در این مطلب دکتر سمیه ماهروزاده متخصص طب سنتی محبوب‌ترین میوههای زمستانی را از دیدگاه طب سنتی بررسی می‌کند و مهم‌ترین خواص آنها را یک‌به‌یک توضیح می‌دهد.
خرمالو
مرهمی برای دردهای گلو
خرمالویی که رسیده باشد، طعم شیرینی دارد و طبعش گرم است. در فصل‌های سرد سال این میوه محبوبیت خاصی دارد و حتی با آن کیک‌ها، شیرینی‌ها و دسرهای متنوعی تهیه می‌شود که هر کدام بخشی از خواص این میوه مفید را در خود حفظ می‌کنند.
کدام دردها را تسکین می‌دهد؟
* افرادی که دچار سرفه‌های شدید هستند، خرمالو میل کنند تا به اصطلاح سینه‌شان نرم شود و سرفه‌ها ازبین بروند (یا از شدت‌شان کاسته شود).
* کسانی که به اسهال دچار هستند، با مصرف خرمالو می‌توانند وضعیت‌شان را بهبود ببخشند.
* مصرف خرمالو در خانم‌هایی که در خونریزی‌های ماهانه‌شان دچار دردهایی در سینه و رحم می‌شوند. مفید است.
* خرمالو به درمان سکسکه کمک فراوانی می‌کند.
* جوشانده کاسبرگ‌های خرمالو سرفه‌های سخت را تخفیف می‌دهد.
چه کسانی نباید خرمالو بخورند؟
خرمالو از‌جمله میوه‌هایی است که غذاییت زیادی دارد و به اصطلاح طب مدرن، پرکالری به حساب می‌آید، بنابراین افرادی که دچار اضافه‌وزن (چاقی) هستند یا رژیم کم‌کالری گرفته‌اند، بهتر است قید خوردن خرمالو را بزنند، چون استعداد چاقی ایجاد می‌کند (یا میزان کالری آن را در رژیم غذایی‌شان لحاظ کنند، چرا‌که در غیر این صورت برنامه غذایی‌شان درست نخواهد بود). همچنین میزان قند خرمالو بالاست و مبتلایان به بیماری قند خون نباید خرمالو میل کنند.
دشمن آفت‌های دهانی
معروف‌ترین میوه فصل زمستان که به‌نوعی نماد فصل سرد هم محسوب می‌شود، انار است. از گذشته‌های دور مصرف انار در میان مردم رواج گسترده‌ای داشته تا جایی که غیر از مصرف این میوه محبوب در فصل زمستان، برای مصرف در سایر فصل‌ها هم آن را به اشکال مختلف در می‌آوردند. مثلا دانه‌های انار را خشک می‌کردند و در آش به‌کار می‌بردند. یا رب انار تهیه می‌کردند و در خورش‌ها استفاده می‌کردند. انار دو نوع ترش و شیرین دارد که از نظر طبع با یکدیگر متفاوت هستند؛ طبیعت انار شیرین معتدل و طبیعت انارترش سرد است. عموما وقتی از انار صحبت می‌شود بیشتر انار شیرین با طبع معتدل مد‌نظر قرار دارد. یعنی نه شیرین باشد.
کدام دردها را تسکین می‌دهد؟
* مهم‌ترین خاصیت انار این است که خون صالح یا خون خوب تولید می‌کند.
* باعث تقویت قلب و کبد می‌شود.
* انار به درمان حالت تهوع کمک می‌کند. به‌ویژه خانم‌های بارداری که دچار ویار هستند، با خوردن چند دانه انار حال بهتری پیدا می‌کنند.
* خوردن انار باعث خوش‌رنگی و شادابی پوست می‌شود.
* انار شیرین برای سرفه‌های خشک درمان خوبی است. انار شیرین را با روغن بادام شیرین در ظرفی بریزید و روی حرارت قرار دهید. آب غلیظی که از آن به‌دست می‌آید را میل کنید.
* اگر برای رفع بوی بد دهان به هر دری زده‌اید و مشکل همچنان پابرجاست، نوشیدن آب انار را امتحان کنید، چون کمک می‌کند بوی بد دهان برطرف شود.
* اگر کودک کم‌اشتهایی دارید، او را به خوردن انار تشویق کنید. با این کار اشتهایش باز می‌شود.
* در صورتی که لثه‌ها استحکام خوبی نداشته باشند، مصرف پوست انار در این مورد می‌تواند چاره‌ساز باشد. پوست انار را خشک کنید و بجوشانید. جوشانده پوست انار باعث استحکام لثه می‌شود.
* برای ازبین بردن دردهای لوزه آب انار را قرقره کنید.
* نوشیدن آب انار یا مکیدن رب انار شیرین آفت‌های دهانی را ازبین می‌برد.
* در طب سنتی به بافت‌های سفید سفتی که در انار هست، پیه انار گفته می‌شود که باعث تقویت معده می‌شود.
چه کسانی نباید انار بخورند؟
با‌وجود منافع بسیاری که برای انار برشمرده می‌شود، مصرف آن الزاما برای همه افراد به شکل یکسان مفید واقع نمی‌شود. انار شیرین از آنجا که معتدل است، کمتر مشکل ایجاد می‌کند، اما به‌طور کلی مصرف انار در افرادی که یبوست دارند، باعث تشدید ناراحتی‌شان می‌شود و بهتر است از آن پرهیز کنند. به افرادی که دچار نفخ هستند و می‌خواهند انار میل کنند، توصیه می‌شود انار را همراه مصلحش مصرف کنند. بهترین مصلح برای انار گلپر است که به‌سادگی تهیه می‌شود.
بهبود اختلال‌های قاعدگی
ازگیل هم یکی دیگر از میوههای خاص فصل سرد سال است که در بساط شب یلدا هم جایگاه ویژه‌ای دارد. طبع ازگیل سرد و خشک است و جزء میوههای پرخاصیت و پرفایده زمستانی محسوب می‌شود.
کدام دردها را تسکین می‌دهد؟
* ازگیل باعث تقویت معده می‌شود و برای افرادی که صاحب معده‌های ضعیفی هستند، مفید است. از همین رو برای استفراغ‌های ناشی از ضعف معده، درمان خوبی به‌شمار می‌آید.
* خوردن ازگیل می‌تواند عطش (تشنگی شدید) را برطرف کند.
* جوشانده برگ ازگیل برفک‌های دهانی را ازبین می‌برد، ضمن اینکه برای تورم مخاط گلو قرقره کردن آن موثر است.
* خانم‌هایی که در خونریزی‌های دوران قاعدگی دچار اختلال‌هایی مثل درد زیاد و خونریزی بیش از حد هستند، می‌توانند با خوردن ازگیل بخشی از مشکلات را برطرف کنند.
* مصرف ازگیل باعث نرمی سینه و تخفیف سرفه‌ها می‌شود.
چه کسانی نباید ازگیل بخورند؟
بعضی خوراکی‌ها به اصطلاح طب سنتی غذاییت بالایی دارند و همان‌طور که گفته شد، پرکالری به‌شمار می‌روند. ازگیل هم یکی از همین نوع میوه‌هاست. با‌توجه به میزان کالری بالایی که ازگیل دارد، افراد دچار چاقی یا اضافه‌وزن بهتر است آن را مصرف نکنند. ازسویی دیگر خوردن ازگیل برای افرادی که رژیم چاقی دارند، می‌تواند مفید باشد. همچنین ازگیل میوه‌ای قابض است و کسانی که یبوست دارند، نباید میل کنند.
ضدسرماخوردگی
نمی‌شود درباره خوراکی‌های زمستانی صحبت کرد و نامی از شلغم به‌میان نیاورد. هر چند شاید چندان میوه به حساب نیاید ولی با این حال مصرف آن به اشکال گوناگون آن را به یکی از رایج‌ترین خوراکی‌های فصول سرد سال تبدیل کرده است. شلغم طبع گرم و تر دارد.
کدام دردها را تسکین می‌دهد؟
* شلغم عمده شهرتش را مرهون نقشی است که در درمان سرماخوردگی ایفا می‌کند. خلط سینه را دفع می‌کند، به‌ویژه اگر با عسل پخته شود. به این منظور باید میان شلغم را خالی کرده و آن را عسل‌اندود کنید (با عسل پر کنید).
* شلغم پخته به داد دردهای مفاصل هم می‌رسد، اما نه به شکل خوراکی! بلکه باید شلغم پخته را روی مفاصلی که دردناک هستند، ضماد کنید.
* شلغم باعث افزایش میل جنسی می‌شود.
چه کسانی نباید شلغم بخورند؟
شلغم اگرچه خودش درمان بسیاری دردهاست، اما ممکن است در بعضی افراد که شرایط جسمی به‌خصوصی دارند، ناراحتی‌هایی را هم ایجاد کند. به‌عنوان مثال خوردن شلغم برای افرادی که دچار مشکلات سوء‌هاضمه هستند یا دستگاه هاضمه ضعیفی دارند، توصیه نمی‌شود، به‌همین دلیل توصیه می‌شود حتی‌المقدور شلغم همراه مصلحاتش میل شود. مصرف شلغم همراه با زیره می‌تواند از نفاخ بودن آن بکاهد و مانع بروز ناراحتی‌های جسمانی شود.
بهترین انتخاب برای تقویت معده
خیل کثیری از افراد پرتقال را محبوب‌ترین میوه زمستانی‌شان می‌دانند و از روی وفاداری در انتخاب خوراکی‌ها هم پرتقالی‌ها را ترجیح می‌دهند.
طبع این میوه خوش‌آب و رنگ سرد و تر است و البته هر چه شیرین‌تر باشد طبعش بیشتر به سمت اعتدال می‌رود.
کدام دردها را تسکین می‌دهد؟
* پرتقال، مفرح قلب است.
* عطش را برطرف می‌کند.
* تسکین‌دهنده صفراست.
* پوست پرتقال هم کاربردهای مفیدی دارد؛ از‌جمله اینکه باعث تقویت معده می‌شود.
مربای پوست پرتقال هم همین خاصیت را دارد.
* دمنوش پوست خشک شده پرتقال در درمان یا تخفیف سرفه موثر است.
چه کسانی نباید پرتقال بخورند؟
همان‌طور که اشاره شد، پرتقال شیرین طبع معتدلی دارد و مصرف آن کمتر می‌تواند باعث بروز ناراحتی‌های جسمانی شود، اما با این حال پرتقال‌های ترش هم مورد‌مصرف عموم قرار می‌گیرند، بنابراین در یک توصیه کلی می‌توان گفت افرادی که دچار بیماری‌های سرد و تر هستند نباید پرتقال را به هیچ یک از اشکال یاد شده، میل کنند. اما تشخیص اینکه کدام بیماری‌ها سرد و تر هستند در تخصص متخصص است و شرایط در تعیین آن نقش دارند، بنابراین نمی‌شود به تنهایی از بیماری خاصی نام برد.
آنچه اصلاحش ضروری به‌نظر می‌رسد، مصرف آب پرتقال است. بعضی افراد صبح ناشتا یک لیوان آب پرتقال میل می‌کنند که از نظر طب سنتی درست نیست. بهتر است با معده خالی آب پرتقال نخورید. آب پرتقال را می‌توان بعد از صرف صبحانه نوشید، اما مصرف آن قبل از صبحانه ممنوع است.
مجله سیب سبز:
