بالا رفتن سن ازدواج و به همان نسبت کاهش ازدواج و البته افزایش طلاق مساله جدیدی نیست و این روند کاهش ازدواج‌ها و افزایش طلاق‌ها مقارن با رشد جامعه شهری در ایران همیشه رخ می‌داده است. حتی اینکه طی سال‌های اخیر مخصوصا ده سال اخیر سرعت طلاق‌ها بیشتر شده و رغبت به ازدواج نیز کمتر شده و حتی رنگ باخته است هم مساله‌ای است که ظرف این دو، سه سال اخیر حداقل به عنوان یک هشدار جدی از سوی مسئولان مختلف بارها مطرح و حتی موشکافی شده است. نکته قابل تامل در تمام این آمارها این است که بین مناطق شهری و روستایی از حیث میزان طلاق و ازدواج تفاوت‌های چشمگیری وجود داشته و این امر باعث شده معضل افزایش طلاق و کاهش ازدواج بیشتر در مناطق شهری مهم جلوه کند. با این وجود حتی در شهرها هم نمی‌توان گفت در ازدواج و طلاق افراد از الگوی واحدی تبعیت می‌کنند. در کلان‌شهرهای ایران و مخصوصا پایتخت ایران، بسته به اینکه افراد متعلق به کدام طبقه اجتماعی باشند الگوی ازدواج و طلاق متفاوت است.
ازدواج در 40 سالگی
میانگین سن ازدواج در قلب پایتخت چند درصد بالاتر از مناطق دیگر است، این درحالی است که طبق یافته‌های پژوهشگران معاونت اجتماعی و فرهنگی منطقه شش تهران میانگین سنی 35 تا 40 سال را نشان می‌دهد. پژوهشگران معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری منطقه شش پس از ماه‌ها تحقیق و مطالعه از گروه‌های مختلف عنوان می‌کنند با توجه به شرایط فرهنگی، اجتماعی، شهری منطقه، میانگین سن ازدواج در منطقه شش نسبت به مناطق دیگر چند پله بالاتر است و شاید هم نادر. پژوهشگر معاونت امور اجتماعی و فرهنگی منطقه شش با بیان این خبر گفت: در زمینه میانگین سن ازدواج در مناطق مختلف شهر تهران الگو و یافته‌های متفاوتی وجود دارد. هر چند گفته می‌شود میانگین سن ازدواج در پایتخت بین 30 تا 35 سال است، اما یافته‌های پژوهشگران معاونت امور اجتماعی و فرهنگی منطقه شش نشان می‌دهد، میانگین سن ازدواج در منطقه ما چند سال بالاتر است یعنی بین 35 تا 40 سال، حتی استثناهایی در این زمینه وجود دارد که در مناطق دیگر شهر تهران کمتر دیده می‌شود.مهدی عابدی، تاکید کرد: پژوهش و مطالعات اجتماعی برای افزایش نگرانی خانواده‌ها نیست، بلکه زنگ هشداری است تا برای رفع اینگونه مسائل چاره‌ای اندیشیده شود.
از هر سه ازدواج یکی منجر به طلاق می‌شود
آخرین آمارهایی که در زمینه سن ازدواج و میزان طلاق در کشور مطرح شده به ابتدای آذر امسال برمی‌گردد که مدیرکل ثبت احوال استان تهران، از افزایش شش درصدی طلاق طی هفت ماهه امسال خبر داد. بر اساس اظهارات محمدمهدی اعلایی، متوسط سن زوج در هنگام ازدواج ۳۰ سال و متوسط سن زوجه ۲۶ سال در پایگاه اطلاعات ثبت احوال تهران به ثبت رسیده است. او با اشاره به اینکه آمار طلاق نیز نسبت به سال گذشته 56/5 درصد افزایش داشته است، افزود: از هر سه ازدواج یکی منجر به طلاق می‌شود.
تاثیر طبقه اجتماعی در طلاق
با این وجود بسیار ساده انگارانه است اگر بخواهیم تصور کنیم در تهران و سایر شهرها همه افراد از الگوی یکسانی تبعیت می‌کنند و برای مثال میل به طلاق و ازدواج در میان همه جوانان به یک نحو است. بررسی‌ها نشان می‌دهد در بحث طلاق و ازدواج طبقه افراد مهم‌ترین عاملی است که آنها را تشویق به تصمیم‌گیری می‌کند. طبقه در جامعه‌شناسی اصطلاحی است که تنها بر رتبه اقتصادی افراد دلالت ندارد بلکه طبقه اجتماعی به معنای پایگاه و رتبه اجتماعی افراد و طبقه فرهنگی به معنای درجه تحصیلات و سواد نیز در این واژه طبقه مستتر است. با این وجود زمانی که می‌خواهیم درباره تاثیرپذیری طلاق و ازدواج از طبقه اقتصادی یا اجتماعی افراد بحث می‌کنیم ناخودآگاه ذهن‌ها به سمت وضعیت معیشت و رفاه اقتصادی می‌رود در درحالی که طبقه اجتماعی در این مقوله بیش از طبقه اقتصادی تاثیرگذار است. بر اساس بررسی‌هایی که اخیرا در کشور انجام شده افراد طبقه متوسط اقتصادی بیش از طبقات پایین و بالای جامعه که شامل اعیان و فقرا هستند میل به دیر ازدواج کردن دارند و به همین نسبت میل به طلاق نیز در صورت ازدواج در این طبقات بیشتر است اما دلیل؟ طبقات متوسط اقتصادی در تمام جوامع طبقات متوسط به بالای فرهنگی و اجتماعی هستند که حتی ممکن است از طبقات بالای اقتصادی نیز از نظر سواد و تحصیلات در وضعیت بهتری باشند. با این تفاسیر می‌توان گفت سواد و تحصیلات عاملی است که باعث شده میل به ازدواج در جوانان کمتر شده یا به تاخیر بیفتد و در مقابل خودکفایی مالی باعث شده طلاق درباره اینها با سهولت بیشتری در مقایسه با طبقات بالای اقتصادی رخ دهد. برخلاف تصور همه در طبقات بالای اقتصادی و بین مرفه‌ها میل به طلاق کمتر از طبقه متوسط است و دلیل آن هم سطح زندگی بالا و تناسب موقعیت با امکاناتی است که برخی زنان حاضر نیستند به راحتی آن را از دست بدهند. با این تفاسیر باید گفت طبقه اجتماعی افراد مهم‌ترین فاکتور در زمینه ازدواج و طلاق است.
دلیل تاخیر ازدواج
یک جامعه شناس در واکنش به خبر افزایش سن ازدواج در منطقه شش تهران به «آرمان» می‌گوید: منطقه شش تهران یعنی حوالی طالقانی و انقلاب، مناطقی که به هیچ‌وجه اعیان نشین نیستند و جزو طبقات متوسط یا متوسط روبه بالای اقتصادی محسوب می‌شوند با این وجود از نظر رتبه اجتماعی و سطح تحصیلات در مقایسه با مناطق شمال یا جنوب شهر در رتبه بالایی قرار دارند. امان‌ا… قرایی‌مقدم با تایید اینکه سن ازدواج در این مناطق شهر به 40 سال هم رسیده است، می‌گوید: این را ما سال‌ها قبل پیش بینی کرده بودیم. وقتی جامعه ایران هم مانند سایر جوامع در تلاطم سنت و مدرنیته گرفتار شد تبعات این سردرگمی بین سنت و تجدد را در همه مناسبات اجتماعی شاهد بودیم. این جامعه‌شناس می‌افزاید: در افرادی که سنتی فکر می‌کنند میل به ازدواج بیشتر است و این افراد کمتر طلاق می‌گیرند، در حالی که در میان افرادی که مدرن فکر و زندگی می‌کنند ازدواج با تاخیر انجام می‌شود و در صورت کمترین ناملایمتی این ازدواج به شکست می‌انجامد! این جامعه‌شناس عنوان می‌کند: چند عامل اصلی در ایران باعث شد ازدواج حداقل 10 سال به تاخیر بیفتد که نخستین این عوامل دانشگاه بود. قرایی‌مقدم می‌گوید: دانشگاه رفتن جوانان هم از نظر کیفی باعث شد حداقل چهار سال سن ازدواج به تاخیر بیفتد در حالی که سطح توقعات جوانان هم با این کار بالا رفت. او عوامل دیگر را به‌ترتیب سربازی و یافتن شغل می‌داند.
