آیا از عارضه های مختلف زبانی اطلاعی دارید چه مشکلاتی ممکن است برای زبان به وجود آید و بهترین روش های درمانی برای این عارضه کدامند چه آسیب های احتمالی برای زبان ما پدید می آید؟
خیلی از پزشکان در معاینه‌های اولیه علاوه بر معاینه‌کردن چشم‌ها، گوش، ریه و… زبان را هم معاینه می‌کنند؟! چرا‌که ظاهر زبان و تغییرات آن از جمله رنگ، بافت و پرزهای آن میتواند خبر از شروع یک بیماری یا ابتلا به یک بیماری دهد. این حساسیت نه تنها توسط پزشک بلکه توسط خود افراد نیز باید وجود داشته باشد.
زبان یکی از مهم‌ترین اعضای بدن است، اما متاسفانه خیلی از افراد وقتی با تغییرات ظاهری زبان مواجه می‌شوند، خیلی بی‌تفاوت از کنار آن می‌گذرند؛ در صورتی که پزشکان توصیه می‌کنند با هر تغییر و زایده‌ای که روی زبان مواجه می‌شوید، به آن توجه داشته باشید تا مبادا بیماری‌ای در کمین باشد. دکتر نصرت‌الله عشقیار، متخصص آسیب‌شناسی دهان و فک و صورت و استاد دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران در ادامه شما را با انواع بیماری‌های زبان (خوش‌خیم و بدخیم) آشنا می‌کند.
از تغییرات زبان نگذریم!
به‌طور کلی 64درصد بدخیمی‌های حفره دهان در کناره طرفی خلفی (قسمت‌های انتهایی زبان سمت راست و چپ) زبان بروز می‌کند. با این حال ضایعه‌های بدخیم ممکن است از یک لوکوپلاکیا یا زخم در دهان شروع شود که گاهی اوقات ممکن است به‌صورت یک توده یا برجستگی در دهان به‌وجود آید. یکی از خصوصیات بارزی که این ضایعات بدخیم در زبان دارند، این است که آنها از مراحل اولیه تا مرحله پیشرفته معمولا عاری از درد هستند.
برای همین بیمار ممکن است متوجه تغییرات ظاهری زبان نشود یا در صورت مشاهده نسبت به آنها بی‌توجه باشد، چون این علائم همراه با درد نیستند. برای همین بیمار زمانی به پزشک مراجعه می‌کند که دست‌کم 9 الی 10ماه از بروز این زایده‌های بدخیم گذشته باشد. پس باید به تغییر رنگ زبان (سفیدی یا قرمزی)، ایجاد زخم و توده برجسته توجه خاصی داشته باشیم و سطحی از کنارشان نگذریم.
زخم معمولی زبان یا دهان طی یک هفته تا 10روز بهبود پیدا می‌کند اما زخم دهانی که بیشتر از 10روز طول بکشد و ازبین نرود، امکان دارد نشانه‌ای از سرطان دهان باشد. برای همین باید فورا به پزشک مراجعه کرد. در صورت لزوم دندانپزشک اگر به مورد مشکوکی برخورد کند بیمار را به یک متخصص آسیب‌شناسی دهان و فک معرفی می‌کند. برای تشخیص درست پزشک نمونه‌برداری انجام می‌دهد و طبق نتیجه آزمایش درمان مناسب را انتخاب می‌کند.
ضایعات زبانی چطور تشکیل می‌شوند!
ضایعه‌های تحریکی بر اثر یک تحریک مزمن ممکن است ایجاد شوند یعنی فرد دائما زبانش را گاز بگیرد یا دندان تیزی باعث تحریک مداوم زبان شود؛ حتی اگر پرکردگی دندان به‌درستی انجام نشود، ممکن است باعث به‌وجود آمدن این عارضه در زبان شود. با این حال این ضایعه‌ها ممکن است متغیر باشند اما در ابتدا آنها به سرعت رشد می‌کنند اما بعد از مدتی رشدشان کند می‌شود و در آخر متوقف می‌شوند و به‌صورت یک زایده که بیشتر به شکل یک برجستگی ملتهب هستند کنار زبان مشاهده می‌شوند.
زبان‌تان مو درآورده است؟
زبان مودار جزء زایده‌هایی است که در سطح پشتی زبان (روی زبان) ایجاد می‌شود و جزء ضایعات رشدی تکاملی قرار می‌گیرد. البته این زایده تبدیل به ضایعات بدخیم نمی‌شود و وقتی می‌گوییم زبان مودار به این معنا نیست که روی زبان مو به‌وجود آمده است بلکه پاپی‌های زبان بزرگ می‌شوند و حالت مویی شکل به خود می‌گیرند. این مشکل بیشتر در افرادی که عفونت باکتری دارند یا به‌صورت افراطی قهوه مصرف می‌کنند بروز پیدا می‌کند. حتی یکی از علائم ایدز در افراد همین زبان مودار است. البته ممکن است جنبه ارثی هم داشته باشد. ناگفته نماند که این پاپی‌های بلند رنگ‌پذیر هستند و ممکن است بر اثر خوردن خوراکی رنگ‌دار مثل قهوه رنگ زبان تغییر یابد.
شیارهای روی زبان چه می‌گویند؟
زبان شیار‌دار هم جزء این دسته از ضایعات است که روی سطح زبان فرد پر از گودال (مثل مغز) است. در این مواقع پرزهای روی زبان ملتهب، قرمز و زخم می‌شوند و گاهی دردناک و حساس هستند، چرا‌که تجمع غذا باعث سوزش و درد روی زبان می‌شود. برای رفع این مشکل تنها راه درمان همان مسواک زدن است؛ به این صورت که آهسته مسواک را روی سطح زبان می‌کشیم. پس اگر فردی مشکل خاص دهان و دندانی نداشته باشد اما روی سطح زبانش را به‌خوبی مسواک نزند، ممکن است گرفتار چنین مشکلات زبانی شود.
دهان‌تان برفک زده است؟
دسته دیگر، بیماری‌های عفونی زبان هستند. این بیماری میتواند شامل یک عفونت قارچی که معمولا روی سطح پشت زبان ایجاد می‌شود، باشد. این عفونت به‌صورت پلاک‌هایی که از سطح مخاط جدا می‌شود، مثل بیماری برفک ظاهر می‌شوند. بیماری برفک جزء بیماری‌های دهانی است که بیشتر در نوزادان و افراد مسن به‌وجود می‌آید، بنابراین می‌توان گفت این بیماری بیشتر شامل افرادی می‌شود که سیستم دفاعی بدن‌شان ضعیف یا پایین است. حتی افرادی که مشکل دیابتی دارند یا اضطراب‌شان زیاد است هم می‌توان این ضایعه دهانی یا زبانی را در آنها مشاهده کرد. برای درمان پزشک داروهای ضدبرفک یا همان داروهای ضد‌قارچ را تجویز می‌کند.
البته بیماری‌های عفونی دیگر هم ممکن است در قسمت پشتی زبان ایجاد شود؛ حتی بیماری ایدز هم علامت یا علامت‌هایی را میتواند روی زبان ایجاد کند که معمولا کناره پشتی طرفی زبان ایجاد می‌شود. شکل ظاهری که در این بیماری یعنی ایدز به‌وجود می‌آید، نمایان شدن پلاک‌های سفید رنگ است البته با این تفاوت که از روی زبان جدا نمی‌شوند و پشت سرهم هستند. بیماری سل هم نوع دیگری از بیماری‌های عفونی است که خود را به‌صورت زخم‌هایی روی زبان نشان می‌دهد، به‌همین دلیل توصیه می‌شود با مشاهده هر زخم، توده، برجستگی، تغییر رنگ و… در زبان حتما به پزشک مراجعه کنید.
کدام توده‌های زبانی سرطانی هستند؟
دسته دیگر بیماری‌های زبان، بیماری‌هایی هستند که هنوز از نظر علمی محققان نتوانسته‌اند دلیل مشخصی برای بروزشان پیدا کنند. مثل لوکوپلاکیا یا اریتروپلاکیا که پلاک‌هایی هستند که رنگ کاملا سفیدی دارند که از سطح مخاط جدا نمی‌شوند، به بیان دیگر اگر فرد سعی کند با کشیدن دندان یا گاز گرفتن آنها را از روی سطح زبان پاک کند، قادر به انجام این کار نیست؛ زیرا این پلاک‌ها ماندگار هستند.
بسیاری از ضایعات سفید از نظر کلینیکی شبیه لوکوپلاکیاست مثل برفک دهانی که به آن اشاره کردیم. از این رو برای تشخیص توصیه می‌شود به دندانپزشک مراجعه شود. حتی نوع دیگری از ضایعات وجود دارد که به رنگ پلاک‌های قرمز‌رنگ است. علت به‌وجود آمدن این زایده‌ها هنوز مشخص نیست اما می‌توان به این نکته اشاره کرد که این پتانسیل را دارند که در آینده تبدیل به ضایعات بدخیم مثل سرطان زبان شوند. به‌همین دلیل اگر با پلاک‌های قرمز یا سفیدرنگ در دهان‌تان به‌خصوص در سمت طرفی خلفی زبان (قسمت‌های انتهایی زبان سمت راست و چپ) مواجه شدید حتما باید نمونه‌برداری انجام داده شود.
زبان‌تان درگیر جغرافیا شده است؟
زبان جغرافیایی به زبانی گفته می‌شود که کانون‌های قرمز همراه با حاشیه سفید رنگ روی زبان ظاهر شوند. هنوز علت خاصی برای این تغییر ظاهری زبان مشخص نشده است. اگرچه دیدن زبان جغرافیایی ممکن است نگران‌‌کننده باشد، اما هیچ مشکلی برای سلامت شخص به‌وجود نخواهد آورد و با هیچ عفونت و سرطانی همراه نیست. زبان جغرافیایی معمولا بدون درد است، اما گاهی میتواند باعث ناراحتی زبان یا حساسیت به مواد خاصی شود.
این شکل‌‌های جغرافیایی، اغلب در یک منطقه زبان بهبود می‌‌یابند و به ناحیه‌‌ای دیگر می‌‌روند. اگر نشانه‌‌ها و علائم این بیماری بیش از 10روز باقی بمانند، بهتر است به دکتر یا دندانپزشک خود مراجعه کنید. به این افراد توصیه می‌شود از مصرف تنباکو و استعمال دخانیات هم پرهیز کنند. همچنین غذاهای تند و اسیدی میل نکنند.
زبان شما چه رنگی است
صورتی رنگ
زبان سالم زبانی است که رنگ صورتی یک‌دست داشته باشد و سطح داخلی یا همان شکمی زبان (انتهای زبان) عروق خونی وجود داشته باشد؛ به‌همین دلیل کمی این قسمت از زبان قرمزتر از قسمت‌های دیگر زبان است. همچنین روی سطح زبان باید پاپی‌های ریز متمایل به قرمز رنگ دیده شود. هیچ سفیدی روی سطح زبان نباید دیده شود اما اگر سفیدی در حد بسیار کم و ناچیز باشد مشکلی نیست.
رنگ پریده
بعضی بیماری‌های سیستمیک مثل بیماری آنمی یا همان کم‌خونی فقر آهن را می‌توان از روی زبان تشخیص داد. به‌عنوان مثال افرادی که مشکل کم‌خونی دارند روی سطح زبان بی‌رنگ و صاف است یا می‌توان گفت رنگ پریده است. حتی سرطان خون هم میتواند علامت‌هایی روی زبان ایجاد کند یعنی قرمزی که به حالت خون‌چکان معروف است. حتی ممکن است از زبان خونی خارج شود.
سفیدرنگ
سفیدی زبان در بعضی مواقع نشان‌دهنده بیماری قارچی است. اگر زایده‌ها ی سفیدرنگ در طرف خلفی زبان (قسمت‌های انتهایی زبان سمت راست و چپ) قرار بگیرند.
سوزش زبان دارید؟
برخی افراد هستند که سوزش زبان دارند و این عارضه بیشتر در مواقعی ایجاد می‌شود که فرد غذای خاصی را مصرف می‌کند. این بیماری با درد و سوزش همراه است که ممکن است به‌صورت دائمی یا موقتی باشد. البته این عارضه بیشتر در زنان یائسه به‌دلیل تغییرات هورمونی دیده می‌شود. اما عوامل دیگری مثل وجود برخی عفونت‌ها یا خشکی دهان در بروز این مشکل دخیل هستند. با این حال برای درمان این مشکل باید حتما به دندانپزشک مراجعه کنید.
چرا سرطان زبان می‌گیریم؟
یکی از علت‌های اصلی سرطان دهان یا زبان استعمال دخانیات و استفاده از تنباکو است. محققان ارتباط مستقیمی را بین این مسئله پیدا کرده‌اند. پس توصیه می‌شود برای در امان ماندن از سرطان زبان از این کار اجتناب کنید. همچنین افرادی که کمبود ویتامینA وC دارند مستعد ابتلا به سرطان هستند. حتی افرادی که مشکل آنمی یا همان کم‌خونی ناشی از فقر آهن هم دارند از این موضوع مستثنا نیستند. پس توصیه می‌شود افراد برای حفظ سلامت زبان، سیستم ایمنی بدن‌شان را قوی کنند.
مجله سیب سبز
با سلام وخسته نباشید میخواستم بپرسم برای مشکلات زبان باید به چه متخصصی مراجعه کنیم ؟
سلام وقت بخیر به متخصص زبان و دهان