این روزها قرار گرفتن دائمی در معرض اصوات بلند، بیماری وزوز و سوت کشیدن گوش را به همراه دارد و صدمات آن به گونه ای است که گاهی اوقات غیرقابل جبران به نظر می آید.در زندگی پیشرفته امروز، استفاده از واکمن ها، تلفن همراه با هندزفری و… در صورت داشتن صوتی بالا، می تواند به مرور زمان، شخص را دچار کاهش شنوایی کند.
از هر ده نفر آمريكايي يك نفر دچار كاهش شنوائي است. اين كاهش شنوائي بر توانايي فرد براي تشخيص گفتار عادي تاثير مي گذارد. قرار گرفتن در معرض سرو صدای زیاد محیط مهمترين دليل شايع كاهش شنوائي است.
تاثير سرو صدا برشنوائي:
سرو صدا ممكن است خطرناك باشد و اگر بیش از اندازه بلند و به مدت طولاني باشد باعث آسيب شنوائي مي شود. آسيب شنوائي ناشي از سرو صدا كاهش شنوائي حسي و عصبي يا كري عصبي را موجب مي شود كه البته اين نوع كاهش شنوائي ممكن است ناشي از عوامل ديگر غير از سرو صدا نيز باشد اما كاهش شنوائي ناشي از سرو صدا قابل حفاظت و پیشگیری مي باشد.
آيا امكان بهبود شنوایی در اینگونه کاهش شنوایی وجود دارد؟
خير. زندگي در محيط پرسروصدا به گوش ها آسيب مي رساند و هيچ نوع دارو، عمل جراحي و يا حتي سمعكي وجود ندارد كه شنوائي آسيب ديده توسط سروصدا را به حالت اول برگرداند.
عملكرد سيستم شنوائي:
گوش از سه بخش اصلي، گوش خارجي، میانی و داخلي تشكيل شده است. گوش خارجي (بخش قابل ديدن) به مجراي گوش باز مي شود. پرده صماخ مجراي گوش را از گوش مياني جدا مي سازد. استخوانچه ها در گوش مياني باعث انتقال صوت به گوش داخلي مي شود. گوش داخلي شامل انتهای عصب شنوائي است كه به مغز مي رود. منبع صوت، ارتعاشات يا امواج صوتي را در هوا منتشر مي كند. اين ارتعاشات از مجراي گوش عبور مي كنند از كانال (مجرا) گوش وارد می شود و به پرده صماخ برخورد مي كند و باعث مرتعش شدن پرده صماخ مي شود. اين ارتعاشات به استخوانچه هاي گوش مياني هدایت مي شوند واستخوانچه ها آن را به عصب شنوائي در گوش داخلي منتقل مي كنند. اين ارتعاشات تبديل به ايمپالس عصبي شده و مستقيماً به مغز جائي كه تفسير ايمپالس به صوت، صورت مي گيرد مي رود. مثل موسيقي، صداي به هم خوردن در، صداي اشخاص و …
وقتي صدا بسيار بلند باشد باعث مرگ پايانه هاي عصب در گوش داخلي مي شود. با افزايش مدت زمان قرار گرفتن در معرض صداهاي بلند، تعداد پايانه هاي عصبي بيشتر آسيب مي بينند. هنگامي كه تعداد پايانه هاي عصب كاهش يابد شنوائي كاهش مي يابد. هيچ راهي براي بازگرداندن حيات به پايانه هاي عصبي وجود ندارد و اين آسيب دائمي و ماندگار است.
چه صداهايي مخرب هستند:
حساسيت به سرو صدا در افراد متفاوت است. به طور كلي اگر در محيط پر سرو صدا مجبور باشيد فرياد بزنيد تا صداي خود را بشنويد، اين شدت صدا ممكن است به شنوائي آسيب برساند، باعث سوت كشيدن گوش شود يا افت شنوائي تا چندين ساعت بعد از قرار گرفتن در معرض سرو صدا را باعث شود.
صوت به طور ويژه به دو روش اندازه گيري مي شود:
- شدت يا بلندي صدا كه بر اساس دسي بل (dB) اندازه گيري مي شود.
- فرکانس یا زيري و بمي صدا كه با واحد هرتز (HZ ) اندازه گيري مي شود و در واقع ارتعاش صوت در ثانيه را مي سنجد مثلاً يك صداي بم مثل صداي طبل نسبت به صداي زير مثل صداي ويلون ارتعاش كمتري در ثانيه توليد مي كند.
ارتباط فركانس صدا با كاهش شنوائي:
واحد فركانس هرتز (HZ) است. هر چه زيري صدا بيشتر باشد فركانس افزايش مي يابد. كودكان كه به طور معمول بهترين شنوائي را دارند، اغلب توانائي تشخيص صداها از 20 هرتز تا 20 هزار هرتز را دارند. در حالي كه ديگر افراد قادر به شنيدن در اين محدوده نمي باشند.
گفتار انسان در محدوده 200 تا 4000 هرتز قرار دارد. وقتي تخريب شنوائي آغاز مي شود، ابتدا فركانس هاي زير را درگير مي كند و افراد با اين افت شنوائي اغلب در شنيدن صداهاي زير خانم ها و كودكان مشكل دارند. كاهش شنوائي در فركانس هاي زير همچنين باعث تغيير در كيفيت صدا شده به طوري كه فهم گفتار هرچند قابل شنيدن است، مشكل می شود. افراد با اين نوع كاهش شنوائي در تشخيص تفاوت هاي بين لغات با حروف صدا دار يكسان بخصوص حروف س- ش- چ- ف و ه مشكل دارند. زيرا اين حروف نسبت به ديگر حروف در محدوده فركانس زيرتري هستند.
دسي بل:
شدت صوت با واحد دسي بل اندازه گيري مي شود. اين مقياس شامل ضعيف ترين صداي قابل تشخيص توسط گوش انسان یعنی dB0، تا بالاي dB 180 مي باشد. دسي بل به صورت لگاريتمي اندازه گيري مي شود. به اين ترتيب كه با افزاش شدت دسي بل بر مبناي 10 تا هر افزايش ده برابر بيشتر مي شود. يعني dB 20 ده برابر شدت dB 10 و dB 30 صد برابر شدت dB 10 است.
|
dB 0 |
|
dB 30 |
|
dB 60 |
|
dB 90 |
|
dB 100 |
|
dB 105 |
|
dB 140 |
چه شدتی از صدا کاهش شنوایی ایجاد نمی کند؟
بيشتر متخصصين بر اين اعتقادند كه قرار گرفتن در معرض صداي بلند با شدت بيش از 85 دسي بل و به طور مداوم مضر است.
ارتباط بين مدت زمان شنيدن سرو صدا با ميزان افت شنوائي:
هر چه زمان طولانی تری در معرض صدای بلند باشید شنوایی بیشتر آسیب می بیند و هرچه به منبع صدا نزدیک تر باشید آسیب بیشتر خواهد بود.
بيشتر سلاح ها صدايي توليد مي كنند كه باعث ايجاد افت شنوائي افراد در محيط اطراف آن مي شود. در بين آنها تفنگ هاي لوله بلند و خمپاره اندازها بدليل صداي بلندي كه توليد مي كنند افت بيشتري را نيز باعث مي شوند. البته، حتي يك هفت تير و ترقه نيز اگر نزديك به گوش باشد به گوش ها آسيب مي رساند. مطالعات اخير نشان مي دهد حتي صداي زنگ ساعت باعث افت شنوائي در كودكان مي شود و گوش دادن به موسيقي راك از طريق هدفون به همين ترتيب بر شنوائي تاثير مي گذارد.
تاثيرات مخرب ديگر سرو صدا:
علاوه بر افت شنوائي، زنگ گوش كه وزوز ناميده مي شود معمولاً بعداز قرار گرفتن در معرض سرو صدا رخ مي دهد كه اغلب دائمي است. بعضي افراد نيز نسبت به صداي بلند حساسيت بيشتري دارند و باعث عصبانيت و اضطراب آنها مي شود. افزايش اسيد معده، ضربان نبض و فشار خون از ديگر آثار سرو صدا است. سرو صداي خيلي بلند همچنين باعث كاهش كارآيي افراد در انجام كارهاي سخت مي شود.
وسايل حفاظت شنوائي:
افرادي كه در محيط پر سرو صدا كار مي كنند بايد از وسايل حفاظت شنوائي استفاده كنند. استفاده از گوشي هاي محافظ در هنگام كار با وسايل پر سرو صد مانند اسلحه و راندن موتور توصيه مي شود.
قوانين كار در محيط پرسرو صدا:
كار در محيط پر سروصداي بالاي 85 دسي بل به طور مداوم باعث افت تدريجي در تعداد قابل ملاحظه اي از افراد مي شود. صداهاي بلندتر اين افت را افزايش مي دهد. زمان مجاز قرار گرفتن در معرض سرو صدا بدون استفاده از وسايل حفاظت شنوائي به ازاء هر dB 5 افزايش در شدت صدا نصف مي شود. به طور مثال: ساعات كاري به 8 ساعت در dB90، 4 ساعت در dB 95 و 2 ساعت در db 100 محدود مي شود. بيشترين زمان مجاز شنيدن صدايي با شدت dB 115 بدون استفاده از گوشي 15 دقيقه در روز است. و هر صدايي بالاي dB 140 غير مجاز مي باشد.
سازمان سلامت و امنيت شغلي (طب کار یا بهداشت حرفه ای)به منظور اصلاح حفاظت شنوائي نيازمند برنامه هاي محافظت شنوائي در محيط پر سرو صداي كاري مي باشد. اين برنامه شامل تست شنوائي سالانه براي كارگران در معرض صداهايي با شدت dB 80 يا بيشتر در طول 8 ساعت كار روزانه مي باشد.
شرايط كار در محيط پر سرو صدا بيانگر لزوم استفاده از وسايل حفاظت شنوائي است. كار فرما بايد حداقل يك نوع از وسايل حفاظت شنوائي را تهيه كند. در صورت مشاهده افت شنوائي dB 10 يا بيشتر در فركانس هاي زير در هر گوش در تست هاي شنوائي سالانه كارگر را در جريان بگذارد تا در محيط پر سرو صداي بيش از dB 80 براي 8 ساعت كار روزانه از وسايل حفاظت شنوائي استفاده كند و در صورت افزايش افت و يا بروز مشكلات گوش وي را به پزشك گوش و حلق و بيني ارجاع دهد.
حفاظت شنوائي و تاثيرات آن:
وسايل حفاظت شنوائي شدت صوتي را كه به پرده گوش مي رسد كاهش مي دهد و به شكل گوشي توپي و هدفون وجود دارند.
گوشي توپي بسيار كوچك است و در مجراي گوش خارجي قرار مي گيرد. اين گوشي بايد به راحتي گوش را پر كند به طوري كه ورودي مجراي گوش كاملاً بسته شود. جايگذاري نا مناسب گوشي، گوشي كثيف يا پوسيده ممكن است به مجراي گوش آسيب برساند. اين گوشي ها در انواع شكل و سايز براي افراد قابل تهيه هستند. افرادي كه مشكل در نگهداري آن دارند مي توانند با استفاده از يك تل یا سربند آن را روي گوش قرار دهند. هدفون روي گوش خارجي قرار مي گيرد و مجراي ورودي گوش را مي پوشاند و بوسيله يك تل روي سر قرار مي گيرد. استفاده از عينك يا موهاي بلند مانع از جايگزيني مناسب آن مي شود. جايگذاري مناسب گوشي يا هدفون، صدارا 15 تا 30 دسي بل كاهش مي دهد.
تاثير گوشي و هدفون مناسب در كاهش شدت صوت يكسان است هرچند در كاهش فركانس هاي بم، گوشي ودر كاهش فركانسهاي زير، هدفون بهتر عمل مي كند. استفاده همزمان گوشي و هدفون در مقايسه با استفاده آنها به تنهايي حدود 10 تا 15 دسي بل حفاظت شنوائي را افزايش مي دهد. در صداهاي بلندتر از 105 دسي بل استفاده هردو وسيله توصيه مي شود. استفاده از پنبه يا دستمال كاغذي در مجراي گوش خاصيت حفاظتي ضعيفي دارد چراكه تنها dB 7 صدای محيط را كاهش مي دهد.
مشکلات شايع وسايل حفاظت شنوائي:
مطالعات نشان مي دهد در بعضي كارگران استفاده از وسايل حفاظت شنوائي تنها 50 % به كاهش صدا كمك مي كند چراكه آنها به طور مداوم قادر به استفاده از اين وسايل در محيط پر سرو صدا نيستند و يا به طور مناسب وسايل حفاظت شنوائي را جايگذاری نمي كنند. اگر از گوشي هاي محافظ به طور مداوم در طول 8 ساعت كار روزانه استفاده شود به طور متوسط 30 دسي بل شدت صدا را كاهش مي دهد اما اگر فرد يك ساعت در طول 8 ساعت كاري بدون گوشي در سرو صدا كار كند تنها 9 دسي بل شنوائي را محافظت مي كند، چراكه مقياس دسي بل به صورت لگاريتمي محاسبه مي شود. در واقع در طول ساعاتي كه گوش ها بدون محافظ هستند هزار برابر بشتر از هنگامي كه از هدفون يا گوشي استفاده مي شود انرژي صوت به گوش مي رسد. براي برآورد دقيق ميزان سرو صدايي كه به گوش مي رسد، نويز محيط خارج از كار مانند سر و صداي خانه يا مكان هاي ديگر در طول يك روز نيز بايد محاسبه شود. با در نظر گرفتن مدت زمان كار در محيط پرسرو صدا و به دنبال آن سرو صداي اطراف محيط كار مانند صداي موتور، موسيقي بلند، ماشين و …. در نهايت بيشترين صدای دریافتي در طول يك روز و حفاظت از آن براي رسيدن به حد مجاز تعيين مي شود.
استفاده از هدفون و گوشي كه كاملاً در گوش قرار نگرفته و فضايي خالي بين گوشي و گوش فرد ايجاد شده است حتي در صورت استفاده مداوم به اين صورت، سبب کاهش كارآيي آن مي شود. نكته ديگر اينكه هنگام استفاده از گوشي محافظ افراد صداي خود را بلندتر و عميق تر مي شنوند كه اين ويژگي بسيار ارزشمند در گوشي هاي محافظ به شمار مي رود.
استفاده از گوشي محافظ و تاثير آن در شنيدن صداي افراد و صداي دستگاهها:
همانطور كه عينك آفتابي به بينايي بهتر در محيط هاي پر نور كمك مي كند گوشي هاي محافظ نيز فهم گفتار را در محيط هاي پر سرو صدا افزايش مي دهد. افراد با شنوائي طبیعی در مكانهاي ساكت قادر به فهم مكالمات عادي مي باشند. اما در مورد افرادي كه مشكل شنوائي و يا درك گفتار در مكالمات عادي را دارند، گوشي محافظ به مقدار جزئي توانايي افراد را كاهش مي دهد. درمورد تاثيرات گوشي بر توانائي فرد در شنيدن سر و صدايي كه نشانه عملكرد نامناسب دستگاهها است اختلاف نظر وجود دارد. اما به هر حال بيشتر افراد به سادگي با شنيدن صداهاي آهسته همراه با گوشي محافظ تطابق پيدا مي كنند و مي توانند مشكلات ناشي از عملكرد نا مناسب دستگاهها را تشخيص دهند.
كاهش شنوائي معمولاً در طول چندين سال پيشرفت مي كند. اين افت تا زماني كه تدريجي و بدون درد باشد محسوس نيست. تنها مشكلي كه ممكن است فرد از آن رنج ببرد زنگ گوش يا ديگر صداهايي كه ناشي از قرار گرفتن در معرض سرو صداي طولاني مدت است، مي باشد كه نشانه آسیب عصب شنوائي است. ممكن است فرد در تشخيص گفتار افراد بخصوص در محيط هاي پر سرو صدا مثل محيط هاي پر جمعيت و يا مهماني ها مشكل داشته باشد كه اين نشانه شروع كم شنوائي در فركانس هاي زير است و با تست شنوائي قابل تشخيص مي باشد.
مراجعه به پزشك در صورت بروز هر يك از اين نشانه های فوق، نسبت به جرم گوش يا عفونت كه به سادگي قابل درمان مي باشد از اهميت بيشتري برخوردار است. در بسياري از موارد زنگ گوش ناشي از سرو صدا و متعاقب كاهش شنوائي دائمي است و شانس بهبود ندارد. افراد مشكوك به كم شنوائي به پزشك گوش و حلق و بيني ارجاع داده مي شوند و پزشك مشكل گوش را تشخيص و بهترين روش درمان و كنترل را توصيه مي كند.
