چگونه می توانیم کودکان مبتلا به اوتیسم را از دیگران جدا کنیم با چه رو شهایی این امر امکانپذیر است توصیه های مختلف برای تشخیص این بیماری کدامند نشانه های مختلف این عارضه را چگونه باید بشناسیم
گاهی در خانواده‌ها مشاهده شده است که اوتیسم مانند بیماری ژنتیکی از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود که این خود می‌تواند تئوری ژنتیکی بودن را در بعضی موارد ثابت کند. اما در موارد بسیاردیگری مشاهده شده است که اوتیسم در خانواده و اقوام وجود نداشته است و اینک در فردی ظاهر شده است. تمام این موارد نشان دهنده این است که هنوز محققین نتوانسته‌اند علت خاصی را به تنهایی برای اوتیسم کشف کنند و باید یک مجموعه از عوامل را در بروز آن مؤثر دانست، مثل عوامل ژنتیکی، محیطی (در معرض آلودگی‌های زیست محیطی بودن مادر در زمان حاملگی)، مصرف انواع قرص‌ها در زمان بارداری و… . در کل شواهد قوی نشان می‌دهدکه این اختلالات منشأ زیستی دارد و کمتر بواسطه عوامل روانی، اجتماعی بویژه روابط والدین با کودک ایجاد می‌شود.
مسعود ریاحی- عضو انجمن اوتیسم ایران نوشت: اوتیسم، همانند بسیاری از واژه‌های تخصصی حوزه روانشناسی و روانپزشکی، در میان مردم و متأسفانه حتی در میان برخی متخصصان و دانشجویان مربوط به این حوزه‌ها، به اشتباه تعریف شده و بدیهی است که واژه به اشتباه فهم و تعریف شده، کاربرد غلط نیز پیدا کند. می‌توان نمود این غلط بودن را، چه در ادراک این اختلال، چه در ادراک شخص دارای آن و چه در نحوه برخورد با آن مشاهده کرد. با مثالی می‌توان این فهم و تعریف و کاربرد اشتباه را روشن ساخت. نگاهی بیندازیم به واژه بیش فعالی، که تقلیل معنای آن را می‌توان در تعریف عامیانه و کلیشه‌ای اشتباهی مشاهده کرد که صرفاً بالا بودن جنب و جوش را به مثابه بیش فعالی می‌دانند که حتی ممکن است رفتارهای بهنجار و مثبت یک کودک را که می‌توانند نشانه اکتشاف و بازی و کنجکاوی و تفکر آزمایشگرانه او باشند سرکوب کنند و شروعی می‌شوند بر زوال تدریجی خلاقیت و اعمال آزمایشگرانه آن کودک. لازم به توضیح است که تشخیص بیش فعالی به عنوان یک اختلال نیازمند ارزیابی‌های دقیق تخصصی و بالینی است و نمی‌توان براحتی و با مشاهده برخی معیار‌هایی که حتی ممکن است بخشی از تعریف بیش فعالی نیز باشند، برچسبی به آن کودک زد. به همین سبب برای فهم واژه و اختلالات طیف اوتیسم نیازمند تعاریفی هستیم که در حال حاضر مورد توافق منابع تخصصی و معتبر داخلی و خارجی در این حوزه باشد.
در مورد سبب شناسی اختلالات طیف اوتیسم، پژوهش‌های بسیاری صورت گرفته، در تعدادی از آنها مشخص شده است که عملکرد غیر عادی مغز باعث ایجاد حالات اوتیسم می‌شود. اسکن‌های مغزی در بعضی موارد نشان داده است که مغز کودکان مبتلا به اوتیسم از نظر اندازه و ساختار با مغز کودکان سالم متفاوت است. همچنین در حال حاضر تحقیقات فراوانی درباره احتمال دخالت عوامل ژنتیکی و عوارض دارویی در بروز اوتیسم درحال انجام است. گاهی در خانواده‌ها مشاهده شده است که اوتیسم مانند بیماری ژنتیکی از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود که این خود می‌تواند تئوری ژنتیکی بودن را در بعضی موارد ثابت کند. اما در موارد بسیاردیگری مشاهده شده است که اوتیسم در خانواده و اقوام وجود نداشته است و اینک در فردی ظاهر شده است. تمام این موارد نشان دهنده این است که هنوز محققین نتوانسته‌اند علت خاصی را به تنهایی برای اوتیسم کشف کنند و باید یک مجموعه از عوامل را در بروز آن مؤثر دانست، مثل عوامل ژنتیکی، محیطی (در معرض آلودگی‌های زیست محیطی بودن مادر در زمان حاملگی)، مصرف انواع قرص‌ها در زمان بارداری و… . در کل شواهد قوی نشان می‌دهدکه این اختلالات منشأ زیستی دارد و کمتر بواسطه عوامل روانی، اجتماعی بویژه روابط والدین با کودک ایجاد می‌شود.
برای تعریف تخصصی این اختلال که در دسته‌بندی اختلالات عصب رشدی جای می‌گیرد، -اختلالاتی که نخستین بار در کودکی فرد نمایان شده و با ایجاد اختلال در همه جوانب رشد فرد عملکرد‌های فردی، اجتماعی، تحصیلی و شغلی فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهند- باید دو معیار اصلی را ذکر کرد.
معیار اول نقص‌هایی در ارتباط و تعامل اجتماعی و در زمینه‌های متعدد است؛ عدم رعایت تقابل در گفت‌و‌گو، عدم برقراری ارتباط چشمی، عدم استفاده از زبان بدن، عدم درک، ایجاد و حفظ رابطه از نمونه‌های این معیار هستند. دومین معیار داشتن رفتارها، علایق و فعالیت‌های محدود و تکراری است به طوری که فرد، حرکات جسمانی تکراری دارد، دستها یا سرش را به طور غیر عادی تکان می‌دهد، به اشیا علاقه غیر عادی دارد و دچار اختلال حسی است به این معنا که حساسیت حواس پنج گانه اش، بیشتر یا کمتر از حد معمول است. برای فهم برخی علایم این اختلالات، می‌توان آنها را در چند دسته نام برد:
مشکلات آغازگری اجتماعی و پاسخ دهی
1- کودک به هنگام شروع رابطه با دیگران به آنها به صورت غیر عادی دست می‌زند یا آنها را لیس می‌زند یا اینکه با آدم‌ها مثل ابزار رفتار می‌کند. (آنها را مثل وسایل وارسی می‌کند)
2- کودک به هنگام تعریف کردن وقایع، زمینه‌سازی نمی‌کند و برای شنونده توضیح نمی‌دهد. (موضوعی را از میانه آن تعریف می‌کند و متوجه نمی‌شود که دیگران منظور او را درک نمی‌کنند. )
3- وقتی نام او را صدا می‌کنند یا مستقیماً با او حرف می‌زنند، عکس العملی نشان نمی‌دهد. (عکس‌العمل از قبیل لبخند، برگرداندن سر، نگاه کردن به چشم مخاطب)
4- گاهی اوقات چیزهایی می‌گوید بدون اینکه مخاطب خاصی داشته باشد یا حتی با خودش حرف می‌زند.
مشکلات ارتباط غیر کلامی
1- هنگامی که سر را به نشانه «آری» یا «نه» تکان می‌دهید، منظورتان را متوجه نمی‌شود.
2- موقع حرف زدن با دیگران از حرکات دست و سر استفاده نمی‌کند. (با دستها و سر کاملاً بی‌حرکت و خشک حرف می‌زند).
3- هنگام ارتباط با دیگران از حالات صورت استفاده نمی‌کند. (هیچ گاه غمگینی، تعجب، ترس، شادی و… را در چهره‌اش نشان نمی‌دهد. مثلاً چشمهایش را به نشانه تعجب گرد نمی‌کند، مثلاً تعجب یا غمگینی را در صورت خود نشان نمی‌دهند)
اشتغال ذهنی با اشیا و موضوع ها
1- به وسیله یا حیوان خاصی علاقه شدید و عجیبی دارد (دائم در مورد آن حرف می‌زند، آن را نشان می‌دهد یا نام او را می‌برد. مثلاً بخاری، جوجه و…)
2- به اشیای بی‌جان و غیر معمول علاقه شدید دارد و به جای اسباب بازی‌هایش با آنها بازی می‌کند. (مثل نخ، پلاستیک، دستمال کاغذی، ریشه فرش، سیم و…).
3- اسباب بازی‌های کمی هستند که او را خوشحال می‌کنند.
رفتارهای حسی غیر معمولی
1- فرزند من نسبت به درد، سرما و گرما بی‌تفاوت است. (مثلاً وقتی سردش می‌شود درخواست لباس گرم نمی‌کند یا برای خود کاری نمی‌کند تا گرم شود. یا اگر دستش لای در برود یا دستش بسوزد شکایتی نمی‌کند)
2- بشدت و به صورت غیر عادی از گرفتن ناخن، کوتاه کردن موهایش و مسواک زدن منزجر است. و هیچ گاه به این قبیل کارها عادت نمی‌کند.
3- فرزند من اختلال بینایی ندارد اما اشیایی را که می‌خواهد ببیند از زاویه‌های گوناگون چشمهایش نگاه می‌کند. (از گوشه چشم، با چشم ریز شده، به چشمهایش زیاد نزدیک یا دور می‌کند).
رفتارهای کلیشه‌ای
1- کارهای تکراری مثل باز و بسته کردن در اتاق‌ها یا خاموش و روشن کردن چراغ‌ها را زیاد انجام می‌دهدیا اینکه مرتب دست‌هایش را بی‌دلیل در کنار گوشش قرار می‌دهد.
2- اسباب بازی‌هایش را به شکل ردیفی پشت سر هم می‌چیند و مدل دیگری را برای چیدنشان امتحان نمی‌کند.
3- ساعت‌ها با یک اسباب بازی ساده و حتی گاهی یک شیء بازی می‌کند، بی‌آن که خسته شود یا حوصله‌اش سر برود.
لازم به توضیح است که حتماً قرار نیست یک فرد دارای اختلالات طیف اوتیسم، پکیج کاملی از این موارد باشد، ممکن است توزیع برخی از این خصوصیات در بین افراد یکسان نباشد.
روزنامه ایران
