زیاد یا کم خوابیدن، پریدن از خواب نرفتن به مرحله خواب عمیق، سخت به خواب رفتن در مدت زمان طولانی از علائم اختلالات خواب (Sleep disorder) محسوب می‌شود.بی شک درمان نکردن آن، می‌تواند موجب خستگی، دمدمی مزاج شدن، حساس و زودرنج و بدخلق شدن، کاهش قدرت خلاقیت و مهارت کنترل مشکلات، توهم، ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن و چه بسا سرماخوردگی شود.
دکتر بهرام حقی آشتیانی، متخصص مغز و اعصاب عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران درباره دلایل بروز اختلالات خواب به جام‌جم می‌گوید: «شایع‌ترین علت آن اختلالات خلقی، افسردگی و اضطراب است.» دو مدل بی‌خوابی وجود دارد.یکی بی‌خوابی اول شب که به خواب رفتن فرد 2 تا 3 ساعت طول می‌کشد و دلیل عمده آن اضطراب است. وی ادامه می‌دهد:بی خوابی دیرشب، نوع دیگری است که فرد بعد از چند ساعت خواب کوتاه، بیدار می‌شود و دیگر نمی‌خوابد.این نوع بی‌خوابی اغلب ناشی از افسردگی است.
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران، مصرف چای و قهوه چهار ساعت قبل از خواب، چاقی زیاد، اختلال عملکرد تیروئید، خر و پف و مشکلات تنفسی و بیماری‌های ژنتیک و ارثی را در بروز پرخوابی یا بی‌خوابی موثر می‌داند و می‌گوید: در میان چند میلیون نفر، ممکن است یک نفر براثر بیماری‌های ژنتیک دچار اختلالات خواب شود اما وجود این عامل را نیز نمی‌توان نایده گرفت.
چقدر می‌خوابید؟
بدون شک برای شما هم پیش آمده که برخی روزها وقتی از خواب بیدار می‌شوید همچنان احساس خواب‌آلودگی و خستگی می‌کنید در حالی که هشت ساعت خواب توصیه شده توسط اغلب متخصصان را رعایت کرده اید.پس چرا هنوز به خواب نیاز دارید؟
دکتر حقی آشتیانی در این رابطه می‌گوید: هر کسی در یک شبانه روز به پنج تا هفت سیکل خواب نیاز دارد که عامل ژنتیک در تعداد سیکل‌ها تاثیر دارد. اولین سیکل 90 دقیقه است اما هرچه به صبح نزدیک می‌شویم، از زمان هر سیکل ده دقیقه کم می‌شود. وی با تأکید بر این که بین سیکل‌ها نباید قطع شود و خواب باید یکسره باشد، ادامه می‌دهد: برخی افراد پرخواب‌تر هستند به همین دلیل اگر خوابشان کمتر از هشت سیکل باشد، دچار مشکل می‌شوند ولی برخی با چهار سیکل خواب کافی دارند.
مشکلات تنفسی مانعی برای خواب عمیق
تحقیقات دانشمندان بریتانیایی نشان می‌دهد افرادی که خواب عمیق ندارند، حافظه آنها برای خاطره‌سازی دچار مشکل می‌شود. مشکلات تنفسی یکی از موانع خواب عمیق و پیوسته در میان افراد است. براساس اظهارات دکتر حقی ممکن است شما نیز با این مشکل که به آن آپنه گفته می‌شود، مواجه باشید اما نسبت به آن مطلع نباشید.
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران درباره نحوه تاثیرگذاری مشکلات تنفسی بر کیفیت خواب می‌گوید: عضلات تنفسی هنگام ورود به مرحله عمیق خواب، شل و روی هم قرار می‌گیرند، در این زمان ممکن است تنفس افرادی که دچار مشکل هستند به مدت ده ثانیه قطع شود که باعث هوشیاری مغز می‌شود و فرد بدون آن که از خواب بیدار شده باشد، وارد مرحله عمیق خواب نمی‌شود و همچنان در مرحله خواب سبک باقی می‌ماند.این مسأله مانع خواب عمیق طی شب می‌شود هر چند فرد گمان می‌کند در طول شب خواب بوده است.
وی با تأکید بر این که فردی ممکن است دچار آپنه باشد، اما نسبت به وجود این مشکل مطلع نباشد، درباره راهکار تشخیص وجود مشکل می‌گوید: افراد می‌توانند با مراجعه به کلینیک‌های خواب وضع خواب خود را ارزیابی کنند.در کلینیک، فرد حداقل به مدت 24 ساعت زیرنظر متخصصان مغز و اعصاب، ریه و روانپزشک بستری می‌شود و با بررسی امواج مغز، منشأ اختلال شناسایی می‌شود.
تاثیر بی‌خوابی بر مغز
یافته‌های محققان سوئدی در بررسی اهمیت خواب و تاثیر آن بر سلامت بدن نشان می‌دهد کم‌خوابی باعث ترشح موادی می‌شود که این مواد دراثر ضربه مغزی تولید می‌شود به همین دلیل کم‌خوابی و بد خوابی در بروز بیماری‌هایی همچون آلزایمر، پارکینسون و اختلالات قلبی و عروقی موثر است.
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه تهران کم خوابی و بدخوابی را در بروز پرخاشگری و عدم کنترل رفتار موثر می‌داند و خاطرنشان می‌کند: بی‌خوابی طولانی باعث پیری زودرس چهره، پوست، بالا رفتن فشار خون و حتی خودکشی فرد می‌شود.
تنظیم ساعت خواب
برخی به‌دلایل مختلف منطقی و غیرمنطقی، خواب روز را به خواب شب ترجیح می‌دهند اما به گفته کارشناسان، هیچ چیز جایگزین خواب شب نمی‌شود.
دکتر حقی آشتیانی ساعت خواب را در کیفیت خواب بسیار موثر می‌داند و می‌گوید: برخی چون صبح‌ها دیر از خواب بلند می‌شوند، شب موقع خواب احساس می‌کنند که به بی‌خوابی اولیه مبتلا شده‌اند. در صورتی که این بی خوابی ناشی از خواب روزانه است. توصیه می‌شود این افراد برای اصلاح سیکل خواب، هر روز صبح یک ساعت زودتر بیدار شوند تا زمان خواب آنها از ساعت 4 صبح به 10 یا 11 شب برسد.
بهترین زمان خواب
برخی کارشناسان بهترین زمان خواب را 9 شب و برخی دیگر 10 شب پیشنهاد می‌کنند و دلیل آن را فرایند عملکرد بدن در طول شب برای پاکسازی کبد، خاطره‌سازی ذهن و… عنوان می‌کنند.
مهم‌ترین فاکتور خواب در تاریکی شب است. بررسی روی خواب کارکنان شیفت شب، نشان می‌دهد این افراد با وجود آن که در طول روز سیکل خوابشان را کامل می‌کنند و در فضای تاریک می‌خوابند، اما باز هم دچار خستگی و اختلال عملکرد می‌شوند.
روزنامه جام جم
