آنفلوآنزای H1N1 با چه علائمی ظاهر می شود چگونه می توانیم بفهمیم به آن مبتلا شده ایم و فرق آن با دیگر سرماخوردگی ها در چیست علائم این بیماری خطرناک کدامند آیا با رسیدن به ماههای آخر زمستان باز هم باید نگران این بیماری باشیم
امسال فصل سرد در کشور ما با یک مهمان ناخوانده و البته نه‌چندان عزیز آغاز شد که برخی شهرهای کشور به اجبار میزبان آن بودند؛ آنفلوآنزای H1N1. حتما شما هم هر روز اخبار مربوط به شیوع آنفلوآنزای H1N1 را از اخبار دنبال کرده و گوش به زنگ خبرهای جدید هستید.
کافی است تا این موضوع را جدی بدانیم، نسبت به مسئله بیشتر حساس شده و به جای نگرانی به‌دنبال آگاهی بیشتر در این باره باشیم. برای آگاهی بیشتر از چند و چون این ماجرا، با دکتر داوود یادگاری‌نیا رئیس مرکز تحقیقات بیماری‌های عفونی، دکتر طاهره سوری متخصص بیماری‌های عفونی و دکتر محمد فصیحی متخصص بیماری‌های عفونی و محقق طب سنتی گفت‌وگو نمودیم. اگر نمی‌خواهید میزبان این مهمان باشید توصیه می‌کنیم این گزارش را از دست ندهید.
آنفلوآنزای H1N1 چیست؟
دکتر طاهره سوری درباره آنفلوآنزای H1N1 می‌گوید: آنفلوآنزا نوعی بیماری تنفسی فصلی و واگیر دار است که به ریه‌ها حمله کرده و فرد را درگیر می‌کند. انواع مختلف ویروس آنفلوآنزا وجود دارد که پیش‌بینی می‌شود هر سال یک تا دو نوع از این انواع در فصل سرما بروز یابند. اما گاهی قضیه خارج از پیش‌بینی است و سویه جدیدی از آنفلوآنزا بر اثر تغییر در ویروس این بیماری ایجاد می‌شود. اگر تغییرات خیلی زیاد و بارز باشد مثل آنفلوآنزای مرغی و خوکی می‌شود اما اگر تغییرات جزئی‌تر باشد نوعی از آنفلوآنزا می‌شود که شدیدتر است، مرگ‌ومیر دارد و کشنده است مثل همین H1N1 که به‌تازگی در برخی شهرهای کشور شیوع پیدا کرده است. اینها در حقیقت تغییراتی است که در ویروس آنفلوآنزا به‌وجود می‌آید و تبدیل به نوع جدیدی از این بیماری می‌شود. درباره آنفلوآنزای H1N1 که این روزها شیوع پیدا کرده باید بگوییم همان آنفلوآنزای فصلی است که تغییرات جزئی داشته و شدیدتر و کشنده‌تر است. این نوع آنفلوآنزا را به‌دلیل شباهتی که به نوع خوکی دارد به این نام می‌خوانند.
آنفلوآنزای H1N1 از کجا وارد کشور شده است؟
دکتر فصیحی می‌گوید: اینکه ویروس آنفلوآنزا از کجا آمده است، باید بررسی شود و اطلاعات دقیق وجود داشته باشد اما از آنجا که در مرزهای جنوبی و جنوب شرقی این اتفاق افتاده، احتمالا از کشورهای همسایه وارد و منتشر شده است. تعداد افراد افغانی و پاکستانی مهاجر که به شکل غیر‌قانونی وارد کشور شده‌اند زیاد است و احتمال می‌رود که به این مورد مربوط باشد. به علاوه باید آماده موج این عفونت در شهرهای دیگرهم باشیم که از عراق و به‌دنبال بازگشت زائران وارد کشور می‌شود. اکثر کسانی که از زیارت بر می‌گردند حداقل عفونت فصلی را دارند و آن را به کشور وارد می‌کنند. بنابراین امکان اینکه این نوع آنفلوآنزای کشنده هم از کشورهای همسایه وارد کشور ما شده باشد، چندان دور از ذهن نیست.
علائم آنفلوآنزای H1N1 را بشناسید
دکتر سوری علائم این بیماری را اینطور توضیح می دهد: علائم این بیماری شبیه سرماخوردگی است اما تغییراتی در آن دیده می‌شود؛ علائم بسیار شدیدتر از یک سرماخوردگی ساده است. شروع این بیماری خیلی یکباره است، یعنی حال فرد خوب است اما یکباره دچار تب و لرز شدید می‌شود. بنابراین تب و لرز شدید شایع‌ترین علامت اولیه این بیماری است. سرفه، آبریزش بینی، گلودرد، بدن درد شدید، سردرد و… هم به‌عنوان علائم بعدی بیماری بروز خواهند کرد. عوارض گوارشی مثل اسهال و استفراغ هم ممکن است دیده شود.
آیا همه مبتلایان به آنفلوآنزای H1N1 می‌میرند؟
دکتر یادگاری‌نیا درباره درمان این بیماری می‌گوید: اگرچه این بیماری می‌تواند کشنده باشد اما همه کسانی که به این بیماری مبتلا می‌شوند نمی‌میرند و اگر به‌موقع اقدام شود بهبود حاصل می‌شود. معمولا افراد گروه پرخطر هستند که بیشتر در معرض مرگ بر اثر آنفلوآنزا قرار دارند.
چه کسانی در معرض خطرند؟
دکتر یادگاری‌نیا گروه‌های پرخطر را معرفی می‌کند: گروه‌های پرخطر عبارتند از افراد مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای مثل بیماری قلبی، ریوی، سرطانی ( به‌دلیل دریافت شیمی‌درمانی و ضعیف شدن بدن)، کسانی که کورتون مصرف می‌کنند، خانم‌های باردار و کودکان؛ خصوصا اگر واکسن آنفلوآنزا تزریق نکرده باشند. مرگ و میر بر اثر آنفلوآنزا خصوصا در خانم‌های باردار بیشتر است و چند مورد از مواردی که تا به حال فوت شده‌اند خانم‌های باردار بوده‌اند.
چطور بفهمید سرماخورده اید یا آنفلوآنزای n1h1گرفتید؟
اگر این روزها علائم سرماخوردگی و آنفلوآنزا سراغ شما یا عزیزانتان آمده و دلنگرانید که مبادا کار کار ویروس H1N1 باشد و عفونت ریه هایتان را درگیر کند یک راه بیشتر ندارید. باید به پزشک مراجعه کنید و با کمک تست های تشخیصی خیال تان را از بابت ابتلا به آنفلوآنزای H1N1 راحت کنید. اما اگر طاقت ندارید تا ملاقات با پزشک صبر کنید ما به شما می گوییم که چطور فرق بین یک سرماخوردگی ساده یا یک آنفلوآنزای معمولی را از آنفلوآنزای H1N1 تشخیص دهید.
تفاوت سرماخوردگی با آنفلوآنزای n1h1
اگر چه علائم سرماخوردگی و آنفلوآنزا شبیه به هم است اما شدت و حدت آن با یکدیگر متفاوت است. با هم تفاوت ها و تشابه های علائم سرماخوردگی و آنفلوآنزای H1N1 را بررسی می کنیم.
تب
افرادی که سرما می خورند کمتر حرارت بالای بدن و تب را تجربه می کنند اما تب در 80درصد افرادی که به آنفلوآنزای h1n1 مبتلا می شوند دیده می شود. آن هم تبی که حرارتی بالا دارد و غالبا به دمای 101 سلسیوس می رسد. اما مراقب باشید که مبتلایان به آنفلوآنزای فصلی هم چند درجه تب را تجربه می کنند و ابتلا به تب نمی تواند به تنهایی دلیلی بر ابتلا به آنفلوآنزای h1n1 باشد.
سرفه
اگر سرماخورده باشید سرفه های کوتاه و زیادی را به همراه خلط تجربه می کنید. در حالیکه در آنفلوآنزای h1n1 سرفه هایی که سراغ تان می آید خشک و بدون خلط است این علائم شبیه علائم آنفلوآنزای فصلی است اما شدت آن کمی بیشتر است.
گرفتگی بینی
غالب گرفتگی بینی در افراد مبتلا به سرماخوردگی سطحی است و کمتر از یک هفته برطرف می شود. این تجربه در افرادی که به آنفلوآنزای فصلی هم مبتلا هستند دیده می شود. اما نکته جالب اینجاست که در آنفلوآنزای H1N1 بیمار اصلا گرفتگی بینی را تجربه نمی کند.
لرز
بسیار دور از ذهن است که فردی با یک سرماخوردگی معمولی لرز بگیرد. اما در آنفلوآنزای فصلی وآنفلوآنزای h1n1 لرز دیده می شود که شدت آن در نوع n1h1 زیاد است. غالبا 60 درصد مبتلایان به این نوع از آنفلوآنزا لرز را احساس می کنند.
درد
سرماخوردگی درد چندانی به همراه ندارد یا اگر درد سراغتان بیاید بسیار خفیف است. اما در آنفلوآنزای فصلی این درد کمی بیشتر می شود اما باز هم چندان آزار دهنده نیست و با یک مسکن ساده برطرف می شود. اما افرادی که به آنفلوآنزای h1n1 مبتلا شده اند دردهای شدیدی را حین بیماری تجربه می کنند.
ناراحتی قفسه سینه
ناراحتی و درد در ناحیه قفسه سینه در سرماخوردگی به صورت خفیف احساس می شود اما این درد در آنفلوآنزای فصلی کمی بیشتر می شود. معمولا با تجربه این ناراحتی به افراد توصیه می شود که حتما به پزشک مراجعه کنند. این درد در مبتلایان به آنفلوآنزای n1h1 خیلی شدید است و معمولا در بیمار حس بیقراری ایجاد می کند. سردرد نیز از جمله مواردی است که درآنفلوآنزای h1n1 تجربه نمی شود اما مبتلایان به سرماخوردگی ساده یا آنفلوآنزای فصلی آن را در بیشتر موارد تجربه می کنند.
گلو درد
یکی دیگر از تفاوت های سرماخوردگی و آنفلوآنزای فصلی با آنفلوآنزای h1n1 گلو درد است. گلو درد در نوع h1n1 وجود ندارد در حالی که فردی که سرماخوردگی مختصری داشته باشد یا آنفلوآنزا گرفته باشد گلو درد را تجربه می کند.
عطسه
برای کسانی که به آنفلوآنزای فصلی یا سرماخوردگی عادی مبتلا شده اند عطسه کردن کاملا عادی است اما افرادی که آنفلوآنزای h1n1 می گیرند گرفتار عطسه و عواقب آن نمی شوند.
چه زمانی باید درمان را شروع کرد؟
دکتر سوری می‌گوید: برای درمان آنفلوآنزای H1N1 از انواع داروها استفاده می‌شود که داروی ضد‌ویروس است. جدیدترین و کم‌عارضه‌ترین دارو برای درمان آنفلوآنزای شدید و کشنده در دسترس پزشکان وجود دارد اما استفاده از این داروها هم به این شکل نیست که بیمار صددرصد بهبودی داشته باشد. گاهی بیماری آنقدر سریع پیشرفت می‌کند که علی‌رغم شروع دارودرمانی، باز هم به مرگ و میر منجر می‌شود.
درمان‌ها باید بسیار سریع و در 24ساعت ابتدای بیماری آغاز شود که متاسفانه اکثر افراد با شروع علائم تصور می‌کنند که یک سرماخوردگی ساده است و خود به خود یا با داروهای ساده رفع می‌شود. بنابراین ممکن است در درمان تاخیر داشته باشند و شانس بهبود خود را کاهش دهند. اما نباید نگران بود چون از همه مبتلایان، فقط تعداد معدودی می‌میرند و بیشتر افراد مبتلا به این آنفلوآنزا درمان می‌شوند.
علائم بیماری چقدر طول می کشد؟
دکتر سوری ادامه می‌دهد: در حالت عادی و سیر طبیعی که درمان پذیر است در 2 تا 3 روز ابتدای بیماری، علائم بسیار حاد است، تا یک هفته بعدی علائم وجود دارد اما خفیف تر می‌شود (تب قطع اما سرفه ها باقی می‌ماند). یک تا دو هفته بعد هم ضعف و بی‌حالی وجود دارد، سیستم ایمنی که ضعیف شده کم کم به حالت طبیعی بر می‌گردد و دوره نقاهت شروع می شود. بنابراین مرحله حاد بیماری تا یک هفته طول می‌کشد و به تدریج بهبودی حاصل می‌شود. اما در حالت شدید که به مرگ منجر می‌شود، آنقدر بیماری حاد است که در 2 تا 3 روز اول مرگ اتفاق می‌افتد.
انتقال بیماری در چه زمانی بیشتر اتفاق می‌افتد؟
دکتر سوری می‌گوید: بیشترین میزان انتقال از فرد بیمار به فرد دیگر در همان روزهای اول بیماری است که آبریزش بینی و عطسه و سرفه وجود دارد. اگر فرد درمان شده باشد ممکن است تا یک یا دو هفته پس از درمان هم ناقل ویروس باشد و باید در این مورد احتیاط کرد. اما پس از یک تا دو هفته دیگر ویروس از بدن خارج می‌شود و انتقال وجود ندارد.
پیشگیری از ابتلا به آنفلوآنزای H1N1
مجموع صحبت‌های کارشناسان این گزارش، این موضوع را گوشزد می‌کند که بهداشت فردی و اجتماعی مهم‌ترین راه پیشگیری از آنفلوآنزاست. کارشناسان راه‌های پیشگیری از آنفلوآنزا را اینطور شرح می‌دهند:
واکسیناسیون: واکسن هم یکی از کارآمدترین روش‌های پیشگیری خصوصا برای گروه‌های پرخطر است که باید زودتر از فصل سرما یعنی اواخر شهریور و اوایل مهرماه تزریق شود. چون 2 تا 4 هفته طول می‌کشد تا واکسن اثر کند و بدن مقاومت در برابر ویروس را به‌دست آورد. سویه‌ای از آنفلوآنزا که در فصل سرد امسال بروز خواهد کرد در ماه شهریور پیش‌بینی شده و واکسن آن هم ساخته شده است. این واکسن در دسترس همه بوده و توصیه هم شده که افراد برای تزریق اقدام کنند؛ اما به‌هرحال فقط کسانی که اهمیت قضیه را درک کرده اند برای تزریق اقدام کرده‌اند. گروه‌های پرخطر در اولویت تزریق هستند و توصیه می‌کنیم حتما واکسیناسیون را انجام دهند. اگر کسی الان واکسن آنفلوآنزا را تزریق کند ممکن است تا زمان اثر کردن واکسن به این ویروس مبتلا شود اما باز هم توصیه می‌کنیم که افراد همین الان برای تزریق واکسن اقدام کنند چون همین حالا هم زدن واکسن صددرصد بهتر از نزدن است.
بهداشت دست‌ها: بهداشت دست‌ها مهم‌ترین نکته در پیشگیری است. از آنجا که ویروس آنفلوآنزا تا مدتی روی سطوح مختلف زنده می‌ماند، حتما دست های خود را چندبار در روز خصوصا قبل از غذا با آب و صابون بشویید. استفاده از ژل‌های ضدعفونی هم می‌تواند کمک‌کننده باشد اما جای شستن با آب و صابون را نمی‌گیرد.
از دست دادن بپرهیزید: لازم است این روزها از دست دادن با افراد دیگر بپرهیزید چون از سلامت یا ناقل بودن آنها مطمئن نیستید.
استفاده از دستمال کاغذی: پوشاندن عطسه و سرفه برای جلوگیری از انتقال قطره‌های حاوی ویروس و استفاده از دستمال کاغذی و سپس داخل سطل زباله انداختن، حتی درمورد عطسه و سرفه‌های معمولی در افرادی که بیماری ندارند جزء موارد بسیار مهم است.
از وسایل شخصی استفاده کنید: حتما از حوله، دستمال، لیوان و ظروف غذا به شکل شخصی استفاده کرده و از استفاده چندنفره از یک ظرف یا حوله و… پرهیز کنید.
مسافرت نکنید: تا زمان رفع بحران، اگر کار ضروری ندارید، مسافرت نکنید. سفر از شهری به شهر دیگر می‌تواند یکی از راه‌های شیوع این بیماری باشد.
به دیدن و استقبال مسافران نروید: تا چند هفته از رفتن به دیدن زائران و مسافرانی که از کشورهای دیگر بازگشته‌اند خودداری کنید. میتوانید این کار را به چند هفته دیگر موکول کنید.
روبوسی نکنید و فاصله را رعایت کنید: از روبوسی و نزدیک شدن به افرادی که بیمار هستند حتما پرهیز کنید. فاصله با فرد بیمار باید حداقل 2متر باشد.
اگر علائم سرماخوردگی دارید به مکان‌های عمومی نروید: حتی در صورتی که سرماخوردگی یا آنفلوآنزای ساده دارید، از حضور در مکان‌های عمومی (محل کار، مدرسه و…) بپرهیزید و تا زمان بهبود کامل در خانه بمانید.
خوددرمانی نکنید: اگر علائم بیماری در خود احساس می‌کنید از مصرف آنتی‌بیوتیک یا آسیپرین خودداری کرده و هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید.
درمان را شروع کنید:کسی که علائم بیماری و ناخوشی را در خود حس می‌کند هرچه زودتر برای درمان اقدام کند تا هم بیماری در خود فرد پیشرفت نکند و هم دیگران به آن مبتلا نشوند.
استفاده از ماسک: استفاده از ماسک‌های معمولی در فرد مبتلا فقط تا حدی می‌تواند از پخش شدن قطرات مخاط که حاوی ویروس است جلوگیری کند اما به این شکل نیست که افراد سالم ماسک بزنند و مطمئن باشند که دیگر مبتلا نخواهند شد. ماسک‌های مخصوص (ماسک N95) که بیشتر در پزشکان و پرسنل بیمارستانی استفاده می‌شود، می‌تواند مانع انتقال ویروس به بدن شود. اگر کسی در یک خانواده به آنفلوآنزا مبتلا شده و تحت درمان قرار گرفته است تا بهبودی کامل، دیگر اعضای خانواده می‌توانند از این ماسک‌های مخصوص استفاده کنند.
چه کسانی منع مصرف واکسن آنفلوآنزا دارند؟
دکتر سوری می‌گوید: افراد می‌توانند با مراجعه به داروخانه‌ها واکسن را دریافت کنند اما توصیه می‌کنیم تزریق واکسن تحت نظر پزشک انجام شود. چون ممکن است در برخی افراد منع مصرف داشته باشد. افرادی که سابقه حساسیت نسبت به واکسن دارند، افرادی که انواع آلرژی خصوصا آلرژی نسبت به تخم‌مرغ دارند (چون ممکن است واکسن را از جنین تخم‌مرغ به‌عمل آورند)، کسانی که تب بالا دارند و خانم‌های باردار در سه ماهه اول جزء موارد منع مصرف واکسن آنفلوآنزا هستند که پزشک با در نظر گرفتن این موارد تزریق را انجام می‌دهد.
دارویی برای درمان و پیشگیری
دکتر دیناروند، معاون وزیر بهداشت درباره توزیع داروی آنفولانزای H1N1 می گوید: داروی « اوسلتامی ویر» یک داروی ضد ویروس است که به صورت کپسول با دوز روزانه یک کپسول و به مدت 10 روز در افراد بیمار استفاده شده و به عنوان داروی اصلی پیشگیری و درمان آنفلوآنزای H1N1 شناخته می شود. این دارو برای تمامی کسانی که در معرض آلودگی ویروس هستند مانند خانواده هایی که بیمار مبتلا به آنفلوآنزا در منزل دارند یا در مراکزی که بیماری به صورت فراگیر وجود دارد مانند کادر درمانی بیمارستان ها و مراکز درمانی باید مصرف شود.
لذا مصرف آن برای پیشگیری از بیماری در تمامی افراد جامعه توصیه نمی شود؛ اما استفاده از آن برای بیماران سرپایی نیز مجاز خواهد بود. این دارو فقط در بیمارستان ها وجود داشت ولی هم اکنون توزیع وسیع تری انجام شده است. همچنین توزیع زود هنگام و بی دلیل آن می تواند باعث افزایش مقاومت ویروس شود، بنابراین فقط در زمان های مورد نیاز باید مورد استفاده قرار گیرد. توزیع وسیع این دارو در حال انجام است و لذا داروخانه ها فقط با ارائه نسخه پزشک می توانند دارو را در اختیار بیماران قرار دهند و فروش آن بدون نسخه پزشک ممنوع است.
ویروس آنفلوآنزا نسبت به دارو مقاوم است؟
دکتر یادگاری‌نیا رییس مرکز تحقیقات بیماری‌های عفونی می‌گوید: در حال حاضر مقاومت و ایمنی بیشتری نسبت به آنفلوآنزای H1N1 در جامعه ایجاد شده است و فقط افرادی که قبلا این بیماری را نگرفته‌اند و واکسینه هم نشده‌اند بیشتر در معرض خطر هستند. در تمام دنیا مقاومت نسبت به داروهای آنفلوآنزا وجود دارد، یعنی ویروس نسبت به داروها مقاوم شده و با آنها از بین نمی‌رود. اما میزان آن در ایران به این صورت نیست زیرا خیلی از این داروها در ایران استفاده نمی‌شود و بدن نسبت به آن عادت نکرده است. ما در کشور داروهای درمان کننده آنفلوآنزا را کنترل شده مصرف کرده‌ایم و هنوز درمان توسط این داروها امکان‌پذیر است. در ایران فقط از طریق پروتکل‌های خاصی دارو تجویز می شود و ویروس نسبت به داروها مقاوم نشده است.
مجله سیب سبز – سارا میرشجاعی
