از عارضه آپراکسی چه می دانید انواع آن را می شناسید و با علل ایجادکننده آن اشنایی دارید ؟چگونه می توانید از بروز آن پیشگیری کرد و بهترین روش های درمانی برای آن کدامند؟
در آپراکسی مغز آسیب می بیند و فرد توانایی برنامه ریزی و هماهنگی برای حرکت عضله را ندارند و افراد مبتلا نمی توانند حرکات ارادی و خاص را انجام دهند حتی با وجود این که ماهیچه ها یا عضلاتشان سالم باشد .
مغز انسان مرکز دستگاه عصبی است .دستگاه عصبی یا سیستم عصبی (Nervous System) در بدن جانداران به هماهنگی فعالیت ماهیچه‌ها پرداخته و اندام های گوناگون را تحت نظارت درآورده است . به این ترتیب دستگاه عصبی، با ساختار و کار ویژه‌ای که دارد، در جهت ایجاد هماهنگی بین اعمال سلول‌ها و اندام‌های مختلف بدن تمایز و تکامل یافته‌است.
آپراکسی چیست ؟
در آپراکسی مغز آسیب می بیند و فرد توانایی برنامه ریزی و هماهنگی برای حرکت عضله را ندارند و افراد مبتلا نمی توانند حرکات ارادی و خاص را انجام دهند حتی با وجود این که ماهیچه ها یا عضلاتشان سالم باشد .
انواع آپراکسی
آپراکسی می تواند در انواع مختلفی بروز کند :
1)آپراکسی اندام
2) آپراکسی دهانی
1)آپراکسی اندام
افراد دارای این اختلال نمی توانند اندامی را به صورت ارادی و عمدی حرکت دهند .
2)آپراکسی دهانی
افراد مبتلا به این نوع آپراکسی قادر به انجام حرکات داوطلبانه و ارادی خاص (حرکات مربوط به عضلات صورت ) نیستند، مثلا نمی توانند فوت کنند یا زبان را بالا، پایین، چپ ، راست ، عقب یا جلو به صورت ارادی ببرند .
آپراکسی گفتار :
آپراکسی گفتار نوعی اختلال در گفتار است به گونه ای که شخص توان صحیح و محکم صحبت کردن را ندارد که این اختلال ناشی از ضعف یا ناتوانی ماهیچه های گفتاری نمی شود ( ماهیچه های صورت ، زبان و لب ها ) شدت این اختلال می تواند در محدوده ملایم تا شدید باشد .
انواع آپراکسی های گفتاری ( بر حسب زمان بروز آن) :
1) آپراکسی اکتسابی بزرگسالان
2) آپراکسی دوران کودکی (DAS)
آپراکسی اکتسابی :
در همه سنین می تواند رخ دهد ولی به طور معمول در بزرگسالان یافت می شود و این وضعیت باعث می شود مهارت های گفتاری را از دست بدهد . در این نوع آپراکسی فرد مبتلا می داند که چه چیزی را می خواهد بگوید ولی مغز آن ها به سختی دستور برای هماهنگی عضلات مربوطه را می دهد.
آپراکسی دوران کودکی DAS (آپراکسی رشدی )
از هنگام تولد مشاهده می شود ،و این نوع آپراکسی به ندرت به تنهایی بروز میکند. شیوع آپراکسی دوران کودکی در پسران بیشتر از دختران است .
علائم آپراکسی گفتار
انواع علائم مربوط به گفتار که با آپراکسی در ارتباط است شامل موارد زیر است :
1) کم حرف بودن در دوران شیرخوارگی (غان و قون کم یا اصلا غان وقون ندارند) در اپراکسی دوران رشد .
2) کلمات طولانی و پیچیده را به سختی تلفظ می کنند : باغ باغبان
3) تلاش های مکرر برای تلفظ کلمات دراین افراد مشاهده میشود
4) ترکیب صداها و تشکیل هجا برای این افراد دشوار است و مدت طولانی بین کلمات و صدا ها مکث دارند .
5) مشکل در خواندن و برای کودکان مشکل در یادگیری و هجی کردن ، دارند.
6) صداهای ساده را با صداهای پیچیده جابه جا می کنند و صداهای دشوار را حذف می کنند (مثلاً صدای r یکی از صداهای دشوار است) حذف صداهای اول و آخر کلمات هم مشاهده می شود .
7) در ارتباط از اشکال غیر کلامی استفاده می کنند .
8) خطاهای گفتاری آن ها بی ثبات است .
9) زبان را بهتر میفهمند نسبت به اینکه بتوانند بیان کنند.
10) تکیه کلمات و آهنگ جملات را ممکن است اشتباه به کار ببرند .
11) حساسیت زیاد یا حساسیت خیلی کم در دهانشان دارند (مثلا مسواک زدن یا غذاهای ترد را دوست ندارند یا اینکه وجود شی را در داخل دهانشان حس نمی کنند .)
وجه تمایز آپراکسی دوران کودکی از آپراکسی اکتسابی
1 ) آپراکسی دوران کودکی با آپراکسی دهانی معمولا همراه است
2 ) آزمایش و خطا گفتارشان ( یعنی کلمات اشتباهشان را تصحیح کنند )در آپراکسی دوران کودکی کمتر وجود دارد.
3) کودک به خطاهای خود واقف نیست مگر کودکان بزرگتر که تحت برنامه گفتاردرمانی قرار گرفته باشند.
4) در انجام حرکات ظریف اختلال دارند ، ممکن است ناتوانی در یادگیری نیز در این کودکان وجود داشته باشد.
چه عواملی باعث به وجود آمدن آپراکسی گفتار می شود ؟
علت آن ناشناخته است با این حال برخی از علل احتمالی در نتایج به دست آمده نشان می دهد آسیب مغزی به مناطقی از مغز که توانایی صحبت کردن را کنترل می کند باعث به وجود آمدن آپراکسی می شود و همچنین ضربه به سر ،سکته و تومور مغزی ، علل ژنتیکی (وراثتی) و سندرومی هم ممکن است از علل های احتمالی آپراکسی باشد.
درمان آپراکسی
آسیب شناسان گفتار و زبان (گفتار درمانگر ) دهان و زبان ، لحن گفتاری(آهنگ جمله و تکیه کلمات) و تلفظ صداهای کلمات را ارزیابی میکنند و همچنین بررسی می کنند که فرد تا چه حد میتواند صداها و هجا ها را تولید کند و بفهمد .
درمان فشرده به پیشرفت سریع تر کمک می کند.
یکی از مهم ترین نکاتی که خانواده ها باید به خاطر داشته باشند
درمان آپراکسی نیازمند زمان و صبر است افراد دارای اختلال آپراکسی گفتار نیاز به محیط حمایتی دارند تا احساس موفقیت و پیشرفت کنند .
نویسنده : غزاله براتزاده
زیر نظر : دکتر فرهاد ترابی نژاد ، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران و دکترای تخصصی گفتار درمانی
سلامت نیوز: دلایل ابتلا به آپراکسی گفتاری
