اراده خود شخص انجام می‌شود. البته اگر رژیم غذایی اصولی و تجویز شده پزشک نباشد، ممکن است باعث ایجاد کمبودهایی در بدن شود. در چنین شرایطی تصور کنید که افراد خانواده درحال خوردن غذایی خاص هستند اما شخص چون از رژیم غذایی تبعیت می‌کند، نمی‌تواند آن غذا را بخورد. این نوع رژیم‌های غذایی یک نوع استرس جسمی به فرد انتقال می‌دهند که به‌دنبال آن باعث تشدید یا شروع برخی بیماری‌های پوستی ازجمله جوش، آکنه، اگزما و… می‌شود.
چطور بیماری‌های پوستی ناشی از استرس را از بین ببریم؟
استرس مشکلی است که از محیط بیرونی به فرد تحمیل می‌شود و در اغلب موارد قابل‌پیشگیری نیست، اما اگر استرس بیش از حد به فرد وارد شود باید قبل از هر درمان پوستی ابتدا این مشکل را با روانپزشک یا روانشناس درمان کرد و بعد وارد مرحله بعدی درمان شد. البته استرس تاحدودی در زندگی انسان لازم است اما اگر با عوارض مخرب همراه باشد توصیه می‌شود با کمک متخصصان این مشکل را برطرف کرد. حتی در برخی موارد در ابتدا مشخص نمی‌شود که این مشکلات پوستی ناشی از وجود استرس هستند.
زمانی به وجود استرس پی می‌برند که مشکلات پوستی به درمان سخت جواب دهند؛ متخصصان به این موضوع شک می‌کنند و سپس با بررسی‌های لازم علت اصلی را ریشه‌یابی می‌کنند. همچنین برخی ورزش‌ها مثل یوگا، مدیتیشن و… به شخص کمک می‌کنند تا تمرکز و کنترل بهتری روی مسائل روحی- روانی داشته باشد، اما در برخی موارد این کارها به تنهایی جوابگو نیستند و حتما باید از یک متخصص در این زمینه کمک گرفت. در پایان باید گفت برای درمان بیمای‌های پوستی ناشی از استرس ابتدا باید استرس در فرد ریشه‌کن شود و بعد از آن متخصصان پوست و مو با تجویز داروهای مناسب و درمان‌های اصلی مشکلات پوستی را درمان کنند.
