غده دراز با دو غدد درون ریز و توابع مترشحه خارجی نهفته است که در زیر معده در سمت چپ بالای شکم، در زیر دنده ها قرار دارد. کار مهم آن هضم غذا است همچنین کار غدد پانکراس حفظ تعادل قند انسولین بدن و تنظیم گلوکز است.پانکراس آنزیم های متعدد تولید میکند که برای هضم ضروری است. هورمون گوارش باعث آزادی آنها میشود.
عوامل خطر بیماری‌های پانکراس
ژنتیک
بیماری ها، جراحی‌ها و عادات غلط
مصرف مشروبات الکلی
مشکلات خودایمنی (هنگامی که سیستم ایمنی، بدن را مورد حمله قرار دهد)
مسدود شدن مجرای پانکراس یا مجرای صفراوی (این مجراها، آنزیم‌ها را به آرامی از پانکراس خارج می‌کنند)
افزایش مقدار تری گلیسیرید خون
مشکلات ناشی از فیبروز سیستیک (بیماری ریوی)
سندرم همولیتیک اورمیک (بیماری‌ای است که عفونت در سیستم جذبی وجود دارد و سم را تولید میکند و گلبول‌های قرمز خونی را از بین می‌برد)
افزایش هورمون پاراتیروئید
بیماری کاوازاکی (التهاب عروق خونی)
سندرم Reye (تخریب مغز و مشکلات عملکرد کبد)
مصرف داروهایی نظیر: استروژن، کورتیکواستروئید، تیازید دیورتیک و آزاتیوپرین
عفونت های ویروسی از قبیل: گوشک (التهاب غده‌های بزاقی)، مایکوپلاسما پنومونی (عفونت ریوی) و کمپی لوبرکتل (عفونت‌های غذایی).
حال بیماری های مربوط به پانکراس را برای شما بیان می کنیم:
1- پانکراتیت حاد
تورم و التهاب پانکراس را پانکراتیت می گویند. این عارضه بیشتر در مردان رخ می‌دهد.
علت پانکراتیت حاد
آنزیم‌های آزاد شونده از پانکراس، بعد از رسیدن به روده کوچک فعال می‌شوند. هنگامی که این آنزیم‌ها قبل ار رسیدن به روده باریک، در خود پانکراس فعال شوند، بافت پانکراس را هضم می‌کنند. این عمل باعث التهاب، خونریزی، تخریب پانکراس و عروق این اندام میشود.
علائم پانکراتیت حاد
درد شکمی : این درد در قسمت چپ و وسط شکم می‌باشد. بعد از خوردن غذا و یا نوشیدن و دراز کشیدن به پشت (طاقباز) بدتر میشود. این درد ممکن است به پشت و زیر شانه چپ نیز کشیده شود.
التهاب شکم
سرماخوردگی
مدفوع چرب
تب
پوست سرد و مرطوب
یرقان (زرد شدن پوست و سفید شدن چشم‌ها)
تهوع و استفراغ
عرق کردن
ضعف
جوش های پوستی
نفخ
سکسکه کردن
سوء هاضمه
کاهش وزن
آزمایشات پانکراتیت حاد
عکسبرداری شکم با اشعه ایکس
سی تی اسکن شکمی
اولترا سوند شکمی
شمارش سلول‌های خونی
آزمایش مقدار آنزیم‌های آمیلاز و لیپاز خون
آزمایش ادرار
آزمایش مقدار آنزیم آمیلاز ادرار
اندازه گیری فشار خون (کاهش فشار خون می‌تواند یکی از علائم پانکراتیت باشد)
درمان پانکراتیت حاد
بستری شدن در بیمارستان
داروهای ضد درد
متوقف کردن مصرف غذا از طریق دهان و کم کردن فعالیت پانکراس
غذا دادن از طریق رگ
مکش نازوگاستریک (لوله‌ای را از بینی یا دهان وارد می‌کنند و محتویات معده را خالی می‌کنند)
برداشتن سنگ کیسه صفرا
عوارض پانکراتیت حاد
خون ریزی پانکراس
مشکلات کبدی، قلبی و کلیوی
تخریب بافت‌های پانکراس
ناتوانی کلیه
بیماری های ریوی
آسیت (تجمع مایع در شکم)
ناتوانی قلبی
کیست در پانکراس
کاهش فشار خون
اگر بیماری خوب نشود، منجر به پانکراتیت مزمن خواهد شد.
جلوگیری از پانکراتیت حاد
دوری کردن از مصرف آسپیرین در درمان تب در کودکان، به خصوص اگر احتمال بیماری ویروسی نیز باشد.
عدم مصرف مشروبات الکلی
واکسن زدن در مقابل بیماری‌هایی نظیر گوشک و دیگر بیماری‌های دوران طفولیت
2- کیست کاذب پانکراس (Pancreatic pseudocyst)
در این بیماری، یک کیسه پر از مایع در شکم وجود دارد. این کیسه می‌تواند حاوی بافت پانکراس، آنزیم‌های پانکراس و خون باشد. این عارضه بیشتر در کودکان ظاهر میشود.
علت کیست کاذب پانکراس
این عارضه معمولا بعد از پانکراتیت حاد رخ می‌دهد. هنگامی که توسط عفونت و یا التهاب، پانکراس تخریب شود، کیست ایجاد میشود.
بعد از آسیب به شکم و در برخی افراد با پانکراتیت مزمن، این عارضه ایجاد میشود.
علائم کیست کاذب پانکراس
نفخ شکم
درد دائمی و یا درد شدید شکم که ممکن است به پشت هم کشیده شود.
مشکل در غذاخوردن و هضم کردن غذا
تشخیص کیست کاذب پانکراس
احساس توده در سمت چپ و یا در وسط شکم
سی تی اسکن
ام آر آی شکم
اولترا سوند
درمان کیست کاذب پانکراس
بستگی به اندازه‌ی کیست در شکم دارد. کسیت‌هایی که بیش از 6 هفته در شکم باقی می‌مانند و ضخامت آنها از 5 سانتی متر بیشتر است، نیاز به جراحی دارند. جراحی‌های متفاوتی را می‌توان انجام داد، از قبیل:
– خارج کردن کیست به وسیله سوزن
– آندوسکوپی: یک لوله که شامل دوربین و چراغ می‌باشد را وارد معده می‌کنند.
– لاپاروسکوپی: یک راه ارتباطی بین کیست و معده یا روده کوچک برقرار می‌کنند و از این طریق کیست را بیرون می‌کشند.
عوارض کیست کاذب پانکراس
آبسه پانکراس
ممکن است کیست پاره شود، در نتیجه بیمار دچار شوک و خونریزی بیش از حد خواهد شد.
ممکن است فشار را به اندام‌های دیگر منتقل سازد.
جلوگیری از کیست کاذب پانکراس
جلوگیری از پانکراتیت
اگر سنگ کیسه صفرا، باعث پانکراتیت شده است، سنگ کیسه صفرا را بردارند.
اگر مصرف الکل باعث پانکراتیت شده، از مصرف الکل اجتناب کنند.
3- آبسه پانکراس
توده چرکی در داخل لوزالمعده را با نام آبسه پانکراس می‌خوانند.
علت آبسه پانکراس
عفونت کیست کاذب پانکراس موجب به وجود آمدن این آبسه میشود.
علائم آبسه پانکراس
توده شکمی
درد شکمی
سرماخوردگی
تب
عدم غذا خوردن
تهوع و استفراغ
تشخیص آبسه پانکراس
سی تی اسکن
ام آر آی شکم
اولترا سوند
درمان آبسه پانکراس
تخلیه آبسه از طریق پوست
جراحی برای تخلیه آبسه و برداشتن بافت مرده
عوارض آبسه پانکراس
افرادی که آبسه را درمان نکنند، مرگ مهم‌ترین عارضه می‌باشد.
4- پانکراتیت مزمن
اگر پانکراتیت حاد درمان نشود، به پانکراتیت مزمن تبدیل خواهد شد.
تشخیص پانکراتیت مزمن
آزمایش چربی مدفوع
آزمایش آمیلاز سرم
آزمایش ایمونوگلوبین G4 سرم (برای تشخیص اینکه پانکراس دارای مشکل خود ایمنی شده است یا نه؟)
آزمایش لیپاز سرم
آزمایش تریپسینوژن سرم
ته نشین شدن کلسیم در پانکراس
توسط آزمایشاتی می‌توان به التهاب پانکراس پی برد، از جمله: سی تی اسکن شکم، اولترا سوند شکم، آندوسکوپی و لاپاراتومی (شکافتن شکم برای پی بردن به بیماری).
درمان پانکراتیت مزمن
همانند پانکراتیت حاد می‌باشد.
رژیم غذایی در پانکراتیت مزمن
افزایش مصرف مایعات
مصرف غذاهای کم چرب
غذا در هر وعده غذایی کم باشد و در چند وعده غذا مصرف کنید. این کار باعث کاهش علائم سوءهاضمه میشود.
مصرف کافی ویتامین‌ها و کلسیم
کاهش مصرف کافئین
عوارض پانکراتیت مزمن
آسیت (وجود مایع در شکم)
مسدود شدن روده کوچک یا مجرای صفراوی
تشکیل لخته خون در رگ طحال
جمع شدن مایعات در پانکراس ممکن است موجب بروز عفونت گردد.
ضعیف شدن عملکرد پانکراس، شامل: دیابت، سوءتغذیه چربی و دیگر مواد مغذی و سوء تغدیه ویتامین‌ها به خصوص ویتامین‌های محلول در چربی (A، D، E و K)
منبع- تبیان
