اولین شیر مادر پس از تولد آغوز است، آغوز غلیظ تر از شیر رسیده است و شامل قند و پروتئین با چربی کم است. این ترکیب بسیار هضم آسانی دارد. آغوز همچنین حاوی غلظت بالایی از آنتی بادی شیر رسیده است .شیر مادر حاوی آنتی بادی است که به کودک برای مبارزه با ویروس ها و باکتری ها کمک میکند. تغذیه با شیر مادر خطر ابتلا کودک خود را به آسم یا آلرژی کاهش می دهد
سال هااست كه نقش اساسي تغذيه با شير مادر در رشد وسلامت كودكان وهمچنين سلامت مادران شناخته شده است . وبه تنهائي درشش ماه اول تولد براي شيرخوار كافي است ودر شش ماه دوم تولدانرژي لازم پنجاه درصد از شير مادر وپنجاه درصد از تغذيه تكميلي تامين ميشود . آموزش به مادران هنر است كه به مادران گفته شود همه مادران قادر به شير دادن هستند وبايد اين باور به مادران تفهيم گردداز طرف ديگر حمايت جامعه از زنان وحمايت خانواده از مادران اهميت ويژه دارد .نكته مهم ديگر آموزش كاركنان بيمارستان ها ومراكز درماني است كه بتوانند پاسخ گوي مادران به گونه صحيح باشند چون اگر نا آگاهانه به سوال مادري پاسخ داده شود بد آموزي مصيبت وار خواهد بود در دو تا سه هفته اول تولد مهمترين زمان سوال برانگيز مادران خواهد بود .
مقام مادر شير ده در آيه 14 سوره لقمان ذكر شده : بعد از شكر گذاري خالق شكر گذاري مادر توصيه شده است .
درسوره بقره آيه 133 مدت شير دادن را دو سال تمام ذكر شده است .
اكنون بعد از 1400 سال سازمان بهداشت جهاني مدت دو سال شير مادر را تاكيد نموده است .
فيزيولوژي
در زمان بارداري پستان ها جهت ترشح شير آماده ميشوند وكلسترمColostrum بزودي در تريمستر دوم به علت لاكتوژن جفت ترشح ميگردد وبعد از زايمان آزاد شدن پرولاكتين محرك ايجاد شير خواهد بود وتغذيه با شير مادر مهمترين عامل محرك ادامه ايجاد پرولاكتين است تحريك انتها ي اعصاب در ناحيه آرئول ونوك پستان نتيتجا باعث آزاد شدن اكسي توسين از غده هيپوفيز وتحريك سلول هاي ميواپي تليا ل پستان و letdown reflexكه رفلكس نوروآندكرين است ميگردد .عوامل محيطي شامل درد ، استرس ، جدائي شيرخوار وبيماري هاي مادر از عواملي است كه در كاهش شير تاثير دارد .
فوائد تغذيه با شير مادر
كاهش عفونت ها ي گوارشي بخصوص اسهال واستفراغ ، عفونت هاي تنفسي ،كاهش عفونت هاي
ويروسي وباكتريال وقارچي به علت عوامل اختصاصي وغير اختصاصي شير مادر رشد وتكامل مطلوب شير خوار پاسخ به ايمونيزاسيون وحمايت هفت استراتژي سازمان بهداشت جهاني دررشد وسلامت كودك شامل ايمن سازي ،پيشگيري از اسهال ،پيشگيري از عفونت هاي حاد تنفسي ، تنظيم خانواده ،تغذيه با شير مادر ،تغذيه تكميلي وپي گيري رشد كه همگي در زير چتر تغذيه با شير مادرميباشد . كاهش عفونت هاي مزمن ديابت 1 و2 وسلياك ،بيماري هاي التهابي روده ، كانسر ،بيماري هاي آلرژي ، آستم ، رشد وتكامل مغزي ، افزايش هوش ، سلامت جسمي وروحي مادروكاهش كانسر رحم وپستان وصد ها مزاياي ديگر .
در جريان بيماري هاي زير بهتر است مادر شير ندهد
عفونت HIV در مما لك توسعه يافته به علت اينكه ريسك انتقال عفونت از راه شير مادر است تغذيه باشير مادر كنتر انديكه است در ممالك در حال توسعه مرگ ومير به علت عفونت هاي مختلف زياد است بايد مورد تعمق قرار گيرد . ا لبته بهتر است شير مادر داده نشود.
عفونت ويروسي سيتو مگال CMV
از راه شير منتقل ميگردد اما در نوزادان ترم به علت عبور آنتي بادي از مادر تغذيه با شير مادر مانعي ندارد ليكن در نوزادان نارس كه سيستم ايمني ضعيف است نبايد شير مادر داده شود.
HTLV,1 Human T-Cell Lymphotropic Virus Type,I
رتروويروس كه نئوپلاسم بدخيم و اختلالات نورولوژيك در بالغين ميشود واز راه شير مادر منتقل ميگردد و نبايد شير مادر داده شود
HTLV,II Human T-Cell Lymphotropic Virus Type II
رتروويروس است كه از راه شير منتقل ميگردد و شير مادر نبايد داده شود
ويروس هرپس سيمپلكس تيپ 1HSV,I
در شير مادر وجود دارد نواحي تبخال بايد پوشانده شود وبا رعايت بهداشت كامل شير مادر اشكالي ندارد ابته اگر ضايعات تبخال روي نوك پستان وسينه نباشد
شير خواران مبتلا به گالاكتوزمي : نميتوانند شير مادر بدهند چون نمي توانند گالاكتوز را متابوليزه نمايند شير بدون لاكتوز توصيه ميگردد
دارو ها
آمفتامين ، كوكائين ، هروئين ، ماري ژوآ نا و فن سيكليدين Phencyclidineمعمولا شير مادر نبايد داده شود.
داروهاي سايتو توكسيك مانند سيكلوفسفاميد ،سيكلوسپورين ومتوتركسات و دوكسوروبيسين شيرمادر نبايد داده شود .
