آلودگی هوا یکی از خطراتی که ساکنان شهر های بزرگ و صنعتی را همواره مورد تهدید قرار میداده. این مشکل امروزه گریبان شهرهای بزرگی شده است برای مثال تهران ، اما خطرات این آلودگی چیست ؟ آلودگی هوا چگونه سلامتی ما را تهدید می کند ؟ تاثیر آن بر روی کودکان ما چیست؟
آلودگی هوا در کودکان باعث ببیماری های چون حملات اسم, زایمانهای زودرس, سقط جنین, عدم تکامل ریه, مرگ و میر کودکان, سرطان و بیماری های عفونی, حملات عصبی و بیماریهای تنفسی میگردد. مقدمه یکی از معضلات صده اخیر آلودگی هوا و افزایش میزان نرخ آلاینده های هوا میباشد. اثرات آلودگی هوا بر کودکان نسبت به بزرگسالان بر همگان آشکار میباشد و علت آن این است که 80% کیسه های هوایی کودکان که بصورت (POSTNATAL) میباشد در سن 6-8 سالگی به تکامل میرسد[1,2].کودکان بعلت فعالیت بدنی بیش از بزرگسالان و بالا بودن میزان سرعت دم و باز دم در دقیقه نسبت به بزرگسالان مواد سمی (TOXIC) بیشتری وارد بدنشان میگردد[3]. در سال 1971 شش ماده ای اصلی آلوده کننده هوا به ترتیب ازن, مواد معلق, دی اکسید سولفور, دی اکسید اذت, مونو اکسید کربن, سرب و 189 آلاینده سمی و خطرناک (HAZARDOUS AIR POLLUTANTS) بثبت رسیده است [4]. این موا آلاینده موجب بیماریهای چون استفراغ مزمن, سرطان, بیمایهای عفونی, بیماریهای عصبی و بیماریهای تنفسی میگردند. از آنجائیکه کودکان در محیطهای سر بسته ای چون خانه و مدرسه زندگی میکنند, آلودگی داخل محیط بسیار مهم میباشد. در کشورهای سردسیر سیستمهای گرمادهی و در کشورهای گرمسیر سیستمهای خنک کننده یکی از بزرگترین آلاینده های هوای داخل محیط سر بسته میباشند. بهمین دلیل آلاینده های که در مکانهای سر بسته یافت میشود در محیطهای باز وجود ندارند. از دیگر آلاینده ها میتوان دودهای تولید شده در حین پخت و پز غذا, مصالح ساختمانی بکار رفته در ساختمانهای مدرن, مواد عایق, ایزولاسیونها, رنگهای بر روی مبلمان, مواد شوینده, محصولات آرایشی, حشره کشها, حیوانات خانگی و دستگاههای تهویه هوا را میتوان نام برد. دستگاههای تهویه هوا محصولات بیولوژیکی چون قارچها, باکتریها و کپکها را در خود جای داده همچنین گرد و غبار الیف معدنی را در محیط سر بسته پخش میکند. علاوه بر آن یکی دیگر از بزرگترین معضلات و تهدید کننده- های سلامتی مصرف دخانیات در محیطهای سر بسته میباشد[5.6]. هوای با کیفیت بالا در یک محیط سربسته دارای دمایی برابر با 19 – 23 درجه سانتیگراد, 40 – 60% نم و سرعت حرکت هوا برابر با 0.1 متر در ثانیه میباشد. نم بیش از 70% در محیطهای سر بسته موجب افزایش ریسک در تولید قارچهای کپکی میباشد. سرعت حرکت .03 متر در ثانیه هوا موجب کاهش 1 درجه سانتیگراد دم میباشد [7.8]. از مهمترین آلاینده های محیطهای سر پوشیده قارچها, باکتریها, میکروارگانیزمها, اکسیدهای نیتروژن, الیاف معدنی, رادون 99, حلالهای فرم آلدئید, حشره کش ها, حیوانات اهلی و دود سیگار میباشد. باکتریها, قارچها و میکروارگانیزمها معروفترین آنها لگیونلا میباشد. اولین بار در سال 1976 تعداد 182 سرباز آمریکایی در هتلی در شهر فیلادلفیا دچار بیماری ذات الریه شدند که منجر بمرگ 29 نفر از آنها میگردد. این میکروارگانیزمها بنام لگیونلا نموفیلا معروف گشت. شیوع این بیماری در جاهای مرطوب همچون حمام و جاهایکه آب فروان وجود دارد بیشتر مشاهده گردیده است [9]. ابتلای بیماری نیز از طریق دستگاههای مرطوب کننده, خنک کننده و جاهایکه نشت آب وجود دارد مشاهده گردیده است [10]. آلرژی کیسه های هوای این بیماری بصورت مزمن و غیر مزمن مشاهده میگردد. اگر بصورت غیر مزمن ظاهر گردد همانند بیماری گریپ علائمی چون تب, لرز, تنگی نفس, سرفه و درد بدن در اینگونه بیماران مشاهده میگردد و معمولأ بین 6-8 ساعت پس از ابتلای به این بیماری علائم ذکر شده مشاهده میگردد. شکل مزمن این بیماری با کاهش وزن و تنگی نفس همراه میباشد [11]. تب رطوبت علائم این بیماری پس از 6-8ساعت ظاهر گشته که تب, لرز, سرفه, تنگی نفس را با خود به همراه میآورد [12]. طول درمان این بیماری کوتاه میباشد. سندرم بیماری ساختمان در این نوع بماری افرادی که در ساختمان محل زندگی خود بیمار میباشند با تغییر مکان حالات آنها رو به بهبودی میرود.علائم این بیماری سوزش و آبریزش چشم, گرفتگی بینی, عطسه های متداوم, خشکی گلو, سر درد و در بعضی مواقع آسم نمایان میشود.در این گونه سردردها دو طرف پیشانی دچار درد میگردد.درتحقیقاتی که در سالهای اخیر به عمل آمده علل سندرم بیماری ساختمان و بعضی از انواع قارچها با یکدیگر مرتبط بوده است[ 13].قارچهای کپکی یکی از مهمترین آلرژنها م باشند. ولی بعضی از قارچها معضلات بسیارجدی تری را در سلامتی موجب مگردند که از مهمترین آنها stachybotrys می باشد که برای تولید و تکثیر خود نیاز مبرم به رطوبت و مواد سلولزی دارد. این قارچ باعث ایجاد علائمی چون مشکلات تنفسی, سردرد, سر گیجه, از دست دادن حافظه, خستگی بدن و تحریکات شدید پوستی میگردد. اکسیدهای نیتروزن افرادی که در محیطهای صنتعی مشغول به کار می باشند, در معرض آلودگی آلاینده هایی چون: اکسید نیریک, دی اکسید ازت, اسید نیتروز و اسید نیتریک قرار دارند. در محیط خانه نیز بیشتر NO2 و NO مشاهده می گردد. بیشترین منشا NO2 اجاق گازهایی است که به جهت پخت و پز از سوختهایی چون نفت بنزین استفاده میکنند. در فصل زمستان میزان NO2 در داخل منزل 2-3 مرتبه بیش از محیط خارج از منزل می باشد. در صورتیکه در تابستان این مقدار مساوی می باشد.NO2 گازی است که در آب حل نمیشود و در محیطهایی که بیش از حد مجاز این گاز وجود داشته باشد علائمی چون سرفه, بلغم خونی, تهوع و استفراق و بی حالی مشاهده میگردد[17]. الیافهای معدنی از خطرناکترین الیافهای معدنی میتوان از آزبست نام برد. آزبست الیافی است که در فشار و حرارت بسیار بالا دارای مقاومت زیاد الکتریکی بوده و بلحاظ شیمیایی تیز خنثی میباشد. آزبست مولد سرطان ریه و ایجاد تومور در پریتون ریه مینماید. فرم آلدئید منشاء اصلی فرم آلدئید از مکانهای سرپوشیده سرچشمه میگیرد, از دیگر عوامل تشدید این ماده مضر میتوان از چوب, پارکت, مبلمان, سیگار, لوازم آرایشی و بهداشتی, ضد عفونی کنندهه, مواد شیمیایی مورد استفاده در ظهور عکس و موادهای نظیر محفظ چوب و تخته از حملات موریانه نام برد[22]. از عوارضی که فرم آلدئید در انسان بخصوص در کودکان ایجاد میکند میتوان به سوزش بینی و گلو همراه با آبریزش, سرفه های مزمن درد سینه و در موارد خاص به سرطان ریه نیز منتحی میگردد اشاره نمود. ترکیبات آلی فرّار و حشره کشها از مهمترین عوامل تجمع اینگونه مواد که در محیطهای سر بسته بیش از 2 برابر محیطهای سر باز یافت میگردد میتوان به Tetrachlorethylen که در ساختار شیمیایی تمیز کنندههای موجود در خشکشوئی ها یافت میگردد, 1,1,1-Thrichloroethylen که بقدار زیاد در چسبها و لاکهای غلط گیر تحریری یافت میشود و براق کنندها ی چوب و تخته اشاره نمود.با تماس زیاد با اینگونه مواد میتوان به عوارضی چون افسردگی, سردرد, خستگی مزمن, سوزش چشم بنی و گلو و عوارض عصبی اشاره کرد. در همین راستا اگر با مواد بنزنی بیش از حد مجاز در تماس قرار گرفته شود تخریب مغز استخوان و در نهایت به سرطان خون منجر میگردد[6]. حشره کشها از 4 گروه ارگانوفسفاتها, کارباماتها, پیر تروئیدها و ارگانو کلرینها تشکیل شده اند. حشره کشها موجب سر درد, حالت تهوع و استفراق, از دست دادن حافظه, تنگی نفس, آب مروارید چشم, تخریب کبد ودر نهایت مرگ میگردد[24]. حیوانات اهلی یکی از مهمترین آلرژنهای که کودکان را در معرض خطر قرار میدهد وجود و همزیستی با حیواناتی همچون سگ, گربه و پرندگان میباشد. پر, مو و پشم حیوانات خود بصورت مستقیم آلرژن میباشد و پوستهای شاخی شده و مرده این حیوانات که در مابین پشم و پر این جانداران مشاهده میگردد بصورت غیر مستقیم آلرژی زا میباشد. در اینگونه موارد ذکام کاذب و آسم مشاهده میگردد. بیشترین حالتهای آلرژی را موش با 56.5% و خرگوش با 37% و گربه با 12.9% و سگ با 9.6% ایجاد میکنند. پرندگان نیز بسیار خطرناک بوده و در منازلی که پرندگان در ان یافت میگردد میزان ابتلا به سرطان ریه 6.9% بیش از منازل فاقد پرنده میباشد. دود سیگار دود سسیگار یکی از خطرناکترین آلاینده های میباشد که مصرف کننده را به شکل فعال ( Smoker Active)و غیر مصرف کننده را بصورت غیر فعال(Passive Smoker) مسموم مینماید. دود سیگار با بیش از 3800 ماده شیمیایی, ترکیباتی چون قطران, نیکوتین, منواکسید کربن, دی اکسسید کربن, آمونیاک, اکسیدهای نیتروژن و بنزوپیرن را که تمامی این مواد از نوع سموم میباشند را در خود جای میدهد. از عوارض مهمی که سیگار و دود سیگار ایجاد میکند میتوان به سرطانهای لب , دهان, لثه, زبان, نای, مری و در نهایت سرطان ریه اشاره نمود[28.29]. خوانندگان محترم مقاله میبایست توجه داشته باشند که میزان و مدت زمان تماس با این آلایندهها بسیار حائز اهمیت میباشد و حدالمقدور کودکان خود را از اینگونه آلایندها علل الخصوص از “دود سیگار” بدور نگه داریم.
