در هر آزمایش روان شناسی آزمایشگر معمولا یکی از عوامل را تغییرپذیر و بقیه را ثابت نگه می دارد تا بتواند درباره عامل متغیر بررسی نماید. گاه آزمایشگر نیازمند آن است که عوامل فطری یا ویژگیها و استعدادهای ارثی را ثابت نگهدارد تا بتواند تاثر عوامل دیگر را در موجود زنده بررسی کند.
چون افراد از هر جهت با هم تفاوت دارند روان شناسان در مورد ثابت بودن عوامل در آزمایشهای خود همشکمان یکسان را به کار می برند. منظور از همشکمان یکسان پسرها و دخترهایی هستند که از یک اسپرماتوزوئید و یک تخمک به وجود می آیند نطفه اصلی در رحم به دو قسمت می گردد و دو پسر یا دو دختری به وجود می ایند که از نظر بدنی و روانی با هم شباهت کامل دارند. عوامل ارثی مانند هوش، حافظه و دیگر استعدادهای ذاتی در این پسران یا دختران یکسان است. اگر یکی از آنها باهوش یا کم هوش باشد دیگری هم به همان میزان باهوش یا کم هوش خواهد بود. برای مثال وقتی بخواهند اثر یادگیری را در افراد مطالعه کنند همشکمان یکسان را مورد آزمایش قرار می دهند.
به طور کلی در آزمایشهای روان شناسی دو یا چند گروه برگزیده می شوند. وقتی بخواهیم تاثیر یادگیری و تربیت را مثلا در رشته وزنه برداری بسنجیم دو گروه الف و ب از همشکمان یکسان را بر می گزینیم. به گروه الف مدتی آموزش می دهیم و به گروه ب هیچ گونه آموزشی یا تمرینی نمی دهیم. گروه الف را گروه آزمایشی و گروه ب را گروه گواه می نامند. سپس این دو گروه را با هم مقایسه می کنند و اختلافی را که بر اثر تمرین و تربیت حاصل شده است مورد توجه قرار می دهند
