حساسیت به زیورآلات چگونه پدید می آید چه عواملی موجب بروز اینگونه حساسیت ها می شود چه پوست هایی در معرض خطر حساسیت به زیور آلات هستند چگونه می توانیم از این عارضه جلوگیری کنیم توصیه های متخصصین پوست در این زمینه چیست؟
تمایل به زیبایی از صفات سرشتی انسان هاست و آدمی در طول تکامل خود سعی کرده از راه های مختلف به این قضیه ذاتی گرایش یابد. مثال بارز این موضوع توجه روزافزون بسیاری از افراد به جراحی های زیبایی یا استفاده از وسایل آرایش و متعلقات تزیینی است. با این وجود، کاربرد این زینت آلات با عوارض ناخواسته متعددی همراه است که در برخی موارد ناشی از شکل خاص آن محصول زینتی یا جنس ماده سازنده یا کاربرد نادرست آن است. از جمله زیورآلاتی که امروزه به وفور مورد استفاده قرار می گیرد دستبندها هستند که در این مطلب به برخی مشکل های ناشی از استفاده از آنها و سایر نکته های مرتبط آن اشاره می کنیم.
1- حساسیت به دستبند فلزی: تماس طولانی پوست با مواد به کار رفته در جنس دستبندها از جمله فلز نیکل، کبالت، طلا، فرمالدییدها و… می تواند به خصوص در افراد آلرژیک و حساس باعث طیف وسیعی از ضایعات پوستی شود.
2- حساسیت به نیکل: نیکل فلز نقره ای رنگی است که به طور گسترده در ساخت اجزای فلزی دستبندها، دکمه ها و سگک ها به کار می رود و براساس مطالعات، شایع ترین آلرژن در سراسر دنیاست و در بسیاری از موارد همراه فلز کبالت استفاده می شود. افزایش تعریق در زیر مناطق محصور شده با دستبند باعث افزایش تعداد آلرژن نیکل آزادشده می شود که ضایعات اگزمایی خارش دار را همراه خواهدداشت.
3- حساسیت به طلا: طلا هم می تواند حساسیت زا باشد. اگر چه میزان شیوع آن در نقاط مختلف جهان از 1 تا 10 درصد متفاوت است اما به هر حال می تواند باعث ضایعات درماتیتی در صورت، دست و پلک ها شود.
4- حساسیت به عطری که به دستبند می زنند: برخی افراد به صورت عادتی به دستبندهای خود عطرهای خوشبوکننده می زنند تا با بو کردن آن متوجه بوی بد محیط نشوند اما برخی مواد سازنده عطرها نیز می تواند باعث آسیب های آلرژیک پوستی شود.
5- حساسیت به بدلیجات: فرمالدیید گازی است که در ساخت رنگ ها در برخی بدلیجات استفاده می شود. در بدلیجاتی که در ساخت اجزای آن از فرمالدیید استفاده شده باشد نیز طیف وسیعی از عوارض ناخواسته مثل درماتیت های تماسی آلرژیک را شاهد هستیم.
6- حساسیت به منسوجات: حساسیت به منسوجات به کار رفته در دستبند هم معمولا ناشی از رنگ های به کار رفته در بافت منسوجات است و نه به دلیل فیبرهای طبیعی یا مصنوعی موجود در آنها. هرچه دستبندی تنگ تر بسته شده باشد، به دلیل تماس بیشتر احتمال بروز مشکل بیشتر است.
7- حساسیت به دستبند پلاستیکی: استعمال دستبندهای پلاستیکی هم ممکن است طیف وسیعی از مشکل های پوستی را همراه داشته باشد. در این موارد مونومرهای غیرپلیمریزه موجود در محصول پلاستیکی نهایی یا سایر موادی که با هدف ایجاد استحکام و ثبات محصول یا به عنوان رنگ افزودنی به ترکیب پلاستیک اضافه می شود عامل بروز مشکل است.
8- حساسیت به مواد آرایشی جمع شده زیر دستبند: تجمیع مواد مختلف آرایشی، بهداشتی مثل کرم های مرطوب کننده، شوینده ها و ضدعفونی کننده ها و… زیر دستبند، ساعت و انگشتر غیر از حساسیت زا بودن اجزای سازنده خود دستبند، می تواند به تدریج به سطح دفاعی پوست آسیب برساند و عامل بروز مشکل و آسیب های متفاوت شود.
9- حساسیت به دستبند تنگ: دستبندهای تنگ روی عروق و اعصاب عبور کننده از مچ دست فشاری وارد می کنند که می تواند عامل طیفی از اختلال ها باشد. به عنوان مثال فشار روی اعصابی که از مچ دست می گذرد، عوارض عصبی مثل نشانگاه تونل کارپال یا گزگز پوستی و گزگز نوک انگشتان و اختلال های حرکتی در انگشتان دست و ضعف و آتروفی عضلات دست ها و از بین رفتن توانایی انجام حرکت های ظریف را دنبال خواهد داشت.
همچنین فشار اعمال شده روی شریان ها و رگ های گذرنده از ناحیه نیز با ایجاد اختلال در گردش خون باعث کاهش خونرسانی شریانی به اعصاب و عضلات ناحیه و کاهش تخلیه وریدی و لنفاوی منطقه و تجمع خون تیره وریدی در دست ها می شود که با بروز این وقایع، شاهد تغییرات متعدد از جمله تورم، کبودی، کاهش نبض شریانی و… در اندام مربوطه هستیم. تداوم این علائم باعث قانقاریا، نکروز و از بین رفتن دائمی و برگشت ناپذیر ساختار و عملکرد آن عضو می شود و عامل بروز سلولیت و عفونت در ناحیه است.
10- زردزخم، سلولیت و فولیکولیت: در صورت رعایت نکردن بهداشت و تمیز نکردن دوره ای دستبند و استفاده طولانی مدت از آن شاهد تجمع انواع مختلفی از جزم های بیماری زا و باکتری ها زیر دستبند خواهیم بود که تجمع آن بر پوست ناحیه باعث عفونت های موضعی مثل زردزخم، فولیکولیت ها و سلولیت های عفونی و باد سرخ می شود.
3 توصیه به استفاده کنندگان از زیورآلات
1- بهتر است استفاده از وسایل زینتی را تا حد ممکن کاهش دهید و استعمال آن را محدود به زمان های خاص و کوتاه کنید و از استعمال مداوم در یک محل بپرهیزید.
2- استفاده از زیورآلات مرغوب و پرهیز از بدلیجات و وسایل بی کیفیت، کنار توجه ویژه به بهداشت زیورآلات و جدا کردن آن هنگام شستشو و استحمام روزانه و استفاده نکردن از دستبندهای تنگ یا با اشکال نامتعارف می تواند مانع از ایجاد بسیاری از عوارض پوستی و بدنی ناخواسته نامبرده شود.
3- حساسیت به مواد سازنده زیورآلات، بسیار شایع است. با شیوع کمتر، عوارض مربوط به محکم بستن دستبند را هم داریم. در حالت عادی علائم اولیه مثل گزگز باعث می شود فرد خودش دستبند را باز کند که این موضوع مانع از تشدید و بروز علائمی مانند سلولیت و عفونت می شود، اما در افرادی که اختلال هوشیاری دارند، در کما هستند، اختلال های ذهنی دارند یا به اختلال های حسی مبتلا هستند (مثل دیابتی ها) ممکن است علائم پیشرفته دیده شود.
به عنوان مثال، آندره کوپ، نوجوان آمریکایی طی ماه گذشته به دلیل بستن دستبند پلاستیکی دور مچ دستش دچار عفونت باکتریایی شد. متخصصان می گویند او تنها یک قدم با سپتی سمی فاصله داشته است. این نوجوان بعد از چند روز متوجه ضایعه عجیبی روی مچ دستش می شود که به اندازه یک سکه قرمز رنگ است. ابتدا گمان می کند حشره ای او را گزیده و از ترس اینکه این ضایعه جای نیش عنکبوت باشد به متخصص مراجعه می کند که برایش آنتی بیوتیک تجویز می شود. با این وجود التهاب کاهش پیدا نمی کند و ضایعه روز به روز قرمزتر و بزرگ تر می شود.
مجددا نزد پزشک می رود و اینجاست که پزشک متوجه آبسه در ناحیه مچ دستش می شود. آبسه، تجمع موضعی چرک است که زیر پوست به وجود می آید و نشانه عفونت باکتریایی است. منبع اصلی، دستبند پلاستیکی بوده است. او تحت عمل جراحی و درمان با آنتی بیوتیک قرار گرفت و بهبود یافت اما ممکن بود ماجرا به این خوبی به اتمام نرسد و این دختر جوان جانش را به سادگی از دست بدهد.
*متخصص پوست و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی ایران
هفته نامه سلامت – دکتر محمدرضا قاسمی
