به گفته کامبیز سلطانی نژاد مسئول آموزش آزمایشگاه های سازمان پزشکی قانونی کشور از نظر میزان سوء مصرف مواد مخدر در ایران، حشیش در جایگاه اول قرار دارد.بنا به این آمار ، متاسفانه 180 میلیون نفردر جهان حشیش مصرف می کنند و در سال های اخیر با دستکاری های ژنتیکی گیاه حشیش و نیز پرورش گلخانه ای آن شاهد ایجاد معضلات بیشتری ناشی از سوءمصرف این ماده بوده ایم.
حشیش از نظر کارشناسان ذیربط در دسته مواد مخدر قرار نمی گیرد بلکه در دسته مواد توهم زا است که از گیاه شاه دانه به دست می آید.حشیش را در اشکال مختلفی مانند گلوله ای ، تخم مرغی یا ورقه های کلوچه ای فشرده کرده و برای مصرف این قالب را خرد کرده و در پیپ، چپق یا سیگار ریخته و می کشند و به تازگی نیز متاسفانه برخی جوانان این ماده توهم زای پرعارضه را در تنباکوی قلیان و حتی مواد خوراکی و نوشیدنی خود نیز می ریزند و برخی شنیده ها حاکی از افزایش مصرف حشیش به نام علف در بین جوانان است.
در این بین مانند همه مواد مخدر و محرک در کشور ، انواع تقلبی حشیش نیز وجود دارد که عارضه های زیادتری ایجاد می کند.ماتیو آلدریچ در کتاب خودآموز ترک سیگار می گوید: اگر شرکت های تولید سیگار، فضولات شتر را که حاوی نیکوتین است به زور به خورد کسی بدهند، او باز هم فکر می کند از این فضولات خوشش می آید.و حال در نوع ناخالص حشیش، فضولات حیوانی نیز با آن مخلوط می شود که مصرف آن منجر به مسمومیت خطرناکی می شود.ماده موثر همه مواد معروف به حشیش ,ماری جوانا,علف هرز (وید) , مری جین, جام, بنگ گانجا, شاهدانه و دلتا است.با توجه به تاثیر فیزیولوژیک حشیش در مغز ، مصرف آن موجب ترغیب و تشویق فرد برای مصرف سایر مواد از جمله تریاک، هروئین و الکل می شود.
**هم محرک و هم توهم زا
روانپزشک مرکز ملی مطالعات اعتیاد دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره حشیش می گوید: علف، حشیش، وید یا گل ، همه از شربت گیاه شاهدانه به دست می آیند که هم ماده محرکی بوده و هم می تواند توهم زا باشد، یعنی هر دو عارضه را با هم دارد.امیتیس توکلی می افزاید: با این وجود حشیش در دسته جداگانه ای از مواد مخدر و محرک قرار می گیرد.
**حشیش اعتیاد می آورد
برغم تصور بسیاری از مصرف کنندگان حشیش که آن را بمب خنده و سرخوشی می دانند و آن را جزو مواد اعتیاد آور محسوب نمی کنند اما حشیش ، اعتیاد می آورد.روانپزشک مرکز ملی مطالعات اعتیاد دانشگاه علوم پزشکی تهران در این باره می گوید: حشیش ، خاصیت اعتیادآور و وابستگی هم دارد.توکلی می افزاید: تعاریف مختلفی برای حشیش مانند سندروم ترک و سندروم وابستگی وجود دارد.
**عوارض حشیش
روانپزشک مرکز ملی مطالعات اعتیاد دانشگاه علوم پزشکی تهران می گوید: سوءمصرف حشیش ، عوارض مختلفی دارد ؛ زمانی که فرد حشیش مصرف می کند، چشمانش قرمز می شود.توکلی می افزاید: ولع فرد به غذا بعد از مصرف حشیش ، خیلی زیاد می شود و پرخوری می کند.وی ادامه می دهد: گذر زمان برای مصرف کننده حشیش ،کند می شود.
**توهم در پی توهم
روانپزشک مرکز ملی مطالعات اعتیاد دانشگاه علوم پزشکی تهران می گوید: فرد بعد از مصرف حشیش ، رنگ ها و صداها را طور دیگری می شنود.توکلی می افزاید: مصرف کنندگان حشیش در بسیاری از مواقع، پس مصرف آن به موسیقی گوش می دهند یا فیلم می بینند چون فیلم را با کیفیت دیگر و متفاوتی احساس می کنند.
**وقتی طناب، مار می شود
روانپزشک مرکز ملی مطالعات اعتیاد دانشگاه علوم پزشکی تهران می گوید: گاهی ممکن است برای مصرف کنندگان حشیش، حالت های توهمی پیش بیاید به آن معنا که شیء یا کسی یا صحنه ای را می بینند که در واقع وجود ندارد.توکلی می افزاید: آنها گاهی صدایی را می شوند که در واقعیت وجود ندارد یا ممکن است دچار اختلالات ادراکی شوند و چیزی را به شکل دیگری ببینند و بطور مثال طناب را مار می بینند.
**خنده های جنون آمیز بر فراز ابرها
روانپزشک مرکز ملی مطالعات اعتیاد دانشگاه علوم پزشکی تهران می گوید: مصرف کنندگان حشیش ممکن است حالت های خنده های زیادی داشته باشند و گاهی انرژی آنان زیاد می شود.توکلی می افزاید: افراد پس از مصرف حشیش اصطلاحا احساس «های بودن» (بالا بودن) را پیدا کرده و احساس می کنند بالا و روی ابرها هستند.
**سقوط از روی ابرها
روانپزشک مرکز ملی مطالعات اعتیاد دانشگاه علوم پزشکی تهران می گوید: هنگامی که مصرف حشیش فرد تمام می شود، خلق آنان نیز کم شده و ممکن است یک جا بنشینند و فعالیتشان کم شود.توکلی می افزاید: آنها پس از تمام شدن مصرف ، حالت هایی مانند افسردگی پیدا می کنند، دوست دارند بخوابند و انرژی آنان کم می شود.
وی ادامه می دهد: این از ویژگی های حشیش است که پس از مصرف طولانی مدت، فرد انگیزه خود را از دست داده و آپاتتیک (apathetic یا رفتار بی تفاوت) می شود یعنی حال و حوصله اینکه کار بکند، درس بخواند، فعالیت اجتماعی و شغلی و ارتباط با مردم داشته باشد را ندارد.وی خاطرنشان می کند: فرد مصرف کننده علاوه بر ابتلا به این عوارض ممکن است تمام معیارهای اختلالات سندروم وابستگی را نیز داشته باشد.
**از خودکشی تا جنون ماندگار
مصرف حشیش با احتمال ایجاد بیماری روانی شدید در حد جنون ماندگار، همراه بوده است و این خطر در کسانی که وابستگان و خویشان آنان دچار اختلالات روانی هستند، بیشتر است.روانپزشک مرکز ملی مطالعات اعتیاد دانشگاه علوم پزشکی تهران در این باره می گوید: افراد بعد از مصرف طولانی مدت حشیش یا حتی بعد از ترک آن ، ممکن است دچار افسردگی شدید شده و حتی به خودکشی هم فکر کنند.
توکلی می افزاید: مصرف طولانی مدت و به دفعات بالا می تواند همراه با ایجاد اختلال اسکیزوفرنی یا جنون شود و افرادی که استعداد ابتلا به سایکوز یا جنون را داشته باشند ، این حالت را در آنان شعله ور می کند که چنین مواردی را داشتیم البته این خصلت در شیشه بیشتر است.
وی اضافه می کند: افرادی که در اثر اعتیاد مبتلا به جنون می شوند را تمام عمر بستری نمی کنیم و تلاش می کنیم با درمان های دارویی آنان را کنترل کنیم.وی خاطرنشان می کند: ممکن است حافظه و ادراک مصرف کنندگان حشیش دچار مشکل شود ؛ اگر حشیش طولانی مدت و در دفعات زیاد مصرف شود، عوارض آن جبران ناپذیر خواهد بود.
**بارقه های امید برای رهایی از حشیش
حشیش ماده خطرناکی است که وابستگی روانی به آن موجب استفاده مداوم فرد از آن و ابتلا به انواع بیماری های جسمی و روانی مانند حس ترس و وحشت و اضطراب می شود اما بارقه های امیدی برای رهایی از این ماده خطرناک نیز وجود دارد.روانپزشک مرکز ملی مطالعات اعتیاد دانشگاه علوم پزشکی تهران در این باره می گوید: میزان اعتیادزایی یا وابستگی حشیش نسبت به مواد دیگر مانند آمفتامین (شیشه) و تریاک کمتر است.
توکلی می افزاید: با این وجود ترک حشیش بستگی به فرد دارد که اختلال زمینه ای او چه بوده و چقدر مصرف داشته باشد.وی با اشاره به روند رو به افزایش مصرف حشیش در نقاط مختلف جهان می گوید: متاسفانه مصرف حشیش در کشور ، بیشتر بین دانشجویان مشاهده می شود که علت آن می تواند سن ویژه آنان و نیز تبلیغات نادرست درباره احساسات سرخوشی حشیش باشد.
**از بیماری تا خاطرات کشنده
خطر ابتلا به انواع بیماری های روانی مانند جنون و بیماری های جسمی مانند برونشیت مزمن، سرطان ریه و بیماری های دستگاه تنفسی در افرادی که بطور منظ حشیش مصرف می کنند، بیشتر از دیگران است.اداره اجتماعی پلیس مبارزه با مواد مخدر نیروی انتظامی در یکی از ویژه نامه های مواد مخدر خود اعلام کرده که حتی بعد از قطع مصرف حشیش در برخی از مصرف کنندگان خاطرات لحظات مسمومیت (توهمات و خطاهای حسی) به صورت حملات خاطره (Flash back) تا سال ها ادامه می یابد که موجب رنج و عذاب شدید و ایجاد رفتارهای پرخاشگرانه، خطرناک و اقدام های مخاطره آمیز حین رانندگی می شود که گاهی به مرگ منتهی شده است.
**علائم شناسایی فرد وابسته به حشیش
فردی که حشیش مصرف می کند را می توان از روی سه علامت شناخت؛ نخست آنکه سفیدی چشم این افراد در اثر مصرف حشیش قرمز می شود.دوم اینکه این افراد معمولا مدت ها به یک محل یا یک شی ء خیره می مانند و آخرین علامت نیز این است که این افراد در زمان نشئگی ، خنده های بی مورد و بی دلیل سر می دهند .
افراد به ویژه والدین با مشاهده این علائم می توانند مصرف کنندگان را به مراکز ترک اعتیاد راهنمایی کنند اما آنچه بیش از درمان و ترک این افراد مهم بوده، این است که کاری کنیم که جوانان از همان ابتدا به سراغ مواد مخدر، محرک ، روانگردان و توهم زا نروند.
سیدمحمدحسن ابوترابی فرد نائب رئیس اول مجلس شورای اسلامی ایران دراین باره به خبرنگار مامی گوید: برای کنترل انواع مواد مخدر و محرک از جمله مواد توهم زا ، تنها راه این است که سبک زندگی و مهارت نه گفتن به این مواد را از سنین دانش آموزی به آنان آموزش دهیم.
