کودک یک پارچ آب را روی فرش خالی می‌کند؛ در این موقعیت ما می‌توانیم به شیوه‌های بسیار متفاوتی واکنش نشان بدهیم. اما گاهی ما در برابر یک پارچ خالی شده روی فرش بهترین واکنش را نشان نمی‌دهیم. معمولاً خشمگین می‌شویم چون یک بچه کوچک توانسته ما را به دردسر بیندازد. ممکن است غر بزنیم، تنبیه کنیم، دادو بیداد کنیم یا حرف‌های نامربوط بزنیم. کمتر والدی است که در شرایط سخت رفتار و واکنش درست را بشناسد. ما فریاد می‌زنیم و با این واکنش فکر می‌کنیم یک هدف تربیتی را دنبال کرده‌ایم؛ چون کودک باید یاد بگیرد پارچ آب وسیله بازی نیست. اما پیامی که به این بهانه به کودک می‌رسانیم اصلاً چیز خوبی نیست.
حتماً شما هم در یکی از این چند شرایط زیر قرار گرفته‌اید. برای اینکه بدانید چه واکنشی مناسب‌تر است این یادداشت را بخوانید.
فرصت‌های بی‌شمار
گاهی لازم است از کودکی که اشتباه می‌کند برخی از فرصت‌ها را بگیرید. این از شما والد بدی نمی‌سازد بلکه باعث می‌شود اشتباه بزرگتری نکنید. مثلاً با تعدادی از خانواده‌ها به پارک رفته‌اید. وقت رفتن رسیده است و باید بروید که شام بخورید. شما کودک را چندین بار صدا می‌کنید و می‌گویید باید برویم.اما دوباره خودتان مشغول صحبت با دیگران می‌شوید. ۵ دقیقه بعد یک داد بلند سر کودک می‌زنید که چرا دست از بازی نمی‌کشد. با این حال خودتان آنجا ایستاده‌اید و هیچ کاری نمی‌کنید. حالا صدایتان را بلندتر می‌کنید که چرا او از تاب پایین نمی‌آید و یادآوری می‌کنید که اگر دست از بازی برندارد امشب را بدون شام می‌خوابد. کودک باز هم توجهی نمی‌کند و با خوشحالی بازی می‌کند.
جایگزین رفتاری بهتر
کودک بیچاره هیچ تقصیری ندارد. او حرکتی از شما نمی‌بیند پس حرف‌تان را نادیده می‌گیرد و از فرصتی که دوباره در اختیارش است استفاده می‌کند. اگر واقعاً می‌خواهید او شما را جدی بگیرد باید قاطعانه رفتار کنید و روی محدودیت‌ها پافشاری کنید و فرصت بیشتر فراهم نکنید. بگویید «می‌خواهیم برویم خانه و شام بخوریم. تا ۵ دقیقه دیگر بازیت را تمام کن.» سپس حرف زدن با دیگران را قطع کنید. او وقتی قاطعیت شما را ببیند طور دیگری رفتار خواهد کرد. در برابر رفتار خوب او وعده بدهید که به زودی او را به پارک می‌آورید.
الگوی نامناسب رفتاری
ما می‌خواهیم بچه‌های با ادبی داشته باشیم که با دیگران مودبانه رفتار کنند. اما خود ما چطور رفتار می‌کنیم وقتی یک نفر در صف خرید جلوی ما می‌ایستد و یا وقتی که کسی موقع رانندگی باعث می‌شود پشت چراغ قرمز گیر کنیم؟ آیا ما آنقدر خونسرد هستیم که فحش ندهیم و بی‌ادبانه اظهار نظر نکنیم؟ آیا شما از آنهایی هستید که وقتی دیگران عصبانی‌تان می‌کنند به بدترین شکل پاسخ می‌دهید؟
جایگزین رفتاری بهتر
یادتان باشد که یک جفت گوش همیشه در حال گوش دادن به شماست. همه ما آدمهایی هستیم که گاهی احساساتی، عصبی، پرخاشگر و بدخلق می‌شویم. شاید نتوانید این حالت را فورا متوقف کنید اما از فرزندتان برای چنین برخوردی عذرخواهی کنید: «ببخشید که عصبانی شدم و با آن فرد بد حرف زدم.» بعد هم توضیح بدهید که چرا اینقدر ناراحت شدید و چرا الان باید عذر خواهی کنید. شما به او یاد می‌دهید که ما باید بابت هر رفتار انسانی پاسخگو باشیم.
تمرکز بر موضوعات منفی
کارهای روزمره زیاد هستند. فهرست کارهایی که باید انجام بدهید را نگاه می‌کنید و آن را خارج از توان و روحیه خودتان می‌بینید. شروع می‌کنید به غر زدن و شکایت از آنها. چون بخشی از آنها بخاطر فشارهای اضافه‌ای است که کودک به شما می‌آورد راحت‌ترین کار برای تخلیه فشاری که تحمل می‌کنید غر زدن به کودک است: «هیچ وقت تختت را مرتب نمی‌کنی»، «چرا کاپشنت روی زمین است؟» و «هنوز مشق‌هایت را ننوشته‌ای» و «اگر جای تو بودم موهایم را اینطور نمی‌بستم.» ما فکر می‌کنیم این شیوه حرف زدن کودک را وادار خواهد کرد تا خودش را اصلاح کند اما همیشه عکس این اتفاق می‌افتد.
جایگزین رفتاری بهتر
خیلی خوب است که توقع دارید فرزندتان درست رفتار کند اما اینکه آن را چطور یادآوری می‌کنید هم مهم است. استفاده از ادبیات منفی و داوری کننده در حالی که می‌خواهید او را تغییر بدهید فقط شعله ور کردن آتش است. بهتر حرف بزنید: «خیلی خوب می‌شود اگر کاپشنت را سر جایش بگذاری»، «چرا دوست نداری مشق‌هایت را بنویسی؟»
رشوه دادن
خیلی از والدین برای بهبود رفتار کودک به او رشوه می‌دهند به ویژه در موقعیت‌هایی که می‌خواهند او کاری به کارشان نداشته باشد و یا برای اجتناب از بد رفتاری کودک. خیلی از ما به کودک رشوه داده‌ایم تا در سوپر مارکت گریه نکند، حرفی از دعوای خانوادگی جلوی دیگران نزند، یا بخاطر همسایه بداخلاقی که از دویدن‌های کودک دائم شکایت می‌کند او را با یک تبلت روی مبل نشانده‌ایم.
جایگزین رفتاری بهتر
برای اینکه کودک گریه نکند او را برای کارهای خوبی که کرده تشویق کنید؛ یادش بیاورید که هفته گذشته در مهمانی بچه خوبی بوده است. این یادآوری مسلماً حواس کودک را از درخواست یک بسته شکلات یا عروسک منحرف می‌کند چون او واقعا می‌خواهد که خوب باشد و تحسین شود.
ناهماهنگی پدر و مادر
این می‌تواند رفتار غلطی را در کودک نهادینه کند. او از شما یک بسته شکلات می‌خواهد در حالی که می‌داند برای دندان‌هایش خوب نیست و فقط یک روز در هفته حق خوردن شکلات را دارد. از شما درخواست می‌کند و شما در پاسخ می‌گویید «من مشکلی ندارم اما مادرت خوشش نمی‌آید باید از او اجازه بگیری.» حالا او سراغ مادرش می‌رود؛ انتظار دارید مادر چه پاسخی بدهد؟
جایگزین رفتاری بهتر
اگر این واقعاً یک قانون است و از قضا مادر چنین قانونی را بنا کرده است شما باید تحت هر شرایطی فقط موافقتتان را با مادر نشان بدهید مگر اینکه از قبل به توافق جدید دیگری رسیده باشید. ممکن است یکی از شما سهل گیرتر از دیگری باشد با این حال نباید این باعث ناهماهنگی‌تان باشد. «به نظرم تصمیم خوب را قبلاً گرفته‌ایم. تو می‌توانی روز جمعه شکلات بخوری.»
فریاد زدن
فریاد زدن معمولاً یک راه مؤثر برای رسیدن به نتیجه است. اما کودکی که بارها صدای بلند شما را شنیده است خیلی زود این عادت رفتاری را یاد می‌گیرد. فریاد زدن شامل، فحش دادن، کتک زدن، تهدید و تنبیه نیز می‌شود. شما فکر می‌کنید فقط یک داد کوچک زده‌اید اما این می‌تواند برای کودکتان به اندازه یک تنبیه بدنی معنا داشته باشد. در نهایت این نوع رفتار باعث افسردگی، اختلال اضطراب و کمبود اعتماد به نفس در کودک می‌شود.
جایگزین رفتاری بهتر
صدایتان را پایین بیاورید. حتی وقتی عصبانی نیستید با آرامش و صدای آرام و پایین حرف بزنید. اگر صدای ملایم‌تر را تمرین کنید متوجه می‌شوید که در شرایط ناراحت کننده هم چندان صدایتان را بالا نمی‌برید. هر چقدر صدایتان ملایم‌تر، پایین‌تر و مهربان باشد کودک توجه بیشتری به شما خواهد کرد. از این به بعد متفاوت عمل کنید به جای موضوعی که همیشه با صدای بلند و با فریاد مطرح می‌کردید آن را با صدای یواش بگویید کودک به سمتتان می‌آید با دقت گوش می‌دهد.
ضمیمه خانواده روزنامه اطلاعات
