اندیشه به شکلهای گوناگونی تجلی می کند:1- همخوانی آزاد-در همخوانی آزاد اندیشه ها چنانکه پیش از این نیز یادآور شدیم فرد تجربه ها و رویدادهای گذشته زندگی خود را بدون ارتباط و بی توجه به هدف معینی بیان می کند. در این روش پژوهنده یا روان کاو می کوشد از انگیزه های ناخوأاگاه فرد آگاهی باید تا بتواند به موجبات شکست، ناکامیها و کمبودهایش پی ببرد.
2- خیالبافی
در خیالبافی اندیشه با واقعیات زندگی سر و کار ندارد بلکه شخص افکار و تصوراتی را دنبال می کند که در جهان حقیقی و عملی مفهومی ندارد. خیالبافی برخلاف همخوانی آزاد دارای جهت و هدف است اما هدفی ناممکن و غیر واقعی. خیالبافی در اکثر موارد رویا یا تصوری نامعقول و منفی بیش نیست، ولی خیال پردازی برخی از دانشمندان، نویسندگان و مخترعان ممکن است دارای جنبه مثبت باشد و آثار ادبی و هنری یا اختراعات ارزشمندی به وجود آورد.
3- اندیشه عملی
اندیشه عملی به آن گونه فکری اطلاق می شود که در مورد هر رفتار و کردار امکان پذیر زندگی به کار رود مانند خرید و فروش، تنظیم برنامه مسافرت، تعمیر و تعویض وسایل زندگی، مطالعه و تحصیل و بسیاری از فعالیتهای عملی روزانه و شبانه.
4- اندیشه خلاق
اندیشه خلاق دارای جنبه های عملی، فنی، صنعتی، اقتصادی، هنری، ادبی، سیاسی و مانند اینهاست. یعنی در این گونه زمینه ها آثار و آفریده های نو و جالب توجه به وجود می آورد یا آنکه به حل مسایل دشوار می پردازد و از این رهگذر به پیشرفت و بهبود زندگی یاری می دهد. اندیشه خلاق یکی از مهمترین و پیشرفته ترین نوع اندیشه های بشری به شمار می آید و از مراحل زیر تشکیل یافته است:
الف- آمادگی این مرحله که در واقع زیر بنای اندیشه خلاق می باشد غالبا کوششهایی را در بر می گیرد که برای ارتباط دادن واقعیتها به راههای مختلف انجام می شود. در مرحله آمادگی فرد باید معلومات لازم را داشته باشد و به روش آزمایش و خطا همواره به اصلاح و تصحیح آزمایشها و تجربه های خود بپردازد تا به نتیجه مطلوب برسد. بسیاری از پژوهشگران ضمن کار و فعالیتهای پژوهشی خود احساس می کنند که به معلومات بیشتری نیاز دارند. بنابراین به جمع آوری اطلاعات مورد نظر می پردازند یا به تغییر و اصلاح طرحهای خود دست می زنند. اینها خود بیانگر آن است که پژوهنده در مرحله آمادگی باید هم اطلاعات کافی داشته باشد و هم در صورت لزوم بتواند طرحهای آزمایشی خود را تغییر دهد.
ب- نهفتگی: در مرحله نهفتگی یا دوره کمون پیشرفت آشکاری در آفرینندگی و حل مساله دیده نمی شود. در واقع پژوهشگر نمی داند چه کند و چه روشی پیش بگیرد. در نتیجه درمانده و سرگردان همه کوششهای خود را رها می کند و از اندیشیدن و کار کردن درباره مساله دست می کشد اما پس از مدتی توقف که آن را دوره نهفتگی یا پروردگی می نامند فکر یا اندیشه نیمه آگاه گویی به فعالیت می پردازد و ممکن است پس از زمانی بر اساس قانون همخوانی اندیشه ها موجب حصول بینش در حل مساله گردد.
ج- الهام: سومین مرحله اندیشه خلاق را الهام می نامند که پس از مرحله نهفتگی پدید می آید. پژوهشگری که در مراحل قبل از حل مساله سرودن شعر، انجام دادن یک آزمایش علمی یا ترکیب اجزاء یک اثر هنری ناتوان و درمانده بود اینک ناگهان از روی بینش توفیق می یابد و به افرینش هنری یا ادبی نایل می گردد و اثری بدیع و ارزنده به وجود می آورد. ارشمیدس دانشمند و ریاضیدان معروف روزی در حین شستشو در حمام ناگهان راه حل مساله ای که مدتها او را به خود مشغول داشته بود به فکرش خطور کرد. وی بر اثر آن از شدت خوشحالی از جای جست و فریاد برآورد: یافتم، یافتم…
د- وارسی: واپسین مرحله در اندیشه خلاق مرحله وارسی است. در این مرحله پس از اینکه پژوهشگر حل مساله را خواه بر اثر آزمایش و خطا و خواه به واسطه الهام مناسب تشخیص داد کوشش می کند اطمینان حاصل نماید و ببیند که راه حل او از نظر علمی درست و مورد تائید است یا نه. به این جهت آنچه در این مرحله اهمیت دارد ارزشیابی و اعتبار اندیشه خلاق می باشد.
5- اندیشه انتقادی
اندیشه انتقادی آن است که فرد پیوندها و مناسباتی را در آثار ادبی، علمی، هنری و جزء آن کشف کند موارد قوت و ضعف را مشخص سازد و سرانجام آنها را ارزیابی کند. اندیشه انتقادی همانند اندیشه خلاق به معلومات کافیف روش علمی و استدلال درست نیاز دارد وگرنه نتیجه ای منطقی در بر نخواهد داشت.
این مطلب اختصاصی سایت دکتر سلام می باشد استفاده از آن فقط با ذکر منبع مجاز می باشد
