سوالاتی درباره عارضه پوکی استخوان

رشد طولی استخوان ها تا هجده سالگی در دخترها و در بیست سالگی در پسرها متوقف می شود .پیشگیری از پوکی استخوان و عوارض ناشی از آن مانند کوتاهی قد ،شکستگی مهره ها و استخوان لگن تنها با دریافت مقادیری کافی از ریز مغذی هایی مانند کلسیم در دوران بلوغ و جوانی و در طول زندگی میسر است.

به طور تقریبی 90 درصد کلسیم موجود در بدن در دندان ها و استخوان ها ذخیره می شود. البته علاوه بر سلامت استخوان ها و دندان ها، بسیاری دیگر از فعالیت های بدن نیز به وجود مقدار کافی کلسیم وابسته است.

بنابراین کاملا مشخص است کمبود کلسیم می تواند چه عوارضی ایجاد کند؛ در شرایطی که بدن با کمبود کلسیم رو به رو باشد برای انجام فعالیت های خود کلسیم مورد نظر را از استخوان ها و دندان ها تامین می کند. به همین دلیل هم بتدریج سلامت دندان ها و استخوان ها به خطر می افتد. نشانه هایی وجود دارند که به شما هشدار می دهد باید مصرف کلسیم را در رژیم غذایی خود افزایش دهید.

بنابراین چنانچه دچار درد و گرفتگی عضلات شده اید، دست ها و پاهایتان سوزن سوزن می شود یا بی حس است و با شکستگی های مکرر دست و پا روبه رو هستید، باید مصرف مواد غذایی حاوی کلسیم را افزایش دهید.البته چنانچه نشانه ها شدیدتر است یا مدت زمانی طولانی ادامه پیدا می کند، مراجعه به پزشک را نیز فراموش نکنید.

بنابراین بهترین کار آن است که از همان دوران کودکی به رژیم غذایی مناسب و مصرف مقدار کافی کلسیم اهمیت دهیم و استفاده از مواد غذایی حاوی کلسیم را فراموش نکنیم. اما گرانی محصولات لبنی به کاهش لبنیات و افزایش بیماریهای ناشی از آن دامن زده مساله ای که در دراز مدت تبعات و آثار سویی برسلامت اعضای جامعه وارد می کند.

دکتر مسعود بخارایی عضو انجمن پیشگیری و درمان چاقی ایران به مشکلات و بیماریهای ناشی از کمبود کلسیم و لبنیات پرداخته است.

شکل گیری استخوان ها ی افراد در سن رشد ارتباط مستقیمی با نوع تغذیه به خصوص مصرف کلسیم دارد کمبود کلسیم در سنین رشد چه تاثیری بر این فرآیند می گذارد؟

شکل گیری استخوان در زمان رشد اتفاق می افتد تا فرد به قد طبیعی خود برسد. در شکل گیری استخوانی، استخوان های طویل هم از نظر اندازه و ضخامت رشد می کنند رشد استخوانی در جنس مونث در 16 تا 18سالگی در جنس مذکر در 18 تا 20 سالگی کامل شده و بعد از توقف رشد، بازسازی استخوان به صورت مداوم ادامه می یابد. سبک زندگی و عادات غذایی فرد و محتوای کلسیم رژیم غذایی در بازسازی استخوانی نقش عمده ای ایفا می کند.بازسازی استخوانی فرآیندی است که طی آن به صورت مداوم سلولهای استخوان خوار و سلولهای استخوان سازفعالیت می کنند در یک فرد بالغ جوان توازنی بین بازجذب و ساخت استخوان برقرار است هر گاه باز جذب بر بازسازی تفوق یابد توده استخوانی نقصان خواهد یافت .هنگامی که کلسیم رژیم غذایی کم است استخوان خواری افزایش می یابد که نتیجه آن کاهش توده استخوانی خواهد بود. در خلال دروان رشد یعنی طفولیت ،بلوغ و نوجوانی ساخت بافت استخوانی برجذب استخوان برتری دارد در همین زمان است که توده استخوانی برای تمام عمر ایجاد می شود واگر رژیم غذایی از نظر محتوای پروتیئن کلسیم وسایر ریز مغذی ها مانند ویتامین دی ،روی ،آهن و فسفات فقیر باشد و عادات غذایی و سبک زندگی فرد در حال رشد غلط باشد توده استخوانی فرد در حال رشد به صورت لازم تشکیل نخواهد شد و فرد در دروان بزرگسالی تا آخر عمر از مشکلات استخوانی رنج خواهد برد حداکثر بافت استخوانی تا سی سالگی ایجاد می شود اما رشد طولی استخوان تا هجده سالگی در دخترها و در بیست سالگی در پسرها متوقف می شود.

کمبود کلسیم و عدم توجه به مصرف مورد نیاز به علت گرانی محصولات لبنی یکی از معضلات جامعه است که سلامت افراد را با خطر مواجه می کند عمده ترین مشکلات و بیماریهای ناشی از کمبود کلسیم را لطفا عنوان بفرمایید؟

اهمیت تغذیه مناسب در برقراری سلامت استخوان در سرتاسر عمر مخصوصا در دروان بلوغ بر کسی پوشیده نیست .وجود پروتئین ،کلسیم ،فسفات و ویتامین دی برای ایجاد ساختمان طبیعی استخوان از اهمیت اساسی برخوردار است.هم پروتئین و هم کلسیم مهمترین اجزا استخونی را تشکیل می دهند.دریافت کلسیم کافی اولین قدم در پیشگیری از مشکلات استخوانی است .مقدار مورد نیاز کلسیم از سنین قبل از بلوغ یعنی از 9 سالگی تا نوجوانی و ابتدای جوانی یعنی تا نوزده سالگی یعنی تا 1300 میلی گرم در روز افزایش می یابد.نشان داده شده افزاد بیش از 11 سال مخصوصا افراد مونث مقدار توصیه شده کلسیم را دریافت نمی کنند .اهمیت تغذیه مناسب و کافی برای تکامل و تداوم ساختمان اسکلتی و در یک کلام سلامتی استخوان انسان کاملا شناخته شده است .اگر چه بیماری هایی مانند پوکی و نرمی استخوان به علت کمبود ویتامین دی و هم کلسیم ایجاد می شوند اما اگر فرد از تغذیه مناسب و کافی برخوردار باشد احتمال بروز این بیماریهای ناتوان کننده به حداقل خواهد رسید، از این رو پوکی استخوان شایع ترین و ناتوان کننده ترین بیماری استخوانی است که کیفیت زندگی فرد مبتلا را تحت تاثیر قرار می دهد.پیشگیری از پوکی استخوان و عوارض ناشی از آن مانند کوتاهی قد ،شکستگی مهره ها و استخوان لگن تنها با دریافت مقادیری کافی از ریز مغذی هایی مانند کلسیم در دروان بلوغ و جوانی و نیز در طول زندگی میسر است و از اهمیت اساسی برخوردار است .بافت استخوانی انسان یک بافت زنده و پویاست و در طی دوران رشد ،رشد طولی پیدا می کند و بعد از توقف رشد در سرتاسر عمر قدرت تجدید شوندگی دارد .بافت استخوانی از یک ماده زمینه ای که نوعی پروتیئن است و املاحی مانند کلسیم و فسفات که در این بافت زمینه ای رسوب یافته اند تشکیل می شود و استحکام استخوانی در نتیجه این بافت به وجود می آید.بافت استخوانی منبعی بالقوه برای تامین کلسیم بدن برای انجام فعالیتهای حیاتی است .و اگر رژیم غذایی از نظر محتوای کلسیم فقیر باشد به ناچار بدن از این منبع استفاده خواهد کرد بدون اینکه جایگزینی صورت بگیرد .غلظت کلسیم خون و دیگر مایعات خارج سلولی بدن طی مکانیسم های پیچیده ای در حالت توازن بین دریافت و مصرف آن است .هنگامی که کلسیم رژیم غذایی بدن ناکافی باشد برداشت بی رویه از استخوان صورت گرفته که اگر فرد در سنین رشد باشد دچار اختلال رشد و اگر بالغ باشد مبتلا به پوکی استخوان خواهد شد .

پیشگیری از پوکی استخوان از چه زمانی باید مورد نظر قرار داده شود و افراد در طول روز به چه میزان کلسیم نیازمندند؟

پیشگیری از پوکی استخوان در بزرگسالی از دوران طفولیت و بزرگسالی شروع می شود و این زمانی است که استخوان ها رشد سریع دارند و به رژیم غذایی و فعالیت فیزیکی بسیار حساس هستند.برای رسیدن به توزان حداکثری کلسیم در دوران بلوغ کودکان به دریافت مقادیر بیشتری از کلسیم نیازمندند.کلسیم برای معدنی شدن کافی استخوان ها و تداوم رشد آنها در دوران طفولیت مورد نیاز است میزان مورد نیاز کلسیم روزانه در بچه ها یک تا سه سال 700 میلی گرم در کودکان 4 تا 8 سال 1000میلی گرم و در نوجوانان 9 تا 18 سال 1300میلی گرم است .مقدارواقعی مورد نیاز بستگی به میزان جذب و عوامل تغذیه ای مانند مقدار مصرف پروتئین روزانه ،ویتامین دی دریافتی و محتوای فسفر رژیم غذایی فرد دارد.از آنجایی که شیر و محصولات لبنی منابع اولیه تامین کلسیم هستند کودکانی که مقادیر ناچیزی از این مواد غذایی مصرف می کنند در معرض کم معدنی شدن استخوان و مشکلات ناشی از آن قرار خواهند داشت.

آیا نوجوانان به کلسیم بیشتری نسبت به سایر گروه های سنی نیازمندند ؟

به علت افزایش شتاب رشد عضلانی ،اسکلتی و غددی در دوران بلوغ و نوجوانی نیاز به کلسیم بیشتر از دوران طفولیت و بزرگسالی است همانطور که ذکر شد توده استخوانی در این دوران بیشتر از زمان دیگری در زندگی ساخته می شود استخوان سازی در دوران بلوغ و نوجوانی چهار برابر بیشتر از دوران طفولیت و بزرگسالی است .در حقیقت دخترها تقریبا 92درصد از توده استخوانی خود را تا 18 سالگی کسب می کنند که این توده برای تمام طول عمرشان از اهمیت خاصی برای پیشگیری از پوکی استخوان برخوردار است.میزان کلسیم مورد نیاز روزانه برای تمام نوجوانان 1300 میلی گرم است حداکثر میزان مصرف روزانه نباید از 3000میلی گرم تجاوز کند.

بهترین منابع کلسیم کدام ها هستند؟

بهترین منبع مواد کلسیم شیر و محصولات لبنی است انواع پنیرها ،دانه سویا ،ساردین ،ماهی آزاد ،بادام زمینی و گردو و تخم آفتابگردان ،لوبیای خشک و سبزیجات سبز تیره از دیگر منابع تامین کلسیم در رژیم غذایی روزانه هستند .

متاسفانه افزایش قیمت محصولات لبنی موجب کاهش محصولات لبنی و حذف تقریبی آن از سبد خرید خانوار شده است به نظر شما سیاست های عدم حمایت از تولید کننده و فشار بر مصرف کننده تا چه میزان برای دولت و مردم تبعاتی به دنبال خواهد داشت؟

متاسفانه سیاست های اقتصادی دولت با نگاه به کوتاه مدت و حل مشکلات تولید کنندگان و عدم حمایت دولت صورت می گیرد در حالی که سیاست های بلند مدت و اختصاص یارانه به محصولاتی چون لبنیات که با سلامت افراد جامعه رابطه مستقیمی دارد در طولانی مدت به نفع دولت است .پزشکان به این موضوع اعتقاد دارند که طب پیشگیری بهتر از طب درمان است.مسلما افزایش قیمت محصولات لبنی شاید دولت را در کوتاه مدت از اختصاص سوبسید به تولید کنندگان محصولات لبنی خلاص کند اما در آینده ای نه چندان دور هزینه های ناشی از کمبود کلسیم و بیماریهای استخوان همچون پوکی استخوان و مسائل رشدی هزینه های بسیاری را بردولت و مردم تحمیل می کند از این رو اگر دولت سوبسیدی را به مواد لبنی اختصاص دهد برنده است و در آینده بسیاری از هزینه های درمان را پرداخت نخواهد کرد .متاسفانه سیاست های دولت در کوتاه مدت و در راستای حمایت از تولید کننده است که با گرانی محصولات لبنی خود را نشان می دهد در حالی که عدم خرید محصولات لبنی و حذف آنها از سبد خرید خانواده به اختلالات رشد و مشکلات جسمی جامعه منجر خواهد شد. بنابراین به صراحت بای با سیاست های گرانی لبنیات دردوره رکود و ناتوانی اقتصادی بسیاری از خانواده ها مخالفت کرد زیرا در حال حاضر مردم با مشکلات تغذیه ای بسیاری مواجه هستند به خصوص دربار تامین مواد لبنی با مشکلاتی رو به رو هستند که از آن میان می توان به کوتاهی قد کودکان و نوجوانان ،نرمی استخوان ،مشکلات استخوان و جامعه ای بیمار اشاره کرد که بزرگسالانی با پوکی استخوان خواهیم داشت .زنان نیز در سن یائسگی با مشکلات شکستگی لگن و مهره ها مواجه می شوند که در دراز مدت مشکلات بسیاری را بر جامعه تحمیل خواهد کرد.

قدس آنلاین